Najdłużej panujący władcy i przywódcy państw. Rekordzista panował 72 lata

Najdłużej panującym władcą w historii był król Francji Ludwik XIV. Jego panowanie trwało 72 lata i 110 dni. Obecnie najdłużej panującym władcą jest królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II.

Jest to lista najdłużej panujących i rządzących monarchów w historii świata, posortowanych według długości panowania. Nie uwzględnia monarchów państw, które nie były suwerenne na arenie międzynarodowej i takich, co do których dokładny okres panowania nie jest pewny.

Ludwik XIV [Francja, 72 lata i 110 dni]

Ludwik XIV

Urodzony: 5 września 1638 r.
Urząd: król Francji
Początek sprawowania urzędu: 14 maja 1643 r.
Koniec sprawowania urzędu: 1 września 1715 r.

Ludwik XIV, zwany także Wielkim, był synem króla Francji Ludwika XIII. Jego ojciec zmarł, gdy miał niespełna 5 lat. Toteż przez pierwsze lata władzę w jego imieniu sprawowała matka Anna Austriaczka i pierwszy minister Jules Mazarin. Samodzielne rządy przejął po śmierci Mazarina w 1661 r.

Państwo pozostawione przez Mazarina i jego poprzednika, kardynała Richelieugo, było doskonale zorganizowane. Ludwik XIV potrafił to wykorzystać otaczając się przy tym bardzo zdolnymi ministrami. Jednym z nich był Jean-Baptiste Colbert, który jako minister finansów scentralizował system fiskalny i administracyjny państwa, co przyniosło wzrost produkcji, dochodów państwa i obrotów handlowych. Reformy Colberta umożliwiły zorganizowanie silnej armii i potężnej floty. Za czasów Ludwika XIV kwitła także kultura dworska, dzięki królewskiemu mecenatowi rozwijała się literatura i sztuka. Symbolem panowania Ludwika XIV była także jego monumentalna rezydencja w Wersalu.

Wzrost dochodów skarbu królewskiego umożliwiały Ludwikowi XIV prowadzenie ekspansyjnej polityki zagranicznej, która doprowadziła do rozrostu francuskiego terytorium. Do Francji przyłączono m.in. hrabstwa Franche-Comté i nabytki w Lotaryngii i Alzacji ze Strasburgiem. Z kolei w polityce wewnętrznej Ludwik XIV był wrogo nastawiony do hugenotów. Dlatego w 1685 r. odwołał tolerancyjny edykt nantejski i skonfiskował dobra hugenotów. W efekcie nawet 200 tys. z nich udało się na emigrację, co odbiło się negatywnie na kulturze i gospodarce Francji.

Mocarstwowa polityka Ludwika XIV spowodowała utworzenie w Europie antyfrancuskiej koalicji. Wojna Francji z Ligą Augsburską (1689-1697) zakończyła się traktatem w Rijswijk. Na jego mocy Francja musiała oddać sporą część ze swoich nabytków. Niemniej jej sukcesem było zatrzymanie Strasburga i potwierdzenie jej prawa do kolonii Saint-Domingue, Puducherry i Nowej Szkocji. Próbując zagarnąć dla Francji tron hiszpański, Ludwik XIV doprowadził do wojny o sukcesję hiszpańską. Mimo znaczącego wyczerpania wojnami i powstania kolejnej koalicji antyfrancuskiej Ludwikowi XIV udało się wynegocjować stosunkowo dobre warunki traktatu pokojowego, które gwarantowały tron Hiszpanii dla jego wnuka, przy jednoczesnym zrzeczeniu się przez niego praw do tronu francuskiego. Tym samym Francja i Hiszpania pozostawały osobnymi państwami ze spokrewnionymi ze sobą monarchami. Ludwik XIV zmarł po ponad 72 latach panowania w 1715 r. W ostatnich latach jego rządów Francja doznała militarnych porażek w walce z potężnymi koalicjami, ale mimo wszystko dzięki Ludwikowi XIV stała się europejskim mocarstwem i ten status z chwilą śmierci wielkiego króla zachowała.

Rama IX Bhumibol Adulyadej [Tajlandia, 70 lat i 126 dni]

Bhumibol Adulyadej, 1950 r.

Urodzony: 5 grudnia 1927 r.
Urząd: król Tajlandii
Początek sprawowania urzędu: 9 czerwca 1946 r.
Koniec sprawowania urzędu: 13 października 2016 r.

