„Dinozaury odkryte na nowo” - M. J. Benton - recenzja

Dinozaury fascynują, wielkie i ciągle zagadkowe gady. Prezentowana książka nie jest jednak suchą encyklopedią o gigantycznych gadach, co zaproszeniem do śledzenia drogi naukowca, który weryfikuje hipotezy i na ich podstawie buduje teorie naukowe. Dla mnie ideał książki popularnonaukowej która angażuje czytelnika i pokazuje jak wiele o budowie i zwyczajach dinozaurów dowiedzieliśmy się w ciągu ostatnich dwudziestu lat, wykorzystując właśnie zdobycze nauki.

Podobno są dwie kategorie ludzi którzy naprawdę znają się na dinozaurach i potrafią wymienić więcej niż dwa. Paleontolodzy i... dzieci. Z własnego doświadczenia dodałbym jeszcze rodziców tych dzieci. Rzeczywiście dinozaury fascynują ze względu na swoją spektakularność, co widać choćby w ilości parków z makietami tych gadów, w opozycji do parków tematycznych poświęconych innym prehistorycznym zwierzętom. Jeśli do tego ostatnio czytałeś coś o dinozaurach w szkole chociaż te dziesięć lat temu, to może okazać się, że sporo się zmieniło w naszej wiedzy na ich temat.

Benton postanowił jednak nie tyle stworzyć kolejną publikacje o dinozaurach, co książkę, która pokaże jak wiele i w jaki sposób ostatnio poszerzyliśmy swoją wiedzę o tych zwierzętach. W ten sposób ucieka od epatowania oderwanymi od kontekstu ciekawostkami, których pełne są tradycyjne publikacje - ten największy, ten najdłuższy, ten najstarszy. Benton pokazuje te gady jako wielką wspólną i ewoluującą rodzinę. Każdy element przedstawia w kontekście sposobu w jaki się o nim dowiedzieliśmy i jakie narzędzie były do tego niezbędne. Nauka o dinozaurach to już nie tylko wykopywanie kolejnych kości, ale także sposoby ich badania. W tych w ostatnich latach sporo się zmieniło dzięki fizyce i biologii, na przykład metody tomografii, które niedawno były dostępne tylko w specjalistycznych szpitalach i w leczeniu, dziś dostępne są także paleontologom. Badania na poziomie elektronowym czy coraz popularniejszy trend badań porównawczych z współczesnymi zwierzętami. 

Największą zaletą książki jest zatem fakt pokazania jak fascynująca jest nauka i droga weryfikowania naukowej hipotezy. Dzięki temu nawet te zwyczajne dinozaury, które nie przykuwają uwagi zwyczajnego czytelnika, jawią się także jako interesujące obiekty badań. Autor także interesująco stawia pytania, na które odpowiada razem z Czytelnikiem, raczej zapraszając go do dialogu niż prowadząc tylko wykład. Dlaczego dinozaury w ogóle były tak wielkie, dlaczego było to możliwe, dlaczego wyginęły, dlaczego miały pióra, jaki miały kolor? Na wiele z tych kwestii nie ma też jednoznacznej odpowiedzi, co po prostu bardziej i mniej prawdopodobnych. Benton pokazuje nam wachlarz możliwych rozwiązań, wraz z argumentami za i przeciw, pozwalając nam wejrzeć w sposób budowania modeli naukowych i zaprasza do własnych poszukiwań. Odpowiedzi które powstają pokazują często po prostu złożony system jakim jest życie, system w które poszczególne elementy są ze sobą powiązane. Widać to świetnie na przykładzie analizy ekosystemu w którym funkcjonuje szereg organizmów, w zależności od stopnia złożoności i powiązań, utrata jednego lub kilku gatunków może rodzić różne konsekwencje.    

Jest kilka naukowych perełek, na przykład świetny rozdział o dymorfizmie płciowym, polski wkład w zrozumienie jak i kiedy dinozaury w ogóle się pojawiły (Silezaur) po analizy jakie kolory miały dinozaury czy jak się poruszały. To naprawdę znakomite części.

Zwracają uwagi grafiki, są to świetne kolorowe wkładki, wizualizacje dinozaurów, a także szereg wykresów, które pomagają w odnalezieniu się w tematyce, czy wreszcie mapki. Autor bowiem daje nawet krótki wykład na temat zmienności środowiska w którym żyły dinozaury, a świat mocno zmienił się w okresie ich dominacji na ziemi.

Autor doskonale panuje nad materią, to w sumie niezbyt obszerna książka, ale bez żadnych zbędnych elementów i naukowego żargonu. Książka jest znakomicie i niezwykle starannie wydana, czytanie jej to prawdziwa przyjemność, serdecznie polecam to chyba jedna  najlepszych książek poświęcona tym wielkim gadom w Polsce. 

Plus minus
Na plus:
+ znakomity język
+ interesujące pokazanie warsztatu pracy naukowca
+  źródło aktualnej wiedzy na temat dinozaurów
+ wzbogacające prace grafiki, rysunki i wykresy
Na minus:
- brak istotnych mankamentów publikacji

Tytuł: Dinozaury odkryte na nowo. Jak rewolucja naukowa rewiduje historie
Tytuł oryginalny: Dinosaurs Rediscovered: The Scientific Revolution in Paleontology
Autor: Michael J. Benton
Tłumacz: Andrzej Hołdys
Wydanie: 2020
Wydawca: Prószyński i S-ka
ISBN: 978-83-816-9301-1
Stron: 400
Oprawa: twarda
Cena: 42 zł (okładka)
Ocena recenzenta: 10/10