„Aurelian i Zenobia” - T. Kotula - recenzja

Książka ta opowiada o jednym z najlepszych optimi principes, cesarzu rzymskim Aurelianie, rządzącym w latach 270-275 i uzurpatorce Palmyry1 – Zenobii, która chciała utworzyć własne Impeium Orientis. Czytając tę publikację przenosimy się w świat starożytnego Rzymu i kampanii wojennych. Stajemy się świadkami zderzenia dwóch, różnych postaci, polityków, których przeciwne opcje polityczne doprowadziły do ostrego konfliktu.

Książka została podzielona na trzy rozdziały. Pierwszy poświęcony jest osobie wymienionemu już władcy, gdzie Autor przedstawia nam jego sylwetkę, opisując ród, liczne konflikty zbrojne, aż po problemy wewnętrzne w Rzymie. Drugi informuje Czytelników o postaci Zenobii, o jej planach politycznych, mężu i poniesionej klęsce. Ostatnia część pracy dotyczy ostatnich lat panowania Aureliana, polityce wewnętrznej oraz jego śmierci.

Pozycja ta jest miłą niespodzianką dla miłośników militariów tamtego okresu, ponieważ Autor znaczną część swojej pracy poświęcił kampaniom wojennym Aureliana, w szczególności wojnie z Zenobią i najazdami barbarzyńców, m.in. Gotów czy Jutungów. Przy czym należy zwrócić uwagę na fakt, iż nie skupił się tylko na epizodzie palmyryskim, ale także na innych wydarzeniach z życia cesarza, przez co możemy uznać tę książkę za jego biografię. Mamy także dodatkowo krótki zarys historii dziejów Palmyry z uwypukleniem rządów króla Odenata, a potem jego żony Zenobii. Znamiennym pozostaje fakt, iż nie spotykamy tutaj opisu bitew, armii, biorących udział w wojnie, ich wyposażenia. Jest to raczej opis stanowisk różnych historyków i źródeł, niejednokrotnie ich porównywanie celem wiernego odtworzenia wydarzeń  tamtego okresu. Pisarz skupia się na podaniu najważniejszych faktów, wymienienia bitew, ustalenia datacji, kolejności stoczonych walk, niekiedy i skutków. Mimo to praca jest bardzo ważną pozycją dla tematu Aureliana i jego rywalki – Zenobii.

Publikacja ta nie jest porcją suchych wiadomości, informacji bez pokrycia. Autor odwołuje się do wielu źródeł, zarówno pisanych, takich jak: Historia Augusta2, relacji Zosimosa czy epigraficznych i numizmatycznych, co pozwala Czytelnikowi na sprawdzenie rzetelności przekazu. Ponadto widać tutaj polemikę ze źródłami w momencie, gdy mamy do czynienia z porównywaniem jednego wydarzenia z kilkoma innymi jednocześnie. Wielokrotnie opisując jedno wydarzenie Autor korzysta z wielu źródeł historycznych, aby pokazać nam różny punkt widzenia historyków i ich oceny.

Uzupełnieniem pozycji jest krótkie wprowadzenie, mapa, epilog, aneks oraz niestety tylko wybrana bibliografia, licząca trzy trony. Składają się na nią prace anglo-, niemiecko-, francusko- i polskojęzyczne. Ze spraw technicznych należy wspomnieć o języku, jakim posługuje się Autor. Jest on łatwy i przyjemny, co sprawia, że czyta się ją „jednym tchem”. Pochwalić należy dbałość Pisarza o zrozumienie przez czytelnika źródeł. Wszystkie pisma łacińskie są tłumaczone na język polski, co jest wielkim plusem publikacji. Natomiast niewątpliwym minusem tej książki jest miękka oprawa, która szybko się niszczy. Ponadto znajduje się tylko jedna, ogólna mapa przedstawiająca Imperium Rzymskie za panowania cesarza Aureliana. Brak za to m. in. planu Palmyry. Książka składa się z kilkudziesięciu ilustracji – zarówno kolorowych, jak i czarno-białych, – na które składają się wizerunki władców: na marmurze, płaskorzeźbach czy monetach, również prezentujące miejsca związane z opisywanymi wydarzeniami.

Autor rozprawia się także z niektórymi mitami dotyczącymi separatyzmu Zenobii, błędnego jej postrzegania przez niektórych historyków oraz porusza problem różnej datacji spotykanej zarówno w źródłach, jak i innych publikacjach. Rozbudza wątpliwości związane z tytułami władców Palmyry, a także z władzą i reformami cesarza Aureliana.

Książkę tę gorąco polecam każdemu miłośnikowi starożytnego cesarza, zarówno takiemu, który doskonale zna tą problematykę, jak i temu, który dopiero „raczkuje” w tejże tematyce. Praca ta jest rzetelna, przyjemna i niezwykle interesująca. Czytając tą publikację zauważamy ogromną wiedzę i zaangażowanie Autora, by przemawiała ona do wszystkich tych, którzy będą po nią sięgać. Dlatego uważam, że będzie ona doskonałym prezentem z okazji zbliżających się świąt.

Plus minus:
Na plus:
- tłumaczenie na język polski źródeł obcojęzycznych
- styl autora
- liczne odwoływania do źródeł
- oryginalne ilustracje
- liczne przypisy
- bibliografia
Na minus:
- mapa
- miękka oprawa
- brak opisu bitew, armii

Tytuł: Aurelian i Zenobia
Autor: Tadeusz Kotula
Wydawca: Ossolineum
Data wydania: 2006
ISBN/EAN: 8304045931
Liczba stron: 167
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł.
Ocena recenzenta: 8/10

1. Palmyra to semicka osada na pustyni syryjskiej. [↩]
2. Późnorzymski zbiór cesarskich żywotów od Hadriana do Numeriana (117-284). [↩]