Ostatni tydzień na zwiedzanie wystawy „Enigma. Zagadka rozwiązana”

To już ostatni tydzień na zwiedzanie wystawy „Enigma. Zagadka rozwiązana” przygotowanej przez Muzeum Historii Polski we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

W sobotę po wstawie będą oprowadzać kuratorzy pracujący nad ekspozycją: Grzegorz Dumała, Michał Nałęcz-Nieniewski i Grzegorz Rutkowski. Nasi eksperci podzielą się z Wami wiedzą na temat Enigmy w godzinach 12-14 i 16-17.

Po raz pierwszy w Polsce szeroka publiczność ma możliwość zobaczenia eksponatu dokumentującego wielki sukces wywiadu II Rzeczypospolitej – wykonaną przez polski wywiad kopię niemieckiej Enigmy wykorzystywaną w działaniach militarnych. Po wojnie polska replika Enigmy znalazła się w zbiorach Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie, zaś w 2020 roku – dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – została zakupiona przez Muzeum Historii Polski i stanowi jeden z najcenniejszych eksponatów, który będzie prezentowany na wystawie stałej MHP.

Replika Enigmy, będąca dziełem polskich kryptologów i inżynierów, wykorzystywana do łamania niemieckich szyfrów, jest unikatem na skalę światową – jedynym zachowanym obiektem tego rodzaju udostępnionym publiczności i badaczom. Ekspozycja opowiada zarówno historię eksponatu, jak i drogę Polaków do rozwiązania zagadki niemieckiej maszyny szyfrującej.

Złamanie kodu Enigmy już w grudniu 1932 roku było nie tylko wielkim sukcesem polskiego Biura Szyfrów i pracujących w nim kryptologów, lecz także polskiej nauki. Trzej matematycy z Uniwersytetu Poznańskiego – Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski – dokonali matematycznej analizy niemieckich szyfrów i opracowali system, który pozwalał na odczytywanie kodowanych przez Enigmę wiadomości. To była jednak tylko połowa sukcesu. Ze względu na ciągle udoskonalanie maszyny i procedur szyfrowania przez Niemców oraz znaczną ilość informacji przechwytywanych przez polski wywiad, wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce wymagało zaangażowania coraz większej liczby osób, a od pewnego momentu – budowy maszyn wspomagających pracę polskich kryptologów.

Wówczas kluczowa okazała się rola inżynierów z założonej przez polski wywiad warszawskiej wytwórni AVA – przede wszystkim Antoniego Pallutha, Edwarda Fokczyńskiego oraz braci Ludomira i Leonarda Danilewiczów. Korzystając z instrukcji kryptologów zbudowali oni maszyny wspomagające proces łamania kodów – cyklometr i bombę kryptologiczną. Spod ich rąk wyszło również ok. 50 polskich replik niemieckiej Enigmy. Zostały one skonstruowane bez znajomości niemieckiego pierwowzoru, a jedynie na podstawie teoretycznej wiedzy o zasadzie jego działania, będącej rezultatem pracy polskich kryptologów. Zbudowanie kilkudziesięciu replik było konieczne do szybkiego odczytywania niemieckich depesz – pozwalało kryptologom skupić się na samym łamaniu kodu.