Reformy braci Grakchów

Aby zrozumieć historię Starożytnego Rzymu należy wziąć pod uwagę, że głównym czynnikiem regulującym stosunki społeczne, ekonomiczne, a co za tym idzie polityczne była ziemia.

Posiadanie ziemi - uprawnej oczywiście - było motorem napędzającym konflikty pomiędzy patrycjuszami ‚a plebejuszami. Mimo uregulowań prawnych-słynne Prawo XII Tablic- konflikt patrycjuszowsko-plebejski nabrzmiewał z roku na rok. Kulminacja nadeszła w III i II wieku przed naszą erą. Konfliktowi sprzyjał kryzys agrarny spowodowany złą gospodarką dotyczącą ziem podbitych. Hasła nowego podziału tychże ziem były w II wieku przed naszą erą bardzo często słyszane. Potrzebne były reformy ‚których przeprowadzenia podjął się Tyberiusz Semproniusz Grakchus.

Tyberiusz był trybunem ludowym wybranym na rok 133 p.n.e. Pochodził ze znakomitego rodu plebejskiego, jego ojciec był dwa razy trybunem oraz raz cenzorem, matką natomiast była Kornelia-córka Scypiona Afrykańskiego. Program reform agrarnych miał zwolenników przede wszystkim w wielkich masach ubogiego i bezrolnego chłopstwa. Tyberiusza poparła wąska grupa nobilów: jego brat Gajusz (o którym mowa będzie potem), teść Appiusz Klaudiusz, Publiusz Mucjusz Scewola, oraz paru innych senatorów. Grupa popierająca Tyberiusza Grakcha pragnęła poprzez reformy rolne doprowadzenia armii rzymskiej do poziomu wielkiej i niezwyciężonej.

Dla Rzymian wielkim szokiem było I powstanie sycylijskie w latach 137-132p.n.e. które dowiodło nierówności pomiędzy wielkimi własnościami ziemskimi, a gospodarką chłopską. Co do samego projektu reformy. Nie był szalenie rewolucyjny- przypominał bowiem ustawę LEX LICINIA SEXTIA z roku 367 p.n.e. Chodziło mianowicie o to, ażeby tereny ager publicus (przyjmijmy tłumaczenie ‚że publiczne) były dzielone na maximum 500 jugerów- czyli ok.125 ha. Dodatkowo synowie użytkownika ager publicus mieli prawo otrzymania po 250 jugerów (z tym ‚że ustawa uwzględniała tylko dwóch synów). Summa summarum rodzina użytkująca ager publicus mogła otrzymać 1000 jugerów (ok. 250 ha). Tyberiusz przewidywał podział nadwyżek ziemi pomiędzy najbardziej potrzebujących ‚biednych chłopów. Nadawano im działki po 30 jugerów (7,5 ha). Ziemie rozdzielone chłopstwo były dziedziczne aczkolwiek nie mogły być rozdzielane i sprzedawane. Dodatkowo ziemia chłopstwa była obarczona specjalną opłatą użytkową- vectigal. Projekt Tyberiusza natrafił jednakże na opór senatorski, mimo którego ustawę przyjęto. Powołano specjalna komisję trzech , która miała w swych obowiązkach nadzór nad rozdzielaniem ziemi. W skład pierwszej komisji weszli: Tyberiusz i Gajusz Grakchowie oraz Appiusz Klaudiusz. Praca komisji trzech nie była łatwa. Trudno jej było ustalić ‚które ziemie są prywatne, a które publiczne. Mimo tego komisji udało się skonfiskować ok. 1 miliona jugerów czyli 250 000 ha. Widząc tą liczbę dochodzimy do wniosku, że majątki ziemskie w Starożytnym Rzymie były ogromne. Coraz mocniej „wcinające się” w życie senatorskie reformy Grakcha wywołały ogromne niezadowolenie w praktycznie całej warstwie stanu senatorskiego. Wybory trybuna roku 132 p.n.e. odbyły się w atmosferze walk i konfliktów w Rzymie. Doszło do tego, że zginęło ok. 300 ludzi w tym Tyberiusz, który został zabity pałkami przez swoich przeciwników. Po dziesięciu latach od śmierci Tyberiusza jego brat Gajusz zdecydował się na wstąpienie na scenę polityczną Rzymu. Został wybrany trybunem ludowym w 123 roku p.n.e. Za główny cel postawił sobie zlikwidowanie Senatu i powołanie na jego miejsce zgromadzenia ludowego- tribusowego. Chciał także rozbić jedność warstw posiadających. Aby pozyskać głosy i poparcie ekwitów wydał specjalną ustawę sądową- lex iudiciaria- w myśl której w trybunałach sądowych zajmujących się przewinieniami w prowincjach zasiadali ekwici. Dalszy etap reform to uchwalona ustawa zbożowa- lex frumentaria. Świadczyła ona jednak o krótkowzroczności Gajusza oraz o braku przygotowania z dziedziny ekonomii. Wprowadził w sprzedaż po zaniżonej cenie zboże dla biedoty, która bez pracy i środków do życia wegetowała na ulicach miast Italii-głównie Rzymu. Nie zdawał sobie jednak sprawy z tego, że chłop uprawiający rolę tracił rynek dla swoich produktów rolnych. Dalsze ustawy Gajusz, m.in. lex militaria-ustawa wojskowa, która przewidywała ograniczenie kompetencji władz wojskowych w stosunku do żołnierza-obywatela, wprowadzając odwołanie do wyroku śmierci do zgromadzenia, były tylko próbą pozyskania elektoratu i popularności wśród ludu. Konflikt Gajusza z Senatem doprowadził do ponownych zamieszek w Rzymie( podobnych do tych z roku 132 p.n.e.) . W 121 roku p.n.e. zginęło około 3000 ludzi w tym Gajusz, który kazał się zabić swojemu niewolnikowi.

