„Krótka historia filozofii” - N. Warburton - recenzja

Nigel Warburton dokonał niemożliwego, zamykając ponad dwu i pół tysiącletnią historię filozofii w 40 króciutkich rozdziałach. I zrobił to w naprawdę świetnym stylu.

Nigel Warburton jest brytyjskim filozofem, którego zainteresowania skupiają się na estetyce i etyce stosowanej, oraz popularyzatorem tej dziedziny. Nie dziwi zatem fakt, że wątkiem przewodnim omawianej niżej książki jest właśnie etyka, moralność, poczucie szczęścia, ale też zagadnienia związane z logiką i wiarą w Boga a nawet sztuczną inteligencją.

Już od pierwszych stron lektura zachwyca naprawdę lekkim piórem. Autor unika trudnej terminologii jasno tłumacząc poruszane przez siebie kwestie. Dzięki temu historia filozofii jawi się jako jedna wielka dysputa na jeden temat, do którego kolejne pokolenia filozofów dopisywały własne przemyślenia, a im bliżej współczesności, tym więcej zajmują się bardziej różnorodnymi zagadnieniami. Ten zabieg ma tę zaletę, iż każdemu niezaznajomionemu z filozofią książka przypadnie do gustu. Nikt bowiem dzięki uporządkowanej treści nie zgubi się w gąszczu teorii. Dodatkowo każdy rozdział zaopatrzony jest w prostą grafikę i tytuł celnie oddający jego treść. Znakomity ukłon w stronę „wzrokowców”. Dodam, iż jest to cecha charakterystyczna całej serii „Krótka historia”.

Autor starał się, aby kolejno następujące po sobie rozdziały stanowiły lub przynajmniej sprawiały wrażenie ciągu narracyjnego. Niestety w wielu przypadkach wyglądało to wręcz sztucznie. Niekiedy sporą część rozdziałów poświęcał na opowieść o życiu danego filozofa – z jednej strony można wyrobić sobie zdanie, jak życie ukształtowało jego poglądy lub jakim był człowiekiem w ogóle, z drugiej jednak strony pozostawało juz niewiele miejsca na omówienie jego poglądów. Rozdziały bowiem liczyły średnio 6-7 stron. Takie uproszczenia można tłumaczyć jedynie chęcią stworzenia przystępnej książki dla laików.

Polskiego czytelnika może dziwić kilka rzeczy, na które natrafi na kartach Krótkiej historii.... Przede wszystkim umieszczenie w poczcie 50 wybranych przez Warburtona filozofów ... Karola Darwina. W Polsce z jego teorią ewolucji mają okazję zaznajomić się raczej dzieci na lekcjach biologii lub ewentualnie historii, a także studenci medycyny czy archeologii. Jednak trzeba pamiętać, że dla naszych praprapradziadków wierzących, że świat a wraz z nim ludzie zostali stworzeni przez Boga 6 tys. lat temu jego teoria brzmiała co najmniej jak deklaracja ateizmu. Mimo wszystko to właśnie jego poglądy mocno wpłynęły na kształtowanie się różnych działów współczesnej nauki. Filozofii również, chociaż autor omówienie tej kwestii potraktował nieco po macoszemu jedynie ją sygnalizując.

Kolejnym tematem odstającym z pozoru nieco od całości może być rozdział poświęcony anatomii zła na przykładzie nazisty, odpowiedzialnego za zbrodnie ludobójstwa a mającym niezachwiane przekonanie o swej niewinności. Pasuje on do całości książki tylko pod względem tematów związanych z poglądami związanymi z moralnością, ale i tu autor niezbyt jasno omówił ten temat.

Końcowe rozdziały wnoszą nieco świeżego powiewu jako że poświęcone są poglądom współczesnych anglosaskich filozofów, raczej mało znanych w Polsce. Autor wybrał w tym momencie kwestie będące „na czasie” a związane z aborcją w kontekście moralności – tematu budzącego aktualnie gorące emocje w Polsce, na Wyspach już raczej mniejsze. Ale za to omijając kontrowersyjne poglądy Petera Singera w tym temacie, (które zszokowałyby niejednego) opisał te odnoszące się do eutanazji, z kolei nad którą tam żywo się dyskutuje a u nas wcale nie ma póki co potrzeby. Polskiego czytelnika znowu może to dziwić, bo przyzwyczajony jest do politycznych sporów nad aborcją na linii państwo-społeczeństwo-Kościół. A nie filozoficznych dysput.  Ale te przykłady pokazują, że filozofia dotyczy często spraw bliskich codziennemu życiu człowieka i taki ogólny wniosek wynika z omawianej pracy.

Książkę zdecydowanie polecam osobom nie znającym się na filozofii lub chcącym przypomnieć sobie jej dzieje.  Dzięki ciekawie prowadzonej narracji spodoba się każdemu.

Plus minus:
Na plus:
+ chronologiczny układ treści
+ konsekwencja w obranym sposobie prezentacji historii filozofii
+ lekkie pióro autora
+ przytaczanie poglądów współczesnych filozofów
+ uproszczenia, dzięki którym nawet osoba niezaznajomiona z filozofią jest w stanie zrozumieć omawiany temat
+ drobne ciekawostki
+ szata graficzna
Na minus:
- znaczne uproszczenia
- pomijanie większości poglądów filozofów występujących na kartach w książce
- nie omawia, nawet skrótowo, najważniejszych nurtów w filozofii, skupiając się jedynie na podobnych tematycznie zagadnieniach
- brak wstępu i zakończenia - czytelnik mógłby lepiej poznać motywy doboru występujących w książce filozofów i pominięcie innych

Tytuł: Krótka historia fiozofii
Tytuł oryginalny: A Little History of Philosophy
Autor: Nigel Warburton
Tłumaczenie (z jęz. angielskiego): Sergiusz Lipnicki
Wydawca: Wydawnictwo RM
Rok wydania: 2022
ISBN: 978-83-8151-166-7
Liczba stron: 256
Okładka: miękka
Cena: 39,99 zł
Ocena recenzenta: 7/10