Wojny Rzymu z sąsiadami |
| Data | Tytuł | Opis |
| 406-469 r. p.n.e. | Wojna Rzymian z etruskim miastem Weje. | Wojnę zakończył zwycięsko konsul Marek Furiusz Kamillus. Zdobył Weje, a następnie Faleri. Przeprowadził reorganizację wojska (m. in. od tego czasu zaczęto wypłacać żołd oraz wydawać uzbrojenie i żywność na koszt państwa). Rzymianie osiedlili się na prawym brzegu Tybru i rozszerzyli - kosztem Etrusków - swe terytoria. |
| 343-341 r. p.n.e. | Pierwsza wojna samnicka. | Rzymianie kierując się swą ekspasnję na południe natrafili na opór Związku Samnickiego (federacja plemion sabelskich, czyli italskich plemion środkowej i południowej część półwyspu, pod przewodnictwem Samnitów). Wojna skończyła się zwycięstwem Rzymian. |
| 340-338 r. p.n.e. | Wojna latyńska. | Latynowie niezadowoleni z przewagi Rzymu w Związku Latyńskim rozpoczęli wojnę z Rzymem. Wojna skończyła się zwycięstwem Rzymu i zlikwidowaniem Związku Latyńskiego, który stał się częścią składową państwa rzymskiego. Latynowie otrzymali ograniczone prawa obywatelskie, bez sprawowania urzędów (ius Latiunm). |
| 327-304 r. p.n.e. | Druga wojna samnicka. | Bezpośrednim powodem było oblężenie i zajęcie przez Rzymian Neapolu, który wezwał na pomoc Samnitów, a następnie sprzymierzył się z Rzymianami. W 321 r. Rzymianie ponieśli klęskę w wąwozie pod Kaudium i musieli zawrzeć pokój. W 315 r. Samnici ponownie zaatakowali Rzym, ale po początkowych sukcesach zostali pokonani. Rzymianie dzięki układom przyłączyli do swego państwa kilka plemion w środkowej Italii i ujarzmili stawiających opór Ekwów w środkowej Italii. Następnie opanowali południową część obszaru Sabinów. W pokoju zawartym w 304 r. Samnici uznali istniejący stan: Rzymianie uzyskali więc nowe tereny (Apulię i już całą Kampanię), a Samnici zachowali niezależność państwową. Pokój ten utwierdził supremację Rzymu w Italii. |
| 298-290 r. p.n.e. | Trzecia wojna samnicka. | Spowodowana współzawodnictwem Samnitów z Rzymianami o wpływy w Lukanii. Samnici mimo zbrojnego poparcia ze strony Lukanów, Sabinów, Umbrów i Galów zostali pokonani przez Rzymian w niezwykle krwawej bitwie pod miastem Sentinum (w Umbrii) w 295 r. Związek samnicki przestał istnieć, Galowie wycofali się. Umbria przystąpiła do rzymskiej federacji, a Etruskowie zwarli pokój. Jedynie Samnici bronili się jeszcze przez 4 lata, lecz też zostali pobici. Następnie Rzymianie pokonali Galów wypędzając ich całkowicie z zajętych przez nich terenów, oraz Etrusków (kres niepodległości Etrusków). Rzym opanował południową Italię (poza Tarentem). |
| 282-272 r. p.n.e. | Wojna Rzymian z Tarentem. | Terent był miastem rządzonym przez bogatych kupców. Tarent zwrócił się o pomoc do króla Epiru Pyrrusa jednego z wybitnych ówczesnych wodzów. Bitwa z Pyrrusem pod Herakleją (280 r.) skończyła się niepomyślnie dla Rzymian, druga pod Asculum (279 r.) również aczkolwiek Pyrrus poniósł cięzkie straty (stąd Pyrrusowe zwycięstwo), trzecią pod Beneventum (275 r.) przyniosła zwycięstwo Rzymianom. Pyrrus powrócił do Epiru, a Rzymianie zajęli (272 r. p.n.e.) Tarent i opanowali całą południową Italię. Po podjętych w następnych latach wyprawach na północ panowanie Rzymu na Półwyspie Italskim rozciągało się od Cieśniny Mesyńskiej na południu do rzeki Rubikon i rzeki Arnus na północy. Na podbitych terenach utworzono „kolonie obywateli rzysmich”, którym oddano ziemię zwyciężonych. Koloniści byli pełnoprawnymi oywatelami Rzymu, lecz niektórym terenom przyznano po pewnym czasie samorząd wewnętrzny. Miały go też municipa, czyli gminy od dawna wchodzące w skład państwa rzymskiego z czasem obywatele ich zostali zrównani w prawach Rzymian. Pewna liczba gmin nie miała „prawa głosu”, czyli praw politycznych. |
