Historia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Rekordy, krachy, debiuty na GPW

Współczesna historia polskiej Giełdy Papierów Wartościowych rozpoczęła się w 1991 r. Na pierwszej sesji notowanych było pięć spółek przy 419, które obecnie znajdują się na GPW. Od tego czasu giełda przeszła wiele zmian organizacyjnych i technologicznych. 

Historia Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie (od 1991)

Stare i nowe logo GPW

Przygotowania do uruchomienia w Warszawie giełdy rozpoczęły się w 1990 r. od podpisania umowy o współpracy między Polską a Francją. Specjaliści z Francji wspierali Polaków w pracach nad otwarciem giełdy w Polsce do marca 1991 r. Równocześnie w Sejmie trwały prace ustawodawcze zakończone uchwaleniem przez Sejm Ustawy z 22 marca 1991 r. Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych.

Akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych (GPW) w Warszawie został podpisany 12 kwietnia 1991 r. przez ministra przekształceń własnościowych Janusza Lewandowskiego oraz ministra finansów Leszka Balcerowicza. Pierwszym prezesem giełdy został Wiesław Rozłucki i funkcję tę pełnił do 2006 r.

Wiesław Rozłucki / fot. Cezary p, CC-BY-SA 4.0

Pierwsza sesja, na której notowano akcje czterech spółek odbyła się 16 kwietnia. Sesje giełdowe, podczas których notowane były kursy akcji początkowo odbywały się raz w tygodniu. Od 9 stycznia 1992 r. sesje odbywały się już dwa razy w tygodniu. W następnym roku, od 4 stycznia, notowania odbywały się trzy razy w tygodniu. W 1994 r. wprowadzono indeks WIG20, w którym notowane jest 20 największych spółek na polskiej giełdzie. W październiku wprowadzono także piątą sesję giełdową w tygodniu, a GPW została przyjęta jako członek Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych. Przełomowy był także rok 1996 r., gdy na GPW wprowadzono systemu notowań ciągłych. Dzięki temu inwestorzy mogli handlować papierami wartościowymi w trakcie całego dnia (co powodowało, że cena akcji zmieniała się dynamicznie w ciągu dnia), a nie systemem fixingu, gdy kurs akcji jest ustalany dwukrotnie, tylko na początek i koniec sesji.

Kolejny przełom przyniósł rok 2000, gdy na GPW uruchomiono nowy system transakcyjny WARSET, a giełda przeniosła się do nowej siedziby przy ul. Książęcej 4 w Warszawie.

Centrum Giełdowe przy ul. Książęcej 4, siedziba Giełdy Papierów Wartościowych / fot. Adrian Grycuk, CC-BY-SA 3.0

Natomiast w 2007 r. warszawska giełda powołała rynek NewConnet. Jest alternatywnym systemem obrotu akacjami do WIG-u. W porównaniu z nim emitenci akcji mają mniejsze wymogi, toteż najczęściej korzystają z niego młode spółki, których kapitalizację trudno oszacować. Najczęściej są to spółki z sektora IT. Z tego powodu ryzyko dla inwestorów jest na nim wyższe niż w przypadku notowania akcji na WIG-u. Pierwsza sesja odbyła się 30 sierpnia 2007 r. W 2013 r. na GPW został wdrożony nowy system transakcyjny UTP.

Pierwsza sesja na GPW

Pierwsza sesja na GPW odbyła się 16 kwietnia 1991 r. w dawnym Domu Partii, przy ul. Nowy Świat 12 w Warszawie.

Notowane były akcje spółek: Tonsil, Próchnik, Krosno, Kable, Exbud. Na pierwszej sesji giełdowej wartość obrotów akcjami wyniosła 19 900 000 zł (1900 zł po denominacji) przy złożonych 112 zleceniach.

Pierwsze spółki na GPW

Centrum Gieˆłdowe w Warszawie / fot. Daniel Rumiancew, CC-BY-SA 3.0

Na pierwszej sesji notowano akcje pięciu spółek: Próchnika (produkcja odzieży), Tonsilu (produkcja sprzęt nagłaśniający), Krosna (huta szkła), Kabli (produkcja kabli) i Exbudu (przedsiębiorstwo budowlane). Najdłużej na GPW notowany był Próchnik, którego akcje można było nabyć na giełdzie do 2019 r.

Także w 1991 r. na polskiej giełdzie zadebiutowały: Swarzędz (fabryka mebli),  Wedel (przedsiębiorstwo wytwarzające wyroby czekoladowe i cukiernicze), Żywiec (browar), Wólczanka (przedsiębiorstwo odzieżowe, dziś na giełdzie w ramach VRG). Dzisiaj Żywiec pozostaje najdłużej notowaną spółką na warszawskiej giełdzie.