Bhumibol Adulyadej urodził się w 1927 r. w Cambridge w Stanach Zjednoczonych. Wychowywał się jednak w Szwajcarii. Po śmierci brata w 1946 r. objął tron Tajlandii jako Rama IX. Nie chciał jednak przerywać swoich studiów, więc na czas kształcenia wyznaczył regenta w osobie wuja Rangsita. Do kraju powrócił w 1950 r. sprawując rządy do 2016 r. Po jego śmierci królem został jego syn Maha Vajiralongkorn.

Jan II Dobry [Liechtenstein, 70 lat i 91 dni]

Jan II Dobry

Urodzony: 5 października 1840 r.
Urząd: książę Liechtensteinu
Początek sprawowania urzędu: 12 listopada 1858 r.
Koniec sprawowania urzędu: 11 lutego 1929 r.

Jan Liechtenstein urodził się w 1840 r. w Lednicach na Morawach. Jego ojcem był książę Liechtensteinu Alojzy II, a matką Franciszka Kinsky von Wchinitz und Tettau. Odebrał staranne wykształcenie na uniwersytetach w Karlsruhe, Bonn, Brukseli i Paryżu. Po śmierci ojca w 1858 r. został księciem Liechtensteinu jako Jan II. W przeciwieństwie do ojca nie był zwolennikiem rządów absolutnych. Toteż w 1862 r. pod jego patronatem została uchwalona nowa konstytucja Liechtensteinu. Książę pozostawał przy sobie władzę wykonawczą, ale władza ustawodawcza należała do piętnastoosobowego parlamentu. Poza zmianą ustawy zasadniczej przeprowadził w księstwie szereg reform mających je unowocześnić.

Mimo to na początku XX w. w Księstwie do głosów zaczęły dochodzić stronnictwa demokratyczne. W efekcie w 1918 r. doszło do pierwszych w historii Liechtensteinu wyborów, a także zamachu stanu, gdy demokratycznie wybrani deputowani, wbrew konstytucji, zdymisjonowali premiera wskazanego przez księcia. Efektem tych przemian była nowa konstytucja z 1921 r. Udział w jej redakcji mieli także przedstawiciele Jana II. Jako właściciel licznych dóbr w Austrii, Czechach, Morawach i Śląsku nie mieszkał na stałe w Liechtensteinie. Dzięki tym nieruchomościom był na początku XX w. jednym z najbogatszych ludzi w Europie. Toteż poprzez pokaźny majątek wspierał rozwój sztuki, a część swojej kolekcji obrazów przekazał do Muzeum Państwowego w Vaduz. Odrestaurował także liczne zabytki w księstwie, w tym przede wszystkim zamek Liechtenstein. Z jego inicjatywy i dzięki jego datkom w Vaduz stanęła Katedra św. Floryna. Książę zmarł po ponad 70 latach panowania w 1929 r. Jako, że nie był żonaty i nie posiadał żadnego potomka, władzę po nim przejął jego najmłodszy brat Franciszek I Liechtenstein.

Elżbieta II [Wielka Brytania, 70 lat i 14 dni, panowanie trwa nadal]

Elżbieta II wraz z mężem, 1953 r.

Urodzona: 21 kwietnia 1926 r.
Urząd: królowa Wielkiej Brytanii
Początek sprawowania urzędu: 6 lutego 1952 r.
Koniec sprawowania urzędu: panuje nadal

Elżbieta II jest najstarszą córką króla Jerzego VI i jego małżonki, Elżbiety Bowes-Lyon. Początkowo jej ojciec nie był następcą tronu. Po śmierci Jerzego VII królem został Edward VIII. Jednakże ze względu na swój związek z amerykanką Wallis Simpson został nakłoniony do abdykacji. W ten sposób królem w 1936 r. został Jerzy VII, a pierwszą w kolejności następczynią tronu po nim Elżbieta.

W okresie II wojny światowej mimo trwających niemieckich nalotów Jerzy VII nie zdecydował się na opuszczenie kraju. Elżbieta została wysłana do zamku Windsor. Pod koniec wojny, za zgodą ojca, wstąpiła do kobiecej służby wojskowej. Tam odbyła szkolenie na kierowcę i mechanika, uzyskała stopień kapitana.

