Etapy tworzenia Imperium Perskiego |
Persowie - pasterski lud indoirański, blisko spokrewniony z Medami. Razem z nimi pojawił się w Iranie w pierwszych wiekach I tysiąclecia p.n.e. Zagrożenia zewnętrzne przyspieszyły wśród Persów w VII wieku p.n.e. konsolidację i tendencje zjednoczeniowe.
Cyrus I
Założycielem pierwszej dynastii miał być Achajmenes, którego syn Teispes prawdopodobnie już pod koniec pierwszej połowy VII wieku p.n.e. zjednoczył wszystkie plemiona perskie. Po upadku Elamu, Cyrus I, syn Teispesa uznał się wasalem Asyrii i stopniowo zajął większość ziem elamickich. Nie uchroniło to jednak Persów od popadnięcia na blisko pół wieku w zależność od Medów, gdyż ci za panowania Kiaksaresa rozbili Asyrię i około 625 roku p.n.e. rozciągnęli swoje panowanie na Persów. Historia Persów rozpoczyna się od panowania Cyrusa II (559-530 p.n.e.) syna króla Persów Kambyzesa I i Mandane, córki króla Medów. Zaskarbił on sobie przychylność arystokracji medyjskiej, co umożliwiło mu przejęcie władzy z rąk nielubianego przez swych poddanych Astyagesa. Cyrus w porozumieniu z Babilończykami wzniósł bunt przeciwko Astyagesowi, a wysłana przez niego armia medyjska przeszła na stronę Persów i pomogła obalić króla Medów. Tak więc około 550 roku p.n.e. Cyrus II stał się władcą rozległego imperium.
Już rok później Cyrus II zajął Elam i utwierdził swoją władzę nad irańską częścią imperium, między innym poprzez podbój Partii. W latach 547-546 p.n.e. miała miejsce kampania zachodnia przeciwko Lidii. Na wieść o przekroczeniu granicznej rzeki Halys przez jej króla Krezusa, pragnącego skorzystać z upadku Medii, Cyrus marszem przez Asyrię, dotarł do Anatolii centralnej. Główną siłą armii perskiej była lekka i ruchliwa konnica. Udało się Persom zdobyć stolicę kraju Sardem, a sam Krezus dostał się do niewoli. Wobec potęgi perskiej kapitulowały greckie miasta Eolidy, Jonii i Dorydy. Po pokonaniu Likijczyków cała Anatolia znalazła się pod perskim panowaniem. Cyrus II uzyskał dostęp do Morza Egejskiego i Śródziemnego.
Następnie Cyrus II skierował się przeciwko plemionom indoirańskim: Partom, Hyrkanom, Mossagetom, Ariaspom, Chorosmom, Baktrom, Sakom i Ariom. Polityka Persów wobec ludów podbitych cechowała się dużą łagodnością, co pozwalało unikać buntów. Ponadto lokalni wojownicy mogli zasilać armię perską.
Cyrus II Wielki
Wzmocniony Cyrus II w 539 roku p.n.e. zwrócił się przeciwko Babilonii, w której postępująca anarchia i wrogość wobec króla Nabonida wytworzyła dogodną do tego sytuację. Atak został poprzedzony „wojną psychologiczną”, w której Cyrus II przedstawiał siebie jako prawowitego następcę władców Sumeru i Akadu. Kampanię rozstrzygnęła jedna bitwa graniczna pod Opis. Babilon, a zwłaszcza wszechwładni kapłani boga Marduka powitali Cyrusa II jako wyzwoliciela.
