„Jan Borysewicz ‚Krysia’ ‚Mściciel’ 1913-1945” - K. Krajewski - recenzja

Gdzież szukać mamy wzorów do naśladowania? Pokomunistyczne elity w żadnej mierze nie nadają się, aby brać z nich przykład gdyż wyrosły siłą rzeczy na skompromitowanych przez swą służebność względem Kremla korzeniach. Ale bohaterowie Wyklęci pozostali wierni swej Ojczyźnie, wierni Bogu i własnemu honorowi. Brzmi zbyt pompatycznie? To przeczytajcie w takim razie biografię Jana Borysewicza, który mógł wydostać się z naszpikowanej szpiclami i NKWD ziemi nowogrodzkiej i przejść w bezpieczniejsze miejsce za Bug. Ale został i zginął. A dziś jest bohaterem.

Autor

Według notki zamieszczonej w książce autor dr Kazimierz Krajewski to absolwent Wydziału Prawa UW, kierownik referatu Badań Naukowych OBEP IPN w Warszawie. Jest autorem prac z zakresu dziejów podziemia niepodległościowego w latach II wojny światowej i w okresie powojennym. Opublikował ponad 300 artykułów i pomniejszych prac. Od 25 lat współpracuje ze środowiskiem AK-owskim, z którego wyłonił się Światowy Związek Żołnierzy AK. Przez wiele lat redagował biuletyn Nowogródzkiego Okręgu ŚZŻAK, pt. Szlakiem Narbutta. Do jego najważniejszych publikacji należą: Uderzeniowe Bataliony Kadrowe 1942-1944 (1993), Na Ziemi Nowogródzkiej. „Nów” – Nowogródzki Okręg Armii Krajowej (1997), Nowogródzki Okręg AK w dokumentach (2008), „Szczęsny” Stanisław Karolkiewicz 1918-2009 (2010). Należy również wymienić książki napisane wspólnie z Tomaszem Łabuszewskim, np.: Białostocki Okręg AK-AKO VII 1944-VIII 1945 (1997), „Łupaszka„, „Młot„, ”Huzar”. Działalność 5 i 6 Brygady Wileńskiej (1944-1952) (2002).

„Krysia„, ”Mściciel”

Bohater recenzowanej książki Jan Borysewicz urodził się w Dworczanach koło Wasiliszek w 1913 roku. W 1938 r. ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie ze stopniem podporucznika. Podczas kampanii wrześniowej brał udział w walkach jako dowódca plutonu w 41 pp 29 DP, w składzie Armii „Prusy„. Po skończonych działaniach nie dostał się do niewoli i postanowił przedostać się do Wilna. Będąc tam, próbował dostać się do armii polskiej na zachodzie. Ujęty przez NKWD przebywał w więzieniach w Baranowiczach i Brześciu. Kiedy wybuchła wojna niemiecko-radziecka, Jan Borysewicz uciekł z konwoju więźniów i dotarł w rodzinne strony w rejon Wasiliszek. Zaraz też związał się z konspiracją ZWZ-AK, jednocześnie pracując jako leśniczy. Na swoją prośbę został oddelegowany do tworzenia oddziału partyzanckiego. Wyruszał w pole, mając pod sobą kilku ludzi, a tuż przed akcją „Burza„ dowodził ponad tysiącem żołnierzy. Był dowódcą 2 batalionu 77 pp AK, a następnie Zgrupowania „Północ„ w Nowogrodzkim Okręgu AK. W roku 1944 oddziały „Krysi” przeprowadziły wiele wspaniałych akcji, m.in.: pod Wasiliszkami uwolniono aresztowanych, rozbito więzienie w Lidzie i uwolniono około 70 zatrzymanych, rozbrojono niemiecki garnizon w Horodnie i w Raduniu oraz zajęto na cały dzień Ejszyszki. Oddział „Krysi” nie wziął udziału w akcji opanowania Wilna i wycofał się do Puszczy Rudnickiej. Tam „Krysia” rozwiązał swój oddział, a sam na czele małej grupy powrócił na tereny swej wcześniejszej działalności. Komendant Okręgu Nowogródek AK mjr Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” powierzył por. „Krysi” dowodzenie Zgrupowaniem Oddziałów „Północ” liczących łącznie około 200 żołnierzy. Walcząc z sowieckim aparatem bezpieczeństwa, partyzanci ”Krysi” (”Mściciela”) stoczyli szereg potyczek ze ścigającymi ich grupami NKWD. Najbardziej znaną akcją z tego okresu było rozbicie więzienia NKWD w Ejszyszkach i uwolnienie 34 więźniów. Jan Borysewicz zginął 21 stycznia 1945 r. podczas walki z NKWD pod Kowalkami.