Wbrew naciskom rodziców w 1947 r. wyszła za mąż za Filipa, syna króla Grecji Jerzego I. By móc poślubić następczynię tronu, Filip zrzekł się wszelkich tytułów grecko-duńskich oraz dokonał konwersji z prawosławia na anglikanizm. W 1948 r. Elżbieta urodziła pierwsze dziecko, a zarazem swojego następcę, Karola. Postępująca choroba ojca spowodowała powierzanie jej nowych obowiązków. W ich ramach odwiedzała liczne kraje. W trakcie podróży do Kenii otrzymała wiadomość o śmierci króla. Toteż od 6 lutego 1952 r. została nową królową. Jej koronacja odbyła się rok później. Od tego momentu pozostaje właśnie królową Wielkiej Brytanii i piętnastu suwerennych państw, w tym Kanady, Australii, Nowej Zelandii i Jamajki.

K’inich Janaab’ Pakal [Palenque, 68 lat i 33 dni]

K’inich Janaab’ Pakal

Urodzony: 23 lub 26 marca 603
Urząd: król Palenque
Początek sprawowania urzędu: 29 lipca 615 r.
Koniec sprawowania urzędu: 28 sierpnia 683 r.

K’inich Janaab’ Pakal był władcą miasta-państwa Majów znajdującego się w Palenque. Jego dominium znajdowało się ok. 150 km na południe od wybrzeża Zatoki Meksykańskiej. Na tronie zasiadł zaledwie w wieku 12 lat. Panował przez następne 68 lat. Na czas jego rządów przypada okres rozkwitu Palenque. Powstały w nim monumentalne budowle, w tym wielkie piramidy schodkowe. Jedną z nich była Świątynia Inskrypcji zbudowana jako grobowiec dla króla. Jej budowa rozpoczęła się pod koniec życia Pakala, a zakończyła się na początku panowania jego syna K’inicha Kana Bahlama II.

Franciszek Józef I [Cesarstwo Austrii, Austro-Węgry, 67 lat i 355 dni]

Franciszek Józef I

Urodzony: 18 sierpnia 1830 r.
Urząd: cesarz Austrii i król Węgier
Początek sprawowania urzędu: 2 grudnia 1848 r.
Koniec sprawowania urzędu: 21 listopada 1916 r.

Franciszek Józef I był synem arcyksięcia austriackiego Franciszka Karola Habsburga. W wieku 18 lat został cesarzem Austrii po abdykacji Ferdynanda I, którego zmuszono do abdykacji. Powodem zmian na tronie były wydarzenia Wiosny Ludów. Na ich skutek postanowiono dokonać nowego otwarcia u szczytów władz. Uznano, że najlepszym kandydatem będzie młody i nieobarczony brzemieniem przeszłości Franciszek Józef.

Wyzwaniem dla nowego cesarza było stłumienie rewolucji. Najtrudniejsza sytuacja była na Węgrzech, stąd poprosił o pomoc rosyjskiego cara, Mikołaja I. Dzięki rosyjskiej interwencji węgierskie powstanie upadło, a Franciszek Józef umocnił swoją władzę.

W 1853 r. jego żoną miała zostać księżniczka bawarska Helena, ale cesarz zakochał się w jej siostrze Elżbiecie, znanej jako Sissi. Ze względu na zbyt bliskie pokrewieństwo zgody na ślub musiał udzielić papież. Uroczystość odbyła się w 1854 r. Para doczekała się czwórki dzieci.

Po utracie Lombardii na rzecz Włoch i przegraniu wojny o hegemonię w Związku Niemieckim, obawiając się dalszego rozkładu swojego państwa, zdecydował się na poszukanie bliższego sojuszu z Węgrami. Dlatego w 1867 r. ustanowił dualistyczną monarchię austro-węgierską. Nowe mocarstwo składało się z dwóch podmiotów połączonych unią realną. W 1873 r. był jedną ze stron zawierającą Sojusz Trzech Cesarzy. Było to porozumienie trzech mocarstw. Oprócz Austro-Węgier były nimi Rosja i Niemcy. W 1879 r. zawarł sojusz z Niemcami mający je chronić przed Rosją. Następnie przystąpiły do niego także Włochy, przez co powstał sojusz zwany Trójprzymierzem.

W 1908 r. dokonał aneksji Bośni-Hercegowiny, która była okupowana przez Austro-Węgry od 1878 r. Spowodowało to wzrost napięcia na Bałkanach. Gdy w 1914 r. w Sarajewie został zastrzelony Franciszek Ferdynand Habsburg, bratanek cesarza i następca tronu, Austria wypowiedziała wojnę Serbii. Rozpoczęty w ten sposób ciąg zdarzeń doprowadził do wybuchu I wojny światowej. Cesarz zmarł jeszcze w trakcie wojny, 21 listopada 1916 r. Jego następcą został młodszy brat Franciszka Ferdynanda, Karol I Habsburg.

Bazyli II Bułgarobójca [Cesarstwo Bizantyńskie, 65 lat 237 dni]

Bazyli II Bułgarobójca

Urodzony: 958 r.
Urząd: cesarz Bizancjum
Początek sprawowania urzędu: 22 kwietnia 960 r.
Koniec sprawowania urzędu: 15 grudnia 1025 r.

Bazyli II Bułgarobójca był jednym z najwybitniejszych cesarzy bizantyjskich. Ojciec koronował go na współcesarza 22 kwietnia 960 r. Samodzielne rządy rozpoczął w 976 r. po śmierci ojca. Jego przydomek ma swoją genezę w prowadzonych przez niego wojnach z Bułgarią. Ostatecznie w 1014 r. po szeregu kampanii pokonał pod Klidion władcę Bułgarii, Samuela. Zwycięstwo umożliwiło mu dokonanie ostatecznego podboju Bułgarii w ciągu kilku następnych lat oraz dalszą ekspansję terytorialną Bizancjum. Jako, że nigdy się nie ożenił, cesarzem po jego śmierci został jego brat, Konstantyn VIII.

Ferdynand III Burbon [Królestwo Neapolu i Sycylii, 65 lat 90 dni]

Portret neapolitańskiej rodziny królewskiej (1783). Od lewej strony: Maria Teresa, Franciszek, Ferdynand, Maria Karolina, Maria Krystyna, Karol January, Luiza Maria i Jan Karol (w kołysce)

Urodzony: 12 stycznia 1751 r.
Urząd: król Neapolu i Sycylii
Początek sprawowania urzędu: 6 października 1759 r.
Koniec sprawowania urzędu: 12 grudnia 1816 r.

Ferdynand był synem Karola III Hiszpańskiego i Marii Amalii Wettyn. Gdy w 1579 r. jego ojciec został królem Hiszpanii, musiał abdykować z władztwa nad Neapolem. Dlatego w wieku zaledwie 9 lat królem Neapolu i Sycylii został jego syn Ferdynand III. Do czasu uzyskania przez niego pełnoletniości regentem był Bernardo Tanucci. Przebiegły Włoch zaniedbywał edukację Ferdynanda, zachęcając go do uprawiania sportu i mieszczańskich zabaw. Chciał w ten sposób mieć jak największy wpływ na rządy w królestwie. W efekcie Ferdynand nie był przygotowany do objęcia rządów. Prawdopodobnie dlatego jego żonie Marii Karolinie Habsburg udało się zdominować męża i w rzeczywistości sprawować realną władzę w Neapolu. Wkrótce ambitna królowa zdymisjonowała Tanucciego, co dało jej już władzę absolutną.

Początkowo królestwo Neapolu i Sycylii popierało rewolucjonistów francuskich, ale po zgilotynowaniu króla i królowej Francji, przystąpiło do koalicji antyfrancuskiej. W 1796 r. armia Ferdynanda próbowała bezskutecznie zdobyć Rzym okupowany przez Francuzów. Ci w odwecie ruszyli pod Neapol. Gdy stanęli pod miastem Ferdynand uciekł na Sycylię, a armia francuska wkrótce zdobyła miasto. W 1800 r. po wycofaniu się Francuzów na północ Włoch Ferdynand odzyskał Neapol. Podczas wojny francusko-austriackiej poparł Austrię. Zatem kiedy Napoleon zwyciężył pod Austerlitz wojska austriacko-rosyjskie, wysłał żołnierzy do Neapolu. Ferdynand ponownie uciekł na Sycylię, a Francuzi zajęli miasto na początku 1806 r. Napoleon na tron w Neapolu wysłał swojego brata Józefa Bonaparte i ogłosił obalenie dynastii Burbonów. Po klęsce Napoleona Ferdynand powrócił do władzy i proklamował unię Neapolu i Sycylii. W ten sposób w 1816 r. powstało Królestwo Obojga Sycylii.

Wiktoria Hanowerska [Wielka Brytania, 63 lata i 216 dni]

Wiktoria Hanowerska

Urodzona: 24 maja 1819 r.
Urząd: królowa Wielkiej Brytanii
Początek sprawowania urzędu: 20 czerwca 1837 r.
Koniec sprawowania urzędu: 22 stycznia 1901 r.

Wiktoria urodziła się w Londynie w 1819 roku. Była córką Edwarda, księcia Kentu i Wiktorii z Saksonii-Coburga-Saalfeld. Po śmierci króla Wilhelma IV objęła po nim rządy w kraju. Jej długoletnie panowanie dało Brytyjczykom okres stabilizacji, który charakteryzował  się konserwatyzmem moralnym. Na królową zorganizowano siedem zamachów, ale żaden z nich się nie powiódł.

Niezależnie od swoich sympatii politycznych w całym okresie panowania zgodnie współpracowała z brytyjskim rządem. Okres jej życia przypadł na złoty wiek świetności Wielkiej Brytanii, która w XIX wieku była niekwestionowanym imperium. Wielka Brytania była wówczas potęgą militarną, gospodarczą i kolonialną. 

Jakub I Zdobywca [Król Aragonii, 62 lata i 319 dni]

Jakub I Zdobywca

Urodzony: 2 lutego 1208 r.
Urząd: król Aragonii
Początek sprawowania urzędu: 1213 r.
Koniec sprawowania urzędu: 1276 r.

Jakub I był synem Piotra II Katolickiego i Marii de Montpellier. Jego ojciec nie czuł fizycznego pociągu do matki i zdradzał ją z innymi kobietami. Przez co nie było szansy na urodzenie następcy tronu. Toteż na dworze uknuto spisek i w miejsce kochanki do łożnicy podstawiono jego żonę. Król z racji panującej ciemności nie zorientował się z kim śpi. Spostrzegł to dopiero rano. Jednak jedna wspólna noc okazała się wystarczająca do powicia potomka. Był nim właśnie Jakub I.

Piotr II poległ w 1213 r. w bitwie pod Muret. W imieniu małoletniego władcy regencję sprawował jego stryjeczny dziadek Sanczo. Natomiast wychowawcą króla został mistrz templariuszy Guillem de Mont-Rodon. Gdy Jakub objął samodzielne rządy swoje wysiłki skierował w stronę rekonkwisty. Podbił zajętą przez muzułmanów Majorkę, Minorkę i Ibizę oraz Walencję. Odtąd Jakub przyjął także tytuły króla Walencji i króla Majorki. Zawarł przymierze z królem Sycylii, za którego córkę wydał swojego syna Piotra. Marzenia Jakuba o opanowaniu na zachodniej części Morza Śródziemnego przerwało zdobycie Sycylii przez Karola I Andegaweńskiego.

Jakub skodyfikował prawa dla Walencji i Barcelony oraz zwołał pierwsze aragońskie Kortezy. Napisał także swoją autobiografię będącą cennym świadectwem jego czasów.

Hirohito [Japonia, 62 lata i 13 dni]

Cesarz Hirohito

Urodzony: 29 kwietnia 1901 r.
Urząd: cesarz Japonii
Początek sprawowania urzędu: 25 grudnia 1926 r.
Koniec sprawowania urzędu: 7 stycznia 1989 r.

Hirohito został 124. cesarzem Japonii po śmierci cesarza Yoshihito w 1926 r. Jednakże faktyczną władzę pełnił już od listopada 1921 r., gdy ze względu na chorobę ojca został regentem. Na okres jego panowania przypada zwiększenie tendencji nacjonalistycznych w cesarstwie. Japonia zaczęła podbój Azji. W 1940 r. Japonia zawarła w Berlinie pakt trzech, który finalizował japońsko-niemiecko-włoską współpracę. Po porażce Japonii w II wojnie światowej zachował tytuł cesarza, ale z ograniczonymi kompetencjami. Jego następcą został Akihito. Hirohito był najdłużej panującym cesarzem w historii Japonii.

Bibliografia:

1. A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2021.
2. E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2022.
3. R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2022.
4. K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia powszechna. Wiek XVI-XVIII, Warszawa 2012.
5. E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1984.
6. M. Żywczyński, Historia powszechna. 1789-1870, Warszwa 2021.