Najlepszym dowodem przezorności politycznej króla Persji był dekret z 538 roku p.n.e., który zezwalał Żydom na powrót do ojczyzny. Zapewnił tym sobie przychylność ludu zamieszkującego ziemie położone w strategicznym miejscu, na szlaku łączącym jego państwo z Egiptem. Z upadkiem królestwa Nabonida przejął bowiem Cyrus II kontrolę nad Syrią, Palestyną i Fenicją. Do współrządów wprowadził dwóch synów, Kambyzesa, który objął władanie na zachodzie państwa ze stolicą w Babilonie oraz Bardię, który panował na wschodzie ze stolicą w Pasargade. Ostatnie lata panowania Cyrus poświęcił umacnianiu północno-wschodniej granicy na linii Jaksartesu, nad którym wzniósł pas fortyfikacji. Tam też zginął w 530 roku p.n.e. podczas wyprawy przeciwko Massagetom.
Następcą Cyrusa II został jego syn Kambyzes II (529-522 p.n.e.), który ruszył na podbój ostatniego wolnego państwa Egiptu. W 526 roku p.n.e. w bitwie pod Peluzjum u wrót Egiptu pokonał on Psametyka III i wkrótce zajął Memfis. Przez kolejne cztery lata umacniał panowanie w Egipcie, zajmując tereny po II kataraktę. Greckie kolonie w Libii, Barka i Cyrena same się poddały. Na wieść o buncie niejakiego Gaumaty, który podawał się za brata Bardię, którego sam Kambyzes II wcześniej kazał zgładzić, król postanowił wrócić do Persji. Zamierzał zdławić rebelie, ale podczas powrotu z Egiptu zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Jego śmierć otworzyła krótki okres walki o władzę oraz powstań i ruchów separatystycznych.
Franciszek Smuglewicz, Posłowie scytyjscy przed Dariuszem,
Ostatecznie władzę przejął wybitny wódz Dariusz I Wielki (521-486 p.n.e.), syn Hystapesa satrapy Partii i Hyrkanii. Sukces swój zawdzięczał poparciu arystokracji perskiej zaniepokojonej centralistycznymi reformami Gaumaty, wymierzonymi w ograniczenie jej uprzywilejowanej pozycji. W tych okolicznościach Dariusz i siedmiu innych spiskowców zamordowali Gaumatę. Przez pierwsze dwa lata król zmuszony był tłumić bunty i powstania niepodległościowe oraz wystąpienia zbrojne innych pretendentów do tronu.
W Babilonii, Medii i Elamie niezależność ogłosili odpowiednio Nidintu-Bel, Fraortes i Aszina. Próbowali oni nawiązać do tradycji tych krajów. I tak Niduntu-Bel ogłosił się Nabuchodonozorem III, synem Nabonida, natomiast Faortes przyjmując imię Kasztaritu, ogłosił się potomkiem wielkiego Kiaksaresa. Nawet w samej Persydzie pojawił się nowy Bardia. Po długich walkach Dariusz stał się rzeczywistym panem imperium. Przeprowadził
w 518 roku p.n.e. reformę podziału terytorialnego państwa wynosząc przy okazji do godności satrapów, wyłącznie ludzi zaufanych. Po uporządkowaniu spraw wewnętrznych przystąpił Dariusz I do dalszych podbojów. Na wschodzie zwabiony relacjami o złożach złota w Indiach, przeprawił się przez Indus i zdobył prawie cały obszar dzisiejszego Pakistanu, tworząc z niego około 513 roku p.n.e. satrapię Hindusz. W tym samym roku podjął bardzo trudną i niebezpieczną wyprawę przeciw nadczarnomorskim Scytom. Ogromna armia przekroczyła Hellespont, przeszła Trację i po sforsowaniu Dunaju ruszyła w step w pościg za Scytami. Wyprawa zakończyła się fiaskiem. Lokalni satrapowie Lidii i Kapadocji kontynuowali wyprawy. Opanowali większość ziem trackich, greckich kolonii na północnym brzegu Morza Egejskiego oraz zmusili Macedonię do uznania zwierzchnictwa perskiego. Teraz pozostało Persom narzucić zwierzchnictwo Grekom ( zobacz „wojny grecko-perskie”).
Bibliografia:
- J. Wolski, Iran, siedziba imperiów w starożytności, T.1 Achemenidzi, Wrocław 1986-1988.
- J. Wolski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2000.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