W kolejnym roku na GPW debiuty zanotowały Huta Szkła Gospodarczego Irena (huta szkła), Okocimskie Zakłady Piwowarskie (browar), Elektrim (przedsiębiorstwo wielobranżowe), Mostostal-Export (przedsiębiorstwo budowlane), Universal (przedsiębiorstwo handlowe), Bank Inicjatyw Gospodarczych (bank) oraz Bank Rozwoju Eksportu (bank). Z kolei w 1993 r. na GPW pojawiły się akcje Korporacji Gospodarczej Efekt (przedsiębiorstwo usługowo-handlowe), Polifarb Cieszyn (produkcja farb i lakierów), Wielkopolski Bank Kredytowy (bank), Sokołowskie Zakłady Mięsne (przedsiębiorstwo spożywcze), Zakłady Przemysłu Odzieżowego Vistula (przedsiębiorstwo odzieżowe, dziś na giełdzie w ramach VRG), Mostostal Warszawa (przedsiębiorstwo budowlane). W kolejnych latach liczba debiutów była już znacznie większa.

Pierwszy zagraniczny debiut w historii GPW

14 października 2003 r. odbył się debiut pierwszej spółki zagranicznej na GPW. Był nią Bank Austria Creditanstalt AG. W momencie debiutu był to największy bank w Austrii i jeden z największych w Europie Środkowo-Wschodniej. Po przejęciu instytucji w 2005 r. przez włoski UniCredito spółka w 2007 r. została wycofana z polskiej giełdy

Najwięcej debiutów w historii GPW

Pod względem liczby debiutów najlepszym w historii warszawskiej giełdy był rok 2007, gdy na GPW zadebiutowało 81 nowych spółek. Poprzedni rekord został ustanowiony w 1997 r., gdy na parkiecie pojawiły się akcje 62 przedsiębiorstw. W rekordowym roku z 81 nowych spółek 12 było spółkami zagranicznymi. Największymi pod względem wartości były oferty Immeast (10,7 mld zł), Orco Propoerty Group (652 mln zł) i Kernel Holding (546 mln zł).

Historia WIG

WIG w 1992 r. / fot. Rocznik statystyki giełdowej 1992

Warszawski Indeks Giełdowy (WIG) to indeks akcji notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Jest obliczany od początku istnienia GPW, tj. od 16 kwietnia 1991 r. Jego poziom bazowy wynosił 1000.

Najniższy wynik WIG zanotował 23 czerwca 1992 r., gdy jego poziom wyniósł 635. Natomiast najwyższy poziom WIG osiągnął 5 listopada 2021 r., wyniósł on wówczas 74 813,24. Największe obroty na WIG-u zanotowano 21 września 2018 r. i wyniosły 5,425 mld zł.

Największy wzrost akcji na WIG miał miejsce 21 kwietnia 1994 r. i wyniósł +15% (później nigdy w historii nie przekroczył +10%). Natomiast największy spadek miał miejsce 12 marca 2020 r. i wyniósł -12,65%. Był on związany z niepewnością inwestorów, co do pandemii COVID-19 i ewentualnych następstw obostrzeń dla gospodarki.

Historia WIG20

Od 1994 r. na GPW istnieje indeks giełdowy dwudziestu największych spółek, czyli WIG20. Przy jego obliczaniu bierze się pod uwagę jedynie ceny zawartych w nim transakcji, bez uwzględnia dochodów z tytułu dywidend. W indeksie WIG20 nie może uczestniczyć więcej niż 5 spółek z jednego sektora giełdowego. Korekty okresowe spółek notowanych w indeksie dokonywane są po sesji w trzeci piątek czerwca, września i grudnia, zaś rewizja roczna, po sesji w trzeci piątek marca.

WIG20 startował od wartości 1000 punktów. Pierwsza sesja odbyła się 16 kwietnia 1994 r. Pierwszymi spółkami notowanymi na WIG20 były: ING Bank Śląski, Elektrim, WBK, Wedel, BRE, Żywiec, Polifarb Cieszyn, Millenium, Vistula, Mostostal Export, Universal, Okocim, Exbud, Próchnik, Wólczanka, Kable, Szwarzędz, Huta Szkła Irena, Sokołów i Krosno. Na tę chwilę żadna z tych spółek nie znajduje się w indeksie WIG20.

Najwyższą wartość WIG20 osiągnął 29 października 2007 r., gdy wyniósł 3940,53 pkt., a najniższą 28 marca 1995 r. gdy WIG20 spadł do poziomu 577,9 pkt. Największe obroty na WIG20 miały miejsce 18 września 2018 r. i wyniosły 4,728 mld zł. Najwyższy wzrost indeks osiągnął 21 kwietnia 1994 r. i wyniósł +15%, a największy spadek zanotowano 12 marca 2020 r., który wyniósł -13,28%.

Obecnie na GPW

Obecnie na GPW notowanych jest 419 spółek, w tym 374 krajowe i 45 zagraniczne. Łączna kapitalizacja spółek wynosi 1 018 726,14 mln zł, w tym 508 652,29 spółek krajowych i 510 074,45 zagranicznych.

Bibliografia:

1. P. Łagowski, Geneza rynku papierów wartościowych w Polsce, „Ekonomia - Wroclaw Economic Review” 19/4 (2013).
2. M. Puławski, Dwieście lat minęło. Krótkie opisanie dziejów giełd papierów wartościowych w Polsce, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 5/2017 (89), cz. 2.
3. Rocznik statystyki giełdowej 1992, Warszawa 1992.
4. Rocznik statystyki giełdowej 1993, Warszawa 1993.
5. Rocznik Giełdowy 2007. Dane statystyczne za rok 2006, Warszawa 2007.