Josephine Cochrane - służba tłukła jej zastawę, więc wymyśliła zmywarkę |
Josephine Cochrane zasłynęła jako wynalazczyni pierwszej praktycznej zmywarki do naczyń. To właśnie w odpowiedzi na problem tłukących się filiżanek i talerzy w wielkim domu Cochranów urodził się pomysł na maszynę myjącą naczynia. Zamiast powtarzać czasochłonny, ręczny proces zmywania, Josephine zaprojektowała urządzenie wykorzystujące silny strumień wody i ruchomą platformę. Jej projekt opatentowała w 1886 roku, a później założyła własną firmę, która wprowadziła zmywarki na rynek - najpierw do hoteli i restauracji, a z czasem do domów. Dziś zmywarka jest powszechnym wyposażeniem kuchni na całym świecie, ale to właśnie pomysł Cochran pozwolił zrewolucjonizować mycie naczyń.
Wczesne lata i zamiłowanie do techniki
Josephine Cochrane
Josephine urodziła się około 1840 roku w hrabstwie Ashtabula w Ohio jako Josephine Garis. Jej ojciec był inżynierem, zajmującym się budową pomp i młynów wodnych, dzięki czemu Josephine już od najmłodszych lat przyswajała podstawy mechaniki. Choć wykazywała naturalne uzdolnienia do rozwiązywania problemów, w tamtych czasach kobiety rzadko mogły zdobyć formalne wykształcenie techniczne. Już w młodym wieku Josephine interesowała się wynalazkami i konstrukcjami mechanicznymi - tym bardziej że ojciec, chętnie przekazywał jej część swojej wiedzy o maszynach.
W 1858 roku, mając 19 lat, Josephine wyszła za mąż za Williama Appersona Cochrana, który wrócił wówczas do rodzinnego Shelbyville z poszukiwań złota w Kalifornii. William szybko odnalazł się w biznesie i odniósł sukces, co pozwoliło parze na wygodne życie. W 1870 roku przeprowadzili się do eleganckiej rezydencji, gdzie często urządzali wystawne przyjęcia. Josephine aktywnie uczestniczyła w życiu towarzyskim - na stole pojawiały się delikatne, porcelanowe serwisy obiadowe. Wkrótce jednak pojawił się problem: służba sprzątajaca po biesiadach często tłukła drogie naczynia. Widząc, że porcelana z każdym dniem jest coraz bardziej rozbita, Josephine zaczęła rozważać, jak uchronić zastawę przed dalszym uszkadzaniem.
Zastawa i uciążliwe zmywanie - początek pomysłu
Patent Josephine Cochrane na zmywarkę
Obserwacje uszkodzeń cennej zastawy skłoniły Josephine do działania. Aby oszczędzić sobie i służbie pracy przy delikatnych filiżankach, Josephine dążyła do mechanizacji mycia naczyń. Jak sama później wspominała, była zdeterminowana: postanowiła, że jeśli nikt inny nie wymyśli maszyny do mycia naczyń, zrobi to sama. Trudniejsze położenie finansowe po śmierci męża w 1883 roku dodatkowo zmotywowało Josephine do wprowadzenia pomysłu w czyn. William Cochran, który pełnił wówczas funkcję sędziego w okręgu sądowym, zmarł pozostawiając żonę z zadłużeniem gospodarstwa. Samotna matka pozostała z rachunkami i dalekimi planami.
W ślad za potrzebą Josephine Cochran zatrudniła młodego mechanika, George’a Butterse’a. Wspólnie zaczęli eksperymentować z różnymi rozwiązaniami. Cochran używała koszyczków i metalowych szuflad do układania naczyń, a następnie wbudowała je w obrotowy stojak zanurzony w kotle z gorącą wodą. Dzięki podłączeniu do napędu silnika cały stojak obracał się i tryskał strumień wody na umieszczone naczynia. Tak skonstruowany prototyp był innowacyjny: po raz pierwszy szklanki i talerze znajdowały się wewnątrz ruchomego bębna z zestawem szczelin, a sama woda pod ciśnieniem była podstawową siłą myjącą, zamiast ręcznego czyszczenia czy później popularnych szczotek. Wyniki prób utwierdziły Cochran, że warto opatentować ten wynalazek.
