Matura z historii – cz. VII – „Podboje Imperium Rzymskiego”

Walki na Półwyspie Apenińskim, wojny punickie oraz podbój basenu Morza Śródziemnego. Zapraszamy do lektury części siódmej w serii naszego portalowego Vademecum!

Podboje Rzymu

Walki na Półwyspie Apenińskim

Latynowie – walki Rzymu z Latynami trwały niemal przez cały V w. p.n.e. Lud ten ostatecznie uległ i podporządkował się Rzymianom w 338 r. p.n.e.

Tzw. Vexillum Imperium Rzymskiego

Etruskowie -  w 426 r. p.n.e. Rzym zajął etruskie miasto Fidenae, w 396 r. p.n.e. zdobył potężne miasto Weje (po 10-letnim oblężeniu), zaś w 264 r. p.n.e. padło ostatnie miasto Etrusków na Półwyspie Apenińskim – Volsini. Od wspomnianego wyżej roku Rzymianie rozpoczęli panowanie nad całym Półwyspem.

Celtowie – jeden z ludów celtyckich (Galowie), który w roku 390 p.n.e. zdobył i spalił miasto Rzym. Rzymianie poprzysięgli wówczas zemstę i podbój całej Galii, co nastąpić miało w wiekach późniejszych.

Samnici – byli jednym z tzw. ludów italskich. I wojna samnicka (343–341 r. p.n.e.) zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Rzymian. W trakcie II wojny z Samnitami (327–304 r. p.n.e.) szala zwycięstwa przechylała się raz na jedną, raz na drugą stronę. Ostatecznie w roku 304 p.n.e. obie strony zawarły pokój korzystny dla Rzymu. W latach 298–290 p.n.e. miała miejsce III i ostatnia wojna z wyżej opisanym ludem italskim. Pomimo sojuszu zawartego przeciwko Rzymowi (Samnici, Etruskowie, Galowie), w 295 r. p.n.e. Rzymianie zwyciężyli, zaś Samnici otrzymali od nich status „sprzymierzeńca”.

Zasięg państwa rzymskiego w latach: 133 p.n.e. (czerwony), 44 p.n.e. (pomarańczowy – późna republika, zdobycze takich przywódców jak Pompejusz i Juliusz Cezar), 14 n.e (żółty – zdobycze Oktawiana Augusta), 117 n.e (zielony – zdobycze późniejszych cesarzy)

Wojny z Tarentem i Epirem (281–275 p.n.e.) – Tarent stanowił ostatnią grecką kolonię na Półwyspie Apenińskim. W 281 r. p.n.e. jego mieszkańcy wywołali wojnę Rzymowi, do której wkrótce przyłączył się także król Epiru – Pyrrus. W tym samym roku odbyła się bitwa pod Herykleą, w której wojska Pyrrusa zwyciężyły. W 279 r. p.n.e. w bitwie pod Ausculum wojska Pyrrusa ponownie zwyciężyły, ale odniosły olbrzymie i kosztowne straty (tzw. „Pyrrusowe zwycięstwo”, czyli wygrana, ale wielkim kosztem). W kolejnych latach Rzym powoli zaczął dominować w konflikcie, w 275 r. król Epiru powrócił do Grecji, zaś w 272 r. Tarent ostatecznie skapitulował i poddał się władzy Rzymian.

Wojny punickie

Kartagina była miastem założonym przez Fenicjan pod koniec IX w. p.n.e. na północnym wybrzeżu Afryki. Kartagińczycy tak jak Fenicjanie, zajmowali się głównie handlem morskim, żeglugą i kolonizowaniem licznych wybrzeży – na Sycylii, w Sardynii, Hiszpanii czy Korsyce. Do konfliktu pomiędzy nimi a Rzymem doszło w momencie, gdy Rzymianom udało się zdominować cały Półwysep Apeniński i rozpoczęli walkę o strefy wpływów na Sycylii.

I wojna punicka (264–241 r. p.n.e.)

Podczas pierwszej wojny z Kartaginą walki toczyły się przede wszystkim na morzu. Pomimo iż konflikt przyniósł duże straty obu stronom, ostateczny pokój, który został zawarty w 241 r. p.n.e., był korzystny dla potomków Romulusa – Rzymianie uzyskali trybut od Kartagińczyków, Sycylia – za wyjątkiem Syrakuz – stała się ich pierwszą prowincją, zaś Korsyka i Sardynia – drugą. Ponadto Rzym rozkazał swoim oponentom ograniczyć ich flotę, tak, aby nie stanowili oni już dla nich większego zagrożenia.

Mapa bitwy pod Kannami - kolor czerwony wskazuje wojska Rzymskie, niebieski - wojska Hannibala

II wojna punicka (218–201 r. p.n.e.)

