Ukraiński parlament przypomina o Zakierzonii. Przesiedlenia z PRL uznane za deportację |
Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła ustawę, która formalnie uznaje przymusowe przesiedlenia obywateli Ukrainy z terenów Polski w latach 1944-1951 za deportację. Nowe prawo przewiduje przyznanie statusu osoby deportowanej oraz rekompensaty materialnej.
Ustawa o uznaniu deportacji z Zakierzonii
Mapa przesiedleń w ramach operacji (fot. MOs810, CC-BY-SA 3.0)
16 lipca 2025 r. ukraiński parlament przyjął w drugim czytaniu projekt ustawy nr 2038 O wprowadzeniu zmian do niektórych aktów prawnych Ukrainy w sprawie uznania za deportowanych obywateli Ukrainy, którzy w latach 1944-1951 zostali przymusowo przesiedleni z terytorium Polski. Za przyjęciem ustawy głosowało 284 deputowanych.
Ustawa obejmuje osoby, które na mocy umów zawartych między Polską Ludową a Ukraińską SRR zostały przymusowo przesiedlone z terenów tzw. Zakierzonii - obejmującej m.in. Łemkowszczyznę, Bojkowszczyznę, Podlasie, Chełmszczyznę i Nadsańskie. Przesiedlenia miały miejsce w dwóch etapach - w latach 1944-1946 na mocy umowy repatriacyjnej oraz w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku. Część deportacji trwała do 1951 r.
Akcja „Wisła” była operacją przeprowadzoną przez władze komunistyczne w 1947 r., mającą na celu rozbicie struktur UPA i przymusowe rozproszenie ludności ukraińskiej na ziemiach odzyskanych. Choć wiązała się z cierpieniem tysięcy ludzi, nie miała charakteru eksterminacji. Zbrodnie na Wołyniu z lat 1943-1945 były natomiast planowaną akcją fizycznej likwidacji ludności polskiej przez OUN i UPA - przeprowadzaną z pełną świadomością i okrutną premedytacją.
Zakierzonie
Zakierzonie to termin używany głównie w ukraińskiej historiografii i publicystyce na oznaczenie terenów położonych na zachód od tzw. linii Curzona, które po II wojnie światowej znalazły się w granicach Polski. Obejmuje m.in. Łemkowszczyznę, Nadsanie, Chełmszczyznę i Podlasie. W ukraińskim ujęciu są to ziemie o charakterze historyczno-etnicznym, uznawane za część dawnego terytorium ukraińskiego. Termin ten był też używany przez OUN i UPA.
W polskiej narracji historycznej obszary te są traktowane jako integralna część przedwojennej i powojennej Polski, zamieszkiwana przez ludność o zróżnicowanym składzie etnicznym, w tym mniejszości ukraińskie - jednak o wielowiekowej przynależności do Polski.
Status osoby deportowanej i świadczenia
Wyniki głosowania
Zgodnie z ustawą, osoby objęte przymusowym przesiedleniem uzyskają formalny status deportowanych. Państwo ukraińskie gwarantuje im, a w przypadku ich śmierci również ich współmałżonkom i dzieciom, prawo do jednorazowej rekompensaty za straty materialne i moralne poniesione w wyniku przesiedleń. Ustawa przewiduje również możliwość ubiegania się o zwrot majątku lub jego równowartości, a osoby objęte statusem uzyskują dostęp do ulg przysługujących uczestnikom wojny, zgodnie z ukraińskim ustawodawstwem. Szczegółowe zasady wypłat, wysokość świadczeń oraz tryb ich przyznawania ma określić Rada Ministrów Ukrainy.
Historyczne znaczenie ustawy
Jak podkreślają inicjatorzy projektu, celem nowego prawa jest przywrócenie sprawiedliwości historycznej oraz uznanie cierpienia obywateli Ukrainy, którzy zostali przymusowo pozbawieni swojego miejsca zamieszkania, majątku i prawa do powrotu.
Kontekst polsko-ukraiński
Ustawa uznająca przesiedlenia ukraińskiej ludności z terenów powojennej Polski za deportację została uchwalona niemal równolegle z obchodami 82. rocznicy zbrodni wołyńskiej - jednej z najtragiczniejszych kart w historii relacji polsko-ukraińskich. Wydarzenia z lat 1943-1945, kiedy doszło do masowych mordów na polskiej ludności cywilnej z rąk OUN i UPA, zostały przez polski parlament jednoznacznie określone mianem ludobójstwa.
Przymusowe przesiedlenia, które dotknęły tysiące osób i oderwały je od rodzinnych stron, zasługują na potępienie i pamięć. Nie sposób jednak - potępiając deportacje - pomijać milczeniem zbrodni, które były znacznie bardziej radykalnym pogwałceniem ludzkich praw: zbrodni ludobójstwa, które przyniosło nie tylko przymusową zmianę miejsca zamieszkania, ale całkowitą zagładę całych polskich społeczności.
Lubisz czytać nasze historie?
Na historia.org.pl codziennie opowiadamy dzieje Polski i świata tak, jak na to zasługują - rzetelnie, pasjonująco, z szacunkiem do faktów. Ale żadna opowieść nie przetrwa bez tych, którzy chcą jej słuchać i ją wspierać.
Postaw nam wirtualną kawę - to darowizna, która realnie pomaga nam działać dalej. To dzięki takim gestom możemy nadal pisać o zwycięstwach, bohaterach i wydarzeniach, które zbudowały naszą tożsamość.
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