Patent i pierwsze zmywarki
Zmywarka ręczna (fot. Daderot, CC-BY_SA 1.0)
Kiedy maszyna była gotowa, Josephine Cochran złożyła wniosek o patent. Urząd Patentowy USA przyznał jej patent na zmywarkę („dish-washing machine”) 28 grudnia 1886 roku. Pierwszy egzemplarz zbudowanego urządzenia został zainstalowany we własnym domu wynalazczyni - Josephine osobiście wypoziomowała maszynę i próbnie sprawdziła jej działanie. Konstrukcja była dość zbliżona do późniejszych modeli - miała metalowe ramy i kosze do segregowania talerzy. Ważnym elementem były specjalne półki i uchwyty, które stabilnie trzymały talerze i szklanki podczas mycia. Dzięki tej organizacji naczynia nie stykały się ze sobą i nie tłukły się, jak miało to miejsce przy ręcznym zmywaniu.
Innowacyjność Cochran polegała na tym, że zaprojektowała maszynę naprawdę praktyczną - poprzednie pomysły na zmywarkę (czyli mechanizmy sprzed połowy XIX wieku) nie zdobyły popularności. To jej patent dał początek komercyjnym zmywarkom. Po zatwierdzeniu patentu Josephine razem z George’em Buttersem założyli firmę Garis-Cochran Dish-Washing Machine Company, która miała produkować i sprzedawać urządzenia. Cochran najpierw próbowała podjąć współpracę z istniejącymi zakładami produkcyjnymi, ale doszła do wniosku, że najlepiej nadzorować produkcję osobiście. W końcu otworzyła własną małą fabrykę - George Butters został jej kierownikiem. Jak wspominała, gdy zlecała prace innym rzemieślnikom, często popełniali błędy.
Firma, sprzedaż i klienci
Zmywarka marki Garis-Cochrane Dish Washing Machine Co.
Założona przez Cochran firmą zaczęła interesować się branża hotelarska i gastronomiczna. Josephine wiedziała, że zmywarka przemysłowa musi spełniać inne wymagania niż urządzenie domowe: powinna być szybka i wydajna. W jej ofercie pojawiły się duże modele, które na przykład potrafiły umyć nawet 240 talerzy w zaledwie dwie minuty. Rozwiązanie to wzbudziło uznanie w hotelach, restauracjach, a także instytucjach takich jak szpitale czy uczelnie - miejsca, gdzie dziennie trzeba myć ogromne ilości zastawy stołowej. Cochran umiejętnie reklamowała swój wynalazek lokalnie - informowała prasę o innowacyjności zmywarki. Już niedługo po premierze pierwsze restauracje i hotele zamówiły urządzenia Cochran. Dzięki temu maszyna szybko udowodniła swoją skuteczność i niezawodność: personel nie musiał spędzać godzin na ręcznym zmywaniu, a naczynia były zabezpieczone przed szkodliwym obijaniem czy tłuczeniem.
W miarę sukcesów firmy Josephine Cochran kontynuowała prace nad ulepszeniami. Nowe wersje zmywarek były coraz bardziej zautomatyzowane - początkowo napędzane ręcznie (korbą), z czasem wyposażono je w małe silniki parowe, a następnie elektryczne. Co ważne, Cochran promowała swoje urządzenia jako luksusową innowację - sprzedawała je głównie bogatym klientom i dużym instytucjom. Ceny zmywarek były wtedy wysokie, więc na razie nie trafiały do typowych gospodarstw domowych. Dopiero w latach 50. XX wieku, gdy technologia podgrzewania wody i detergenty stały się powszechne, podobne urządzenia zaczęto upowszechniać również w prywatnych kuchniach.
Wystawy, nagrody i dalsze losy
Wczesna zmywarka elektryczna, z około 1917 r.
Dzięki efektywności Cochran zdobyła uznanie poza lokalnym rynkiem. Kluczowym wydarzeniem była Wystawa Światowa w Chicago w 1893 roku - wielkie targi prezentujące wynalazki z całego świata. Na tej wystawie Josephine zaprezentowała swoją zmywarkę publiczności i jurorom, zdobywając jedną z nagród za trwałość i innowacyjność urządzenia. Było to dla niej ogromne wyróżnienie - jako kobiecie wynalazczyni udało się tam pokonać konkurencję i pokazać praktyczne zalety swojej konstrukcji. Później kontynuowała prezentacje na licznych targach i wystawach w Stanach Zjednoczonych, co dodatkowo umocniło renomę jej firmy.
