„Modernizm potępiony przez papieży” – Marcin Karas (red.) – recenzja

Książka, którą przygotowało dla czytelników Wydawnictwo Diecezjalne z Sandomierza, jest po pierwsze – zbiorem dokumentów Magisterium Kościoła katolickiego na temat modernizmu, po drugie – zbiorem innych dzieł chrześcijańskich o tej tematyce. Podejmuje więc problematykę, która jest aktualna, choć przez wielu zapomniana bądź po prostu niezauważana.

Jak czytamy we wstępie, tytuł książki może zaskakiwać współczesnego czytelnika. Dlaczego? Modernizm to przecież nowe odkrycia naukowe i technologiczne, których Kościół nie potępia, mało tego – sam z nich korzysta. Na czym polega problem? Odpowiedź na wszelkie wątpliwości odnajdujemy we wprowadzeniu, gdzie wyjaśnia się, znaczenie pojęcia modernizm, co jest niezwykle ważne dla zrozumienia dzieła. Nie jest to jednak odpowiedź wyczerpująca, gdyż taką otrzymamy dopiero po lekturze całości. Oczywiste jest, że tematem głównym będzie modernizacja wiary i sposoby, jakich użyto, by temu zapobiec. Ważny problem działania modernistów wewnątrz Kościoła jest opisany dość obrazowo, a sprawa potwierdzona słowami samego papieża Piusa X nabiera wiarygodności.

Głos Magisterium Kościoła

W pierwszej części książki, noszącej tytuł Dokumenty Magisterium Kościoła katolickiego, czytelnik może odnaleźć takie pisma, jak: O amerykanizmie Leona XIII, Przeciw neoreformizmowi religijnemu, dekret Lamentabil sane exitu, Pascendi Dominici gregis (O zasadach modernistów) oraz Przysięgę antymodernistyczną św. Piusa X i O błędach przeciw wierze katolickiej Piusa XII. Bardzo ciekawy jest tekst O zasadach modernistów Piusa X. W sposób klarowny przedstawione są działania modernistów-filozofów, teologów, historyków, krytyków, reformatorów, a nawet modernistów wierzących. Pius X zdaje sobie sprawę, że już zbyt długo milczano w tej kwestii, dlatego należy natychmiast rozpocząć walkę z modernistami, a w szczególności z tymi, którzy są członkami Kościoła. Zarzuca im stawianie innych religii na równi z katolicką, co oczywiście jest niedopuszczalne, wręcz bluźniercze. Ich podstawowym błędem jest to, że „nie szukają prawdy tam, gdzie ona istotnie się znajduje, ale odrzuciwszy Tradycję, chwytają się innych próżnych, beznadziejnych, niepewnych nauk” . Oprócz licznych zarzutów, których nie sposób tutaj wymienić, papież podaje także sposoby na walkę z modernistami. Należy ulepszać studia teologiczne, dbać o czystość doktrynalną wydawanych w diecezjach książek katolickich oraz kontrolować działania instytucji społecznych, które mogą propagować modernistyczne idee.

Warto zwrócić uwagę na Przysięgę antymodernistyczną, która zobowiązuje kolejnych papieży do zachowania tego, co zostało przekazane przez Tradycję Kościoła Katolickiego. Tekst ten doskonale oddaje to, z jakimi problemami mierzył się wówczas Kościół i że są one nieobce także w dzisiejszych realiach.

Inne dzieła chrześcijańskie

Druga część to zbiór innych dzieł chrześcijańskich, podejmujących tematykę modernizmu. Znajdują się tu pisma m.in. kard. Jana Puzyna, ks. Stanisława Miłkowskiego, ks. Macieja Sieniatyckiego czy bp. Józefa S. Pelczara. Stanowią one bogaty komentarz do pierwszej części książki, ale także traktują o nowych aspektach modernizmu w Kościele. Znajdziemy tu analizę poszczególnych wydarzeń, które uznano za szkodliwe dla jedności Kościoła katolickiego oraz opis działań, jakie podjęto, aby je zwalczać. W artykule ks. dra Andrzeja Dobroniewskiego Modernizm i moderniści czytelnik znajdzie ocenę modernizmu z punktu widzenia wiary i nauki. Są to rozległe analizy, które pokazują modernizm w różnym świetle, dzięki czemu staje się jasne, że Kościół przez walkę z nim, chce „duszom zapewnić owoce odkupienia, uratować i zachować dla nich prawdy wiary”.

Podsumowanie

Pozycję należy docenić za polecane w przypisach dzieła (jak np. biografia św. Piusa X), dzięki którym czytelnik może poszerzyć swoją wiedzą na temat autorów rozpraw oraz zgłębić poruszany przez nich temat. Cenne są także wyjaśnienia terminów dotyczących tematyki podjętej w książce. Jak czytamy we wprowadzeniu, książka przeznaczona jest dla „duchownego czy też laika, Polaka lub obcokrajowca”, można więc mówić o jej uniwersalności. Należy także dodać, że aby lektura skłoniła do refleksji i przyniosła korzyści, należy być otwartym na prawdę, którą redaktorzy starali się przedstawić za wszelką cenę.

Warto dodać, że nakładem Wydawnictwa Diecezjalnego i Drukarni w Sandomierzu, ukazała się seria Roma locuta, do której zalicza się omawiana tutaj książka. Pozostałe, również godne uwagi tytuły tej serii, to Protestantyzm potępiony przez papieży, Masoneria potępiona przez papieży i Laicyzm potępiony przez papieży.

Plus minus:
Na plus:
+ obszerne i pomocne przypisy
+ duża, czytelna czcionka
+ wydanie klejone, ale solidne
+ ciekawa tematyka
+ dobór tekstów
Na minus:
- brak indeksu osobowego
- niewyraźne rozdzielenie przypisów od tekstu głównego
- nie wszystkie łacińskie frazy są przetłumaczone na język polski

Tytuł: Modernizm potępiony przez papieży
Autor: praca zbiorowa
Redakcja: Marcin Karas
Wydawca: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu
Rok wydania: 2010
ISBN: 978-83-257-0199-4
Liczba stron: 312
Cena: ok. 45 zł
Ocena recenzenta: 9/10