Książka

Dr Kazimierz Krajewski pozostaje wierny swoim zainteresowaniom historycznym i pasji badawczej. Wyrazem powyższego jest kolejna książka dotycząca Żołnierzy Wyklętych oraz podziemia niepodległościowego na północno-wschodnich Kresach Polski. Autor jednoznacznie określa się po stronie porucznika „Krysi„, choć nawet w dniu dzisiejszym nie dla wszystkich jest to postać bohaterska i jednoznacznie pozytywna. Właśnie nawet w obecnych czasach niektórzy zarzucają Wyklętym „bratobójcze„ walki i typowy bandytyzm przeciw „legalnej władzy”. Jednak żeby było jasne – władza przywieziona ”w teczkach” z Moskwy nie była legalna, a ponadto referendum (1946 r.) i wybory (1947 r.) sfałszowano przy pomocy sowieckich specjalistów. NKWD-ziści czy UB-ecy mordujący bez podstawy Polaków i aresztujących tylko za przynależność do AK, również nie byli braćmi bohaterów Wyklętych. A Kresy Wschodnie zostały zabrane RP (Teheran 1943, Jałta 1945) bez zgody legalnych władz polskich przebywających w Londynie.

Książka Kazimierza Krajewskiego to kolejny tomik większej serii Wydawnictwa Rytm, opowiadającej o Żołnierzach Wyklętych. Tym razem autor przedstawia nam postać porucznika Jana Borysewicza ps. „Krysia„, „Mściciel„. Ponad 200-stronicową pracę autor podzielił na 12 rozdziałów. Pierwsze części recenzowanej książki to dzieciństwo bohatera, udział w kampanii wrześniowej oraz pierwsze kroki w konspiracji. Stosunkowo bardzo wiele miejsca poświęcono okupacji niemieckiej i walce przeciw temu zniewoleniu. Autor przedstawia początki oddziału partyzanckiego nr 314, a następnie 3 kompanii batalionu Zaniemeńskiego. W dalszej części możemy zapoznać się z okresem dowodzenia przez „Krysię„ batalionem 77 pp AK, a następnie całym Zgrupowaniem ”Północ”. Przed niezmiernie wciągającym rozdziałem o akcji ”Burza” i udziale w niej oddziałów por. Borysewicza, autor daje czytelnikowi wytchnienie, podając spokojniejsze części książki, dotyczące np. o życiu codziennym wewnątrz oddziału oraz o wydawanym biuletynie zatytułowanym Szlakiem Narbutta. Przy okazji tego ostatniego rozdziału możemy dowiedzieć się, że K. Krajewski planuje większą publikacja zajmującą się tym tematem. Kolejna odsłona książki przedstawia m. in. motywy jakimi kierował się nasz bohater, pozostając na straconych pozycjach na Nowogródczyźnie, oraz organizację tamtejszej konspiracji i walki z sowieckimi obławami. Rozdział jedenasty to szczegółowy opis ostatniej walki Komendanta „Krysi” i jego śmierć w śniegu pod Kowalkami. Autor przedstawia wiele różnych relacji świadków dotyczących tej bitwy oraz kulisy wydarzeń, które doprowadziły do pozostawienia ciała zabitego porucznika na polu walki. Ostatni z rozdziałów opowiada o dalszych losach żołnierzy i przejściu większości do Polski podlubelskiej.

Prócz powyższych aspektów K. Krajewski przedstawił także problem podjęcia współpracy z Niemcami przez por. Józefa Świdę ps. „Lech„ wobec zdrady i ataków sowieckiej partyzantki. Inna bardzo ciekawa kwestia, wyjaśniona w pełni przez autora, to rzekomy ”pogrom żydowski” urządzony przez poakowskie oddziały w Ejszyszkach w październiku 1944 roku.

Książkę uzupełniają dwa aneksy ukazujące obsady dowódcze 4 kompanii II batalionu 77 pp oraz V batalionu 77 pp. Na koniec otrzymujemy jeszcze bardzo przydatny przy książkach historycznych wykaz skrótów, bogatą bibliografię oraz indeks nazwisk i pseudonimów. W recenzowanej książce zmieszczono wkładkę ze zdjęciami liczącą aż 40 stron.

Książka Jan Borysewicz… charakteryzuje się twardą oprawą i szytymi stronami, a także archiwalnym zdjęciem na pierwszej stronie okładki oraz czerwoną barwą okładki, typową dla całej tej serii Rytmu.

Uwagi

W książce znalazłem niewielką liczbę drobnych literówek, nie mających jednak wpływu na odbiór książki.

Podsumowanie

Książka Kazimierza Krajewskiego to bardzo interesująca lektura. Powiem tylko tyle, że ja mając niewiele czasu na czytanie, pochłonąłem ją w zaledwie dwa dni. Dla mnie w obecnej sytuacji (ciągły brak czasu na wszystko) to wynik imponujący i ukazujący jak „dobrym piórem” tworzy swe prace Kazimierz Krajewski. Nietuzinkowa postać bohatera książki i jego burzliwe dzieje na tle wydarzeń w Polsce to także wielki pozytyw recenzowanej książki.

Pozycja książkowa obowiązkowa dla pasjonatów historii II wojny światowej, postaci Żołnierzy Wyklętych i ogólnie zainteresowanych historią Polski. Polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka książki
+ postać mogąca być wzorem do naśladowania
+ bardzo dobry styl autora
+ wysoki poziom merytoryczny pracy
+ unikatowe zdjęcia archiwalne
+ wydanie książki
Na minus:
- kilka literówek

Tytuł: Jan Borysewicz „Krysia” „Mściciel” 1913-1945
Autorzy: Kazimierz Krajewski
Wydawca: Rytm
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-7399-543-8
Liczba stron: 216
Oprawa: twarda
Cena: 37,80 zł (z okładki)
Ocena recenzenta: 9/10