| 264-241 r. p.n.e. | Pierwsza wojna punicka. | Pomiędzy Rzymem, a Kartaginą potężnym państwem w połnocnej Afryce założonym w 814 r. przez kolonistów fenickich. Powodem wojen toczących w III i II w. była rywalizacja między obu państwami o panowanie w basenie Morza Śródziemnego. Pierwsza wojna toczyła się o Sycylię, a jej bezpośrednią przyczyną było zajęcie przez Rzymian Meseny na Sycylii i odrzucanie ultimatum Kartaginy, domagającej się oddania tego miasta. Zwycięstwo floty rzymskiej nad kartagińską koło Wysp Egackich w 241 r. p.n.e. Kartagina zrzekła się na rzecz Rzymu Sycylii oraz zobowiązała się do zapłacenia Rzymowi wysokiej kontrybucji. |
| 229-228 r. p.n.e. | Pierwsza wojna iliryjska. | Rzymianie rozpoczęli podbój Ilirii - kraju położonego na wchodnim wybrzeżu Morza Adriatyckiego. |
| 225-222 r. p.n.e. | Wojna Rzymian z Galami. | W wyniku, której Rzymianie zajęli tereny zamieszkałe przez Galów w dolinie Padu. |
| 219 r. p.n.e. | Druga wojna iliryjska. | Zakończona zwycięstwem Rzymian. |
| 218-202 r. p.n.e. | Druga wojna punicka. | Hannibal przekorczył Alpy i wkorczył do północnej Italii. Rzymianie przegrali bitwy nad Ticinus i Trebią. W 216 r. Hannibal odnosi druzgozące zwycięstwo nad Rzymianami pod Kaanami. W 211 r. Prokonsul Publiusz Korneliusz Scypion Starszy objął dowództwo wojsk rzymskich w Hiszpanii i do 206 r. zajął cały kraj. W 209 r. p.n.e. Scypion zdobył Nową Kartaginę najważniejszą kolonię kartagińską w Hiszpanii. W 207 r. w bitwie pod Metaurus Rzymianie rozbili armię kartagińską spieszącą z Hiszpanii. W 205 r. Scypion został obrany konsulem i otrzymał w zarząd prowincję Sycylię. W 204 r. Wojska rzymskie pod dowództwem Scypiona wylądowały w Afryce. W 202 r. zwycięstwo Scypiona nad Hanniblame pod Zamą. Koniec drugiej wojny punickiej. Po powrocie do Rzymu Scypion otrzymał przydomek „Afrykański”. |
| 215-205 r. p.n.e. | Pierwsza wojna macedońska. | Maceodnia zaniepokojna opanowaniem przez Rzymian Ilirii, rozpoczęła z nimi wojnę w wyniku której uzyskała znaczne wpływy w tym kraju. |
| 202-197 r. p.n.e. | Druga wojna macedońska. | Rzymianie pragnąc zemścić się na Filipie V królu macedońskim za pomoc udzieloną Kartagińczykom stanęli na czele koalicji złożonej ze Związku Etolskiego, Związku Achajskiego, Pergamonu i Rodos, któe poczuły się zagrożone zaborczą polityką Filipa. Wojnę prowadzono pod hasłem „wyzwalania Grecji”. Po bitwie pod Kynoskefalaj Filip V poniósł klęskę w następstwie, której zrzekł się wszystkich swoich posiadłości poza Macedonią i zobowiązał się zapłacić duże odszkodowania wojenne. |
| 192-189 r. p.n.e. | Wojna Rzymu z królem Syrii Antiochem III. | Rzymianie w 190 r. pokonali Antiocha w bitwie pod Magnezją, a w 188 r. zawarto pokój w Apamei. Antioch wycofał się za góry Taurus, a opuszczone przezeń tereny w Azji Mn. zajął sprzymierzony z Rzymem król Pergamonu. Syria zredukowała flotę do 10 okrętów i zobowiązywała się zapłacić wysoką kontrybucję. |
| 171-168 r. p.n.e. | Trzecia wojna macedońska. | Została zakończona zlikwidowaniem przez Rzym monarchii macedońskiej. |
| 149-146 r. p.n.e. | Trzecia wojna punicka. | Walka Kartagińczyków z królem Numidii Masynisą posłużyła Rzymowi za pretkest do wypowiedzenia im wojny. Od dawna już zresztą patrzono w Rzymie niechętnie na odbudowującą swą potęgę morską Kartaginę. Publiusz Korneliusz Emilianus (Młodszy) po trzyletnim oblężeniu zdobył, zniszczył i zrównał z ziemią bohaterkso bronioną Kartaginę. Jej mieszkańców sprzedano do niewoli. Z posiadłości kartagińskich w Afryce utworzono nową prowinicję rzymską - Afrykę. Rzymianie stali się panami Morza Śródziemnego. |
| 113-101 r. p.n.e. | Wojny Rzymu z germańskimi plemionami Cymbrów i Teutonów. | Cymbrowie i Teutonowie, którzy szukając dogodniejszych siedzib ruszyły na południe i w starciu z Rzymianami pod Noreją (113 r.) zadały im klęskę. W następnym dziesięcioleciu plemiona te zagrażały Rzymowi. |