Tym samym skończyła się epoka reform mających na celu poprawę życia ludzi w Rzymie. Wielu historyków przyjmuje ‚że od 133 roku przed naszą erą –mimo początków działalności Tyberiusza- rozpoczął się schyłek republiki, której agonia przypada na lata 40 i 30 I wieku przed naszą erą.Aby zrozumieć historię Starożytnego Rzymu należy wziąć pod uwagę, że głównym czynnikiem regulującym stosunki społeczne, ekonomiczne ‚a co za tym idzie polityczne była ziemia. Posiadanie ziemi- uprawnej oczywiście- było motorem napędzającym konflikty pomiędzy patrycjuszami ‚a plebejuszami. Mimo uregulowań prawnych-słynne Prawo XII Tablic- konflikt patrycjuszowsko-plebejski nabrzmiewał z roku na rok. Kulminacja nadeszła w III i II wieku przed naszą erą. Konfliktowi sprzyjał kryzys agrarny spowodowany złą gospodarką dotyczącą ziem podbitych. Hasła nowego podziału tychże ziem były w II wieku przed naszą erą bardzo często słyszane. Potrzebne były reformy ‚których przeprowadzenia podjął się Tyberiusz Semproniusz Grakchus.

Tyberiusz był trybunem ludowym wybranym na rok 133 p.n.e. Pochodził ze znakomitego rodu plebejskiego, jego ojciec był dwa razy trybunem oraz raz cenzorem, matką natomiast była Kornelia-córka Scypiona Afrykańskiego. Program reform agrarnych miał zwolenników przede wszystkim w wielkich masach ubogiego i bezrolnego chłopstwa. Tyberiusza poparła wąska grupa nobilów: jego brat Gajusz (o którym mowa będzie potem), teść Appiusz Klaudiusz, Publiusz Mucjusz Scewola, oraz paru innych senatorów. Grupa popierająca Tyberiusza Grakcha pragnęła poprzez reformy rolne doprowadzenia armii rzymskiej do poziomu wielkiej i niezwyciężonej. Dla Rzymian wielkim szokiem było I powstanie sycylijskie w latach 137-132p.n.e. które dowiodło nierówności pomiędzy wielkimi własnościami ziemskimi, a gospodarką chłopską. Co do samego projektu reformy. Nie był szalenie rewolucyjny- przypominał bowiem ustawę LEX LICINIA SEXTIA z roku 367 p.n.e. Chodziło mianowicie o to, ażeby tereny ager publicus( przyjmijmy tłumaczenie ‚że publiczne) były dzielone na maximum 500 jugerów- czyli ok.125 ha. Dodatkowo synowie użytkownika ager publicus mieli prawo otrzymania po 250 jugerów( z tym ‚że ustawa uwzględniała tylko dwóch synów ). Summa summarum rodzina użytkująca ager publicus mogła otrzymać 1000 jugerów (ok. 250 ha). Tyberiusz przewidywał podział nadwyżek ziemi pomiędzy najbardziej potrzebujących ‚biednych chłopów. Nadawano im działki po 30 jugerów (7,5 ha). Ziemie rozdzielone chłopstwo były dziedziczne aczkolwiek nie mogły być rozdzielane i sprzedawane. Dodatkowo ziemia chłopstwa była obarczona specjalną opłatą użytkową- vectigal. Projekt Tyberiusza natrafił jednakże na opór senatorski, mimo którego ustawę przyjęto . Powołano specjalna komisję trzech , która miała w swych obowiązkach nadzór nad rozdzielaniem ziemi. W skład pierwszej komisji weszli: Tyberiusz i Gajusz Grakchowie oraz Appiusz Klaudiusz. Praca komisji trzech nie była łatwa. Trudno jej było ustalić ‚które ziemie są prywatne, a które publiczne. Mimo tego komisji udało się skonfiskować ok. 1 miliona jugerów czyli 250 000 ha. Widząc tą liczbę dochodzimy do wniosku, że majątki ziemskie w Starożytnym Rzymie były ogromne. Coraz mocniej „wcinające się” w życie senatorskie reformy Grakcha wywołały ogromne niezadowolenie w praktycznie całej warstwie stanu senatorskiego. Wybory trybuna roku 132 p.n.e. odbyły się w atmosferze walk i konfliktów w Rzymie. Doszło do tego, że zginęło ok. 300 ludzi w tym Tyberiusz, który został zabity pałkami przez swoich przeciwników. Po dziesięciu latach od śmierci Tyberiusza jego brat Gajusz zdecydował się na wstąpienie na scenę polityczną Rzymu. Został wybrany trybunem ludowym w 123 roku p.n.e. Za główny cel postawił sobie zlikwidowanie Senatu i powołanie na jego miejsce zgromadzenia ludowego- tribusowego. Chciał także rozbić jedność warstw posiadających. Aby pozyskać głosy i poparcie ekwitów wydał specjalną ustawę sądową- lex iudiciaria- w myśl której w trybunałach sądowych zajmujących się przewinieniami w prowincjach zasiadali ekwici. Dalszy etap reform to uchwalona ustawa zbożowa- lex frumentaria. Świadczyła ona jednak o krótkowzroczności Gajusza oraz o braku przygotowania z dziedziny ekonomii. Wprowadził w sprzedaż po zaniżonej cenie zboże dla biedoty, która bez pracy i środków do życia wegetowała na ulicach miast Italii-głównie Rzymu. Nie zdawał sobie jednak sprawy z tego, że chłop uprawiający rolę tracił rynek dla swoich produktów rolnych. Dalsze ustawy Gajusz, m.in. lex militaria-ustawa wojskowa, która przewidywała ograniczenie kompetencji władz wojskowych w stosunku do żołnierza-obywatela, wprowadzając odwołanie do wyroku śmierci do zgromadzenia, były tylko próbą pozyskania elektoratu i popularności wśród ludu. Konflikt Gajusza z Senatem doprowadził do ponownych zamieszek w Rzymie( podobnych do tych z roku 132 p.n.e.) . W 121 roku p.n.e. zginęło około 3000 ludzi w tym Gajusz, który kazał się zabić swojemu niewolnikowi.

Tym samym skończyła się epoka reform mających na celu poprawę życia ludzi w Rzymie. Wielu historyków przyjmuje ‚że od 133 roku przed naszą erą –mimo początków działalności Tyberiusza- rozpoczął się schyłek republiki, której agonia przypada na lata 40 i 30 I wieku przed naszą erą.

Bibliografia:

1. M. Jaczynowska; Historia Starożytnego Rzymu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
2. N.A. Maszkin, Historia Starożytnego Rzymu, Książka i wiedza; Warszawa 1950.