Pomimo tych sukcesów zmywarki Cochran początkowo sprzedawały się głównie w dużych zakładach. W domach problemem było m.in. to, że instalacje wodne nie zapewniały potrzebnej ilości gorącej wody do skutecznego działania urządzenia. Dodatkowo wielu klientów zniechęcała wysoka cena czy konieczność posiadania dużej ilości naczyń. Przełom nastąpił dopiero kilkadziesiąt lat później - wraz z powszechnym dostępem do ciepłej wody i chemii do zmywarek, ludzie zaczęli masowo instalować tego typu sprzęt w kuchniach.
Dziedzictwo wynalazku i podsumowanie
Po śmierci Josephine Cochrane w 1913 roku rozwój jej firmy kontynuowało kilku następców. W 1926 roku jej firma została sprzedana KitchenAid, obecnie część koncernu Whirlpool. To właśnie KitchenAid - na bazie pierwotnych patentów Cochran - w 1949 roku wprowadziła na rynek pierwszy domowy model zmywarki kuchennej.
Josephine Cochrane doczekała się też uznania jako pionierka. W 2006 roku została wprowadzona do National Inventors Hall of Fame, aby upamiętnić jej wkład w rozwój technologii AGD. Jej historia pokazuje, jak prosta potrzeba - ochrona cennej zastawy przed tłuczeniem - może doprowadzić do wielkiego wynalazku, który odmieni codzienne życie milionów ludzi. Dzisiaj, gdy naciskamy przycisk „start” na zmywarce, warto wspomnieć, że pomysłodawczynią tej wygody była właśnie Josephine Cochrane - kobieta o niezwykłej pasji do wynalazków i przedsiębiorczości.
Bibliografia:
- M. Bellis, Josephine Cochran and the Invention of the Dishwasher, „ThoughtCo” zaktualizowany 8 maja 2025 r., https://www.thoughtco.com/josephine-cochran-dishwasher-4071171 (dostęp 18 października 2025 r.).
- C. Cargile, This Week in Illinois History: Josephine Cochrane patents the dishwasher (December 28, 1886), „Northern Public Radio” z 27 grudnia 2021 r., https://www.northernpublicradio.org/wnij-news/2021-12-27/this-week-in-illinois-history-josephine-cochrane-patents-the-dishwasher-december-28-1886 (dostęp 18 października 2025 r.)
- D. Dwarakanath, Invention of the Dishwasher, „Engineer Girl” z 9 sierpnia 2023 r., https://www.engineergirl.org/151560/Invention-of-the-Dishwasher (dostęp 18 października 2025 r.)
- J. Goodrich, This Socialite Hated Washing Dishes So Much That She Invented the Automated Dishwasher, „IEEE Spectrum” z 6 sierpnia 2020 r., spectrum.ieee.org (dostęp 18 października 2025 r.).
- B. Little, Who Invented the Dishwasher?, „History.com” z 23 września 2024 r., https://www.history.com/articles/dishwasher-inventor-josephine-garis-cochran (dostęp 18 października 2025 r.).
- Josephine Garis Cochran - Inductee, „National Inventors Hall of Fame”, https://www.invent.org/inductees/josephine-garis-cochran (dostęp 18 października 2025 r.).
- Josephine Cochrane, „Lemelson-MIT Program”, https://lemelson.mit.edu/resources/josephine-cochrane (dostęp 18 października 2025 r.).
- Patent History: Dish Washing Machine, „suiter.com” z 20 sierpnia 2018 r., https://suiter.com/patent-history-dish-washing-machine/ (dostęp 18 października 2025 r.).
Lubisz czytać nasze historie?
Na historia.org.pl codziennie opowiadamy dzieje Polski i świata tak, jak na to zasługują - rzetelnie, pasjonująco, z szacunkiem do faktów. Ale żadna opowieść nie przetrwa bez tych, którzy chcą jej słuchać i ją wspierać.
Postaw nam wirtualną kawę - to darowizna, która realnie pomaga nam działać dalej. To dzięki takim gestom możemy nadal pisać o zwycięstwach, bohaterach i wydarzeniach, które zbudowały naszą tożsamość.
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
