„Samorząd wolności. Jerzy Stępień w rozmowie z Renatą Maciejczak”, R. Maciejczak – recenzja

Niezwykle inspirująca rozmowa z jednym z twórców reformy samorządowej w Polsce, a także prezesem Trybunału Konstytucyjnego. Otrzymujemy możliwość wejrzenia w proces demokratycznych przemian, które dokonywały się w Polsce po 1989 r. Dla mnie tym bardziej ciekawa, gdyż to właśnie samorządność ostatecznie chyba najbardziej udała się w całej III RP. 

Wywiad rzeka to zawsze ciekawa forma. Możemy poznać styl myślenia, zobaczyć emocje, po prostu poznać człowieka, nie tylko suche dokumenty. To oczywiście poznanie szalenie subiektywnego punktu widzenia na rzeczywistość i trzeba zawsze brać na to poprawkę, niemniej potrafi dobrze wzbogacić nasze rozumienie przeszłości, szczególnie w tak przełomowych momentach, w jakich uczestniczył Jerzy Stępień. Dla mnie zaskoczeniem w tego typu lekturach jest fakt, jak wiele w tym wszystkim jest przypadku – ktoś czytał jakiś artykuł, ktoś wcześniej kogoś spotkał i coś wiedział, ktoś o czymś słyszał. Widać, w jakim olbrzymim napięciu przebiegały prace przy Okrągłym Stole i jaka ogromna odpowiedzialność spoczęła na ludziach, których dziś łatwo osądzać.

Według mnie najciekawszym wątkiem jest oczywiście ten związany z reformą samorządową – niezmiennie związany z dr. Jerzym Regulskim, Michałem Kuleszą i właśnie Jerzym Stępniem. Mieliśmy dużo szczęścia do tego elementu przemiany. Fakt, że reforma miała swoją „dogrywkę” pod koniec lat 90., też wiele pomógł w utrwaleniu tej zmiany. Dziś nie wyobrażamy sobie naszego kraju bez samorządu – a reforma jest podawana za wzór tym państwom, które przechodzą proces demokratyzacji. Tym ciekawsza jest możliwość zajrzenia na zaplecze tych prac, by zobaczyć, jak wiele sporów było wokół kształtu tej reformy, która zresztą ostatecznie wyglądała nieco inaczej, niż życzyli sobie tego twórcy. To także spojrzenie na to, jak działa polityka – gdzie nie zawsze wystarczy mieć rację, trzeba jeszcze umieć do niej przekonać.

Clou tej książki to mocny głos za silnym i sprawnym, ciągle szkolącym się samorządem, silnej „Polski powiatowej„, która jest najbliższym doświadczeniem większości Polaków. Oczywiście nie wszystko, ciekawy jest także wątek kształtowania się młodego sędziego w latach 70. i później, pierwsze sprawy, dylematy, czasem błędy. Interesująca jest też droga do „Solidarności„. Stępień nie kreuje się tu na bohatera, który konspirował od przedszkola i szeptał „Ojczyznę wolną…”. To spora ulga po współczesnym wysypie ”bohaterów” tamtych czasów. Mało tu patosu, dużo przypadku i znalezienia się w odpowiednim miejscu, choć wcześniejsze doświadczenia i właściwa postawa nie pozostawiały wątpliwości, jak trzeba się było zachować, gdy przyszła pora. Stosunkowo najmniej omawiany jest okres prezesury Jerzego Stępnia w Trybunale Konstytucyjnym, chociaż ukazano najistotniejsze wątki związane z dylematami na tym stanowisku. Z ciekawostek poznajemy go także przez pryzmat jego fascynacji jazzem i grą na saksofonie – przewija się to przez całą książkę, począwszy od młodzieńczych prób organizacji klubów. 

Nie jest całościowa opowieść, nie jest to autobiografia, lecz rozmowa o kilku ważnych dla Jerzego Stępnia sprawach. Stąd nierównomierna uwaga, jaką przyłożono do poszczególnych etapów życia.

Życie i próba kształtowania go w latach ustroju komunistycznego to doświadczenie pokolenia mojego ojca – ja już go nie doświadczałem w takim stopniu, tym bardziej warto poznawać realia tamtego życia. Ostatecznie dzięki temu pokoleniu, ukształtowanemu przecież w zniewolonym państwie, zawdzięczamy naszą dzisiejszą wolność.

Na koniec parę słów o wydaniu – książka ładnie wydana, podzielona na intuicyjne rozdziały. Niestety w środku jest parę literówek. Troszeczkę brakowało mi porządniejszej redakcji – kilka wątków w niektórych miejscach się powtarza i rodzi to poczucie lekkiego nieporządku. 

Plus minus:
Na plus:
+ świetnie opisany wątek tworzenia reformy samorządowej
+ możliwość wysłuchania, jak wyglądał proces przemian ’89 r. okiem jednego z uczestników
Na minus:
- literówki i powtórzenia 

Tytuł: Samorząd wolności. Jerzy Stępień w rozmowie z Renatą Maciejczak
Autor: Renata Maciejczak
Wydawca: Nieoczywiste
Rok wydania: 2020
ISBN: 9788366402461
Liczba stron: 288
Okładka: miękka
Cena: 49 zł
Ocena recenzenta: 8/10

^{Korekta: Jagoda Pawłowska}