Relacja z konferencji „Japoński soft power. Wpływy Japonii na kulturę zachodnią”

Kiedy tylko dowiedziałem się, że w Toruniu organizowana będzie konferencja poświęcona Japonii, nie mogłem odmówić sobie tej przyjemności pojawienia się na niej. Zresztą było to wydarzenie niecodzienne, warte by przyjrzeć mu się z bliska. Przekonałem się wówczas na własne oczy czego może dokonać grupka pasjonatów…

Dzień pierwszy

Wszystko zaczęło się 14 kwietnia kilka minut po godzinie czternastej pośród murów starego ceglanego budynku Collegium Maius Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Sala, w której odbywała się konferencja przykuwała uwagę swoimi pięknymi witrażami i rozmiarem. Zewsząd było słychać przyjazne i pełne śmiechu rozmowy, organizatorzy zaś lekko podenerwowani starali się, by wszystko było dopięte na ostatni guzik.

Otwarcia konferencji dokonała Pani dr Elżbieta Kostowska-Watanebe. Swoje wystąpienie rozpoczęła prośbą o uczczenie minutą ciszy ofiar katastrofy smoleńskiej. Następnie powitała wszystkich uczestników konferencji i nie chcąc zabierać zbyt wiele czasu już po chwili uczestnicy konferencji zyskali możliwość wysłuchania pierwszego gościa rodem z Japonii – Pana Yoshimazy Mizuo – wolontariusza, który zainteresował się Polską i Polakami. Swoje wystąpienie rozpoczął od polskiego „dzień dobry„, tym samym już na wstępie zdobywając sobie sympatie uczestników. Wykład Pana Mizuo poświęcony był „wspólnocie odczuwania emocji„. W swoim wykładzie odwoływał się do szeregu przykładów, które miały zobrazować słuchaczom przedstawiany problem. Nawiązywał w swojej wypowiedzi do takich tradycji japońskiej kultury jak:. ikebana, ceremonia parzenia herbaty czy manga. Jak się okazało ”wspólnota odczuwania emocji” jest zjawiskiem typowym dla Japonii i trzeba poświęcić bardzo wiele czasu na badania tego niecodziennego zjawiska. Na zakończenie gość z Kraju Kwitnącej Wiśni otrzymał gromkie brawa od uczestników, co skwitował lekkim ukłonem podziękowania. Tym samym rozpoczął się pierwszy panel poświęcony polityce, ekonomii i społeczeństwu.

Następnie organizatorzy poprosili przed publikę Pana Pawła Behrenta, który starał się odpowiedź na pytanie - Czy Japonia ma szansę odzyskać pozycję światowego mocarstwa? Odwołując się do wybranych przykładów nakreślił raczej pesymistyczny obraz szans Japonii na odzyskanie pozycji mocarstwa. Pacyfistyczna konstytucja, niechęć społeczeństwa wobec sił samoobrony, w końcu malejąca populacja Japończyków złożyło się na taki, a nie inny wniosek.

Kolejnym prelegentem był Pan Marcin Socha, który reprezentował Uniwersytet Łódzki i przedstawił uczestnikom działania pro klimatyczne jakich podejmuje się Japonia. Kraj ten jest wręcz liderem w tego typu działaniach, przeznacza ogromne fundusze na walkę z ociepleniem i buduje wizerunek państwa przyjaznego klimatowi.

Tym optymistycznym akcentem dobiegła końca pierwsza część konferencji. Naturalnie obaj prelegenci zostali nagrodzeni brawami. Tym samym rozpoczęła się pierwsza z wielu dyskusji jakie miały miejsce podczas tej dwudniowej konferencji. W czasie dyskusji padło wiele pytań, często nie łatwych, ale prelegenci dzięki swojemu świetnemu przygotowaniu zaspokoili żądzę wiedzy wśród dyskutantów. I co było znamienne dla dalszych dyskusji, były one tak ciekawe, że nie raz z racji ograniczeń czasowych musiały one zostać ze smutkiem przerwane przez organizatorów.

Przerwa upłynęła w przyjaznej atmosferze, gdzie wielu uczestników przy rozmowach raczyło się poczęstunkiem zorganizowanym przez organizatorów. Lecz obowiązek wzywał i około godziny wpół do siedemnastej rozpoczęły się kolejne prelekcje.

Drugą część środowego panelu otworzyło wytępianie Pani Adrianny Wosińskiej z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, która za pomocą przeprowadzonych przez siebie ankiet starała się uzyskać odpowiedź na pytanie – Czy zainteresowanie mangą i anime wpływa na stan wiedzy o Japonii i poglądy na jej temat? Dzięki wynikom jakie uzyskano stwierdzono, że manga wpływa na wzrost zainteresowania Krajem Kwitnącej Wiśni, tym samym wśród osób, które poświęcają czas mandze i anime wytworzył się szerszy wachlarz skojarzeń i lepsze zdanie o Japonii i Japończykach. Ponadto są one zdania, że język japoński nie jest tak trudny jak się wydaje. Wystąpienie to moim zdaniem należało do jednego z ciekawszych jakie było mi dane usłyszeć w ciągu całej konferencji.

Kolejna prelegentka, również z UMK – Joanna Zaremba – Penk przedstawiła referat na temat – Japońska popkultura narzędziem podboju świata. I jak się okazało jest to temat z kategorii tych, które do tej pory należą do słabo zbadanych. Ponadto przed badaczem nieustannie pojawiają się nowe pytania, na które nie tak łatwo jest znaleźć odpowiedź.

Ostatnim prelegentem w pierwszym dniu konferencji był Pan Tomasz Kosiński (UMK), który postawił kolejne pytanie w swoim odczycie - Soft czy hard power? Japońska polityka zagraniczna na rozdrożu. Operując pojęciami z pogranicza polityki, ekonomii i kultury szukