„Doktryny wojenne. Historia i ocena” – Ł. Przybyło – recenzja

Książka Łukasza Przybyły jest użytecznym opracowaniem porządkującym nazewnictwo i kwestie tego, czym tak naprawdę są doktryny wojenne. Sercem książki, a zarazem jej największą zaletą, jest jednak analiza wybranych kampanii zbrojeniowych. Trochę niecodziennych obserwacji i sporo rzeczowych objaśnień – świetna powieść, która da możliwość spojrzenia na znane wydarzenia z innej perspektywy.

Publikacja składa się z trzech zasadniczych części. W pierwszej autor wprowadza czytelnika w świat terminologii. Jest to niezbędne, by zrozumieć czym naprawdę są doktryna wojenna czy rewolucja wojskowa. Myślę, że wokół tych kwestii krąży sporo niedomówień, a wiedza potoczna często nie rozróżnia zagadnień doktryny, taktyki czy sztuki operacyjnej. Instynktownie wiem, co oznaczają te pojęcia, niemniej szczegóły są tu nader istotne, tych zaś jest w tej książce naprawdę sporo. Autor pokazuje także, jak ważne są kwestie związane z zakorzenieniem systemu wojskowego w polityce państwa z jego strategią działania, a także przełożenie doktryny na działanie głównego jej wykonawcy – Armii.

Zwykłemu laikowi takie wprowadzenie mogłoby wydawać się nudne, jego celem jest jednak pokazanie uniwersalnego modelu, na którym można oceniać każdą doktrynę. Ta koncepcja składa się z szeregu uniwersalnych i mierzalnych kryteriów. Jest zatem sporo tabelek, które przekazują czytelnikowi niemałą ilość informacji. Taki sposób narracji daje też duże pole do polemiki, gdyż autor każdą ocenę doktryny sprowadza do liczb i wypunktowań na skali. Niemniej dla osoby nieposługującej się na co dzień specjalistycznym językiem jest to najtrudniejsza w odbiorze część, gdyż stanowi teoretyczny wstęp do pracy badawczej.

Druga część spodobała mi się, jako hobbyście, najbardziej . Autor wybrał szereg kampanii i opisał je na stworzonym modelu. Pozwoliło to realnie porównywać, na konkretnych danych, wiele różnych konfliktów. Było to zatem odmienne spojrzenie na dobrze znane mi starcia, które zostały nakreślone przez pryzmat obranych doktryn, skuteczności i ich współgrania z systemem politycznym państwa. Taka ogólna ocena i analiza wymagają naprawdę szczegółowej wiedzy na temat opisywanych konfliktów i nie są to łatwe sprawy. Autor opisuje więc m.in. konflikt 1914 r. w kontekście doktryn Niemiec i Francji, ewolucje doktryn pierwszowojennych (Niemcy i Wielka Brytania po 1917 r.), kampanię francuską 1940 r. i doktrynę Niemiec, wojnę Jom Kipur i doktryny Egiptu oraz Izraela (zupełnie inaczej patrzę teraz na Sadata i podejście Egiptu), czy Operację „Pustynna Burza” oraz doktryny USA i Iraku (tego ostatniego w niewielkim stopniu z uwagi na brak źródeł).

Jest tu naprawdę sporo użytecznych obserwacji, np. że I wojna światowa to nie tylko siedzenie w okopach i bezużyteczne szturmy, ale także (wbrew obiegowej opinii) ciągłe poszukiwanie przełomu i nowej koncepcji, która go umożliwi. Widać przy tym, jak odmiennymi drogami poszły takie kraje jak Niemcy, Wielka Brytania czy Francja. Niezwykle interesująca jest także analiza wojny Jom Kipur – postrzeganej przeze mnie często jako kolejne (acz ciężkie) zwycięstwo Izraela – przy uwzględnieniu czegoś więcej niż aspektów czysto wojskowych. Ocena nie jest już tak jednoznaczna.

Zakończenie to analiza skuteczności doktryn. Jakie kryteria okazywały się ważniejsze, jakie kwestie należy brać pod uwagę? Narzędzie, które powstało, pozwala także na samodzielne studiowanie innych znanych konfliktów, które nie zostały w publikacji Przybyły uwzględnione.

Dla mnie czymś interesującym byłoby określenie na podstawie tego modelu, jakie elementy powinna zawierać skuteczna doktryna dla współczesnej Polski. Mogłoby to być ciekawe zadanie dla analityków, nawet jeśli nie rozstrzygające to wnoszące parę kropli trzeźwej oceny. A niezwykle interesująca (tak czysto poznawczo) byłaby analiza, jaką doktrynę powinny przyjąć współczesne Chiny, jako państwo, które chce zmienić status quo.

Książka została bardzo dobrze wydana i opracowana, szereg tabelarycznych zestawień ułatwia analizę, wewnątrz znajduje się parę ciekawych map przybliżających tok myślenia autora. Co ciekawe,  podstawą pracy jest doktorat obroniony kilka lat temu w Akademii Obrony Narodowej – życzyłbym sobie więcej tak zręcznie napisanych prac naukowych.

Plus minus:

Na plus:

+ dynamiczna narracja i ciekawy sposób przedstawienia treści (tabele)

+ interesujące i czytelne mapy

+ ukazanie uniwersalnego modelu pozwalającego analizować inne obszary – nieujęte w książce

+ niesztampowe wnioski – praca wzbogaca wiedzę na temat znanych kampanii

Na minus:

- trudniejsza w odbiorze pierwsza część (choć zrozumiała z naukowego punktu widzenia)

Tytuł: Doktryny wojenne. Historia i ocena

Autor: Łukasz Przybyło

Wydawca: Tetragon

Rok wydania: 2018

ISBN: 9788363374624

Liczba stron: 310

Okładka: twarda

Cena: 59,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko}

^{Korekta: Agata Polte}