Druga wojna z Kartaginą należy do najsłynniejszych konfliktów i podbojów starożytnych Rzymian. Działania zbrojne prowadzone były zarówno na morzu, jak i w Hiszpanii, Sycylii i Italii. To właśnie podczas tej wojny Kartagińczykami przewodził jeden z najsłynniejszych wodzów w dziejach, Hannibal. To on na początku wojny przemierzył drogę z Hiszpanii, przez Alpy aż do Italii ze swoim wielkim wojskiem, w skład którego wchodziły także potężne słonie bojowe.

216 r. p.n.e. – bitwa pod Kannami (płd. Italia) – wielkie zwycięstwo Hannibala nad wojskami Rzymu.

212 r. p.n.e. – Rzymianie zdobyli największe miasto na Sycylii – Syrakuzy.

Podział wojsk z bitwie pod Zamą (kolor czerwony - wojska Scypiona)

202 r. p.n.e. – rzymski dowódca, Scypion Afrykański, przemierzył ze swymi wojskami Morze Śródziemne i stoczył decydującą bitwę z Hannibalem pod Zamą. Walka zakończyła się klęską Kartaginy, w wyniku której rok później straciła ona wszystkie swoje posiadłości znajdujące się poza Afryką, zmuszona została zapłacić wielką kontrybucję wojenną oraz musiała słuchać się Rzymu w sprawach dyplomatycznych. Zwycięstwo Rzymian w tej wojnie otworzyło im drogę do późniejszego podboju całego basenu Morza Śródziemnego.

III wojna punicka (149–146 r. p.n.e.)

Za sprawą słynnego senatora rzymskiego, Katona Starszego, Rzymianie zdecydowali się raz na zawsze rozwiązać sprawę z Kartaginą. W roku 146 p.n.e. całkowicie zburzyli stolicę swoich wrogów oraz przejęli wszystkie ich posiadłości w Afryce.

Podbój basenu Morza Śródziemnego

Daty:

222 p.n.e. – Rzym opanował Galię Przedalpejską (walki z Galami)
219 p.n.e. – Podbicie Dalmacji
197 p.n.e. – Dominacja nad całym Półwyspem Iberyjskim (zdobycie Hiszpanii i utworzenie tam dwóch prowincji)
148 p.n.e. – Opanowanie Macedonii
146 p.n.e. – Zniszczenie Koryntu i podbój Grecji
129 p.n.e. – Zdobycie Azji Mniejszej i zniszczenie państwa pergamońskiego
121 p.n.e. – Zajęcie południowej Galii i Belarów
63 p.n.e. – Podbój Syrii i Judei
59 p.n.e. – Zajęcie Cypru
51 p.n.e. – Opanowanie całej Galii przez Cezara
47 p.n.e. – Uzależnienie Egiptu od Rzymu
30 p.n.e. – Podbój Egiptu
84 n.e. – Opanowanie Brytanii
I/II w. n.e. – Podbój Dacji (dzisiejszej Rumunii), Tracji (dzisiejszej Bułgarii), Armenii, Mezopotamii oraz Mauretanii.

Mapa Cesarstwa Rzymskiego ok. 117 r. n.e.

Ważne terminy

Municypia – miasta włączone do państwa rzymskiego, w których mieszkańcy stawali się obywatelami Rzymu, ale nie posiadali prawa do głosowania.

Prowincje – tereny zdominowane przez Rzymian, w których mieszkańcy podlegali kontroli i jurysdykcji rzymskiego namiestnika. Mieszkańcy prowincji zmuszeni byli do płacenia podatków i dostarczania Rzymowi płodów rolnych oraz niewolników.

Mapa lokalizacji Wału Antonina i Wału Hadriana

Centuria – podstawowa jednostka wojskowa Rzymian (80 żołnierzy), manipuł (dwie centurie), kohorta (sześć centurii), legion (10 kohort, czyli 4800 żołnierzy).

Pretorianie – przyboczna straż osobista cesarza.

Limes – system rzymskich umocnień granicznych, wznoszonych na terenach granicznych Imperium Rzymskiego, narażonych zwłaszcza na nieustanne najazdy barbarzyńców.

Wał Hadriana – potężny mur graniczny dzielący Brytanię na część południową (skolonizowaną przez Rzymian) oraz północną (zdominowaną przez plemiona barbarzyńskie). Wał miał długość 117 km, zaś wysoki był na prawie 7 m.

→ CZĘŚĆ VIII.

Bibliografia:

1. Jarosz J., Historia: vademecum gimnazjalisty, Warszawa 2002.
2. Kręc A., Noskowiak J., Zapiór B., Vademecum Maturzysty Historia, Kraków 2016.
3. Wolski J., Historia powszechna: starożytność, Warszawa 1998.