| 111-105 r. p.n.e. | Wojny Rzymu z Jugurtą. | Jugurta zasiadł na tronie Numidii pozbawiając posiadłości swoich braci, z których jeden udał się po pomoc do Rzymu. Początkowo Jugurta dzięki przekupstwu uzyskał pewne sukcesy. Dopiero Kwintus Cecyliusz Metellus arystokrata, człowiek nieprzekupny i doświadczony dowódca wysłany do Afryki zadał Jugurcie klęskę w 109 r. nad rzeką Methul. Mimo to Jugurta zorganizował na nowo wojsko i kontynuował walkę. |
| 89-84 r. p.n.e. | Pierwsza wojna Rzymian z Mitrydatesem IV Eupatorem. | Król Pontu, który znacznie rozszerzył terytorium swego państwa i rozpoczął wojnę z Rzymem. Gdy Mitrydates wkroczył na teren Grecji prowadzenie z nim wojny powierzono optymacie Lucjuszowi Korneliuszowi Sulli, który odniósł sukcesy w wojnie ze sprzymierzeńcami. |
| 82-80 r. p.n.e. | Druga wojna z Mitrydatesem IV. | Wszczęli ją Rzymianie pod pretekstem niewypełniania przez Mitrydatesa warunków pokoju. Wojna nie przyniosła decydującego rozstrzygnięcia. Mitrydates zwrócił się z prośbą o interwencję do Sulli i układ pokojowy odzyskał moc. |
| 74-64 r. p.n.e. | Trzecia wojna z Mitrydatesem IV. | Powodem była Bitynia, którą jej król Nikodemos III Filopator umierając zapisał w testamencie Rzymowi zaś Mitrydates wystąpił w obronie praw syna Nikodemosa i wypowiedział Rzymowi wojnę. Początkowo odnosił sukcesy - pokonawszy wojska rzymskie w Bitynii wkroczył do prowincji Azja i zajął prawie całe wybrzeże Hellespontu. Jednakże konsul Lucjusz Licyniusz Lukullus zdołał wkróce odzyskać całe terytorium rzymskie, zajął Bitynię, a nawet wyparł Mitrydatesa z państwa pontyjskiego i wyruszył do Armienii. Został jednak odwołany, a na jego miejsce mianowano Gnejusza Pompejusza, który zwyciężył Mitrydatesa i zorganizował nową prownicję rzymską. |
| 101-106 r. n.e. | Wojny Trajana z Dacją. | Wódz Dacji Decebalus, w porozumieniu się z królem Partów planował akcję przeciw państwu rzymskiemu. Decebelus został pokonany, a całe państeo Daków przyłączono do Rzymu. Podbój Dacji miał wielkie znaczenie dla Rzymu - likwidował niebezpieczeństwo sąsiada, stwarzał dogodną bazę wojenną dla odpierania napadów z północnego wchodu, przysporzył terenów do kolinizacji, a ponadto kopalń złota. Po zakończeniu wojny Trajan umocnił tę granicę pasem obronnych warowni. |
| 113-117 r. | Wojna Rzymu z Partami. | Wojska rzymskie wraz ze sprzemierzonymi ludami Kaukazu podbiły Armenię przekształconą później w prownicję rzymską. W 115 r. Trajan zdobył i zburzył stolicę Partów Ktezyfont i osadził na tronie partyjskim swego kandydata jako króla lennego. Doszedł do Zatoki Perskiej, gdzie zaczął przygotowywać wyprawę do Indii, ale powstania w Judei, Egipce i Cyrenejce oraz rozruchy w Mezopotamii zniweczyły ten zamiar. Powstania zostały stłumione w 117 r. |
| 162-166 r. | Wojna Rzymu z Partami. | Król Partów Wologasses III opanował Armenię i osadził na jej tronie swego kandydata, a następnie wkroczył do Syrii. Wysłane na wschód wojska rzymskie zajęły Armenię, Mezopotamię i wkroczyły do Medii, ale w armii rzymskiej wybuchła groźna zaraza pochłaniająca wiele ofiar. Wojna zakończyła się w 166 r. Armenia stała się z powrotem królestwem lennym, ponadto północno-zachodnia część Mezopotamii została uzależniona od państwa rzymskiego. |
| 177-180 r. | Druga wojna z Kwadami i Markomanami. | Zakończona ponownym zwycięstwem Rzymu. W wojsku rzymskim wybuchła epidemia dżumy podczas, której w 180 r. zmarł cesarz Marek Aureliusz. |
| 197-199 r. | Wojna Rzymu z Partami. | Na mocy zawartego pokoju Rzymianie zawładnęli Mezopotamią, która stała się prownicją rzymską. |
| 234-235 r. | Wojna Rzymu z Germanami. | W trakcie niej jeden z dowódców rzymskich, Gajusz Juliusz Werus Maksyminus zorganizował spisek: Aleksander Sewer został zamordorwany, a Maksyminus obwołany cesarzem. |
Bibliografia:
1. Stanisław Arnold, Władysław Kurkiewicz, Adam Tatomir, Wiesław Żurkowski, Dzieje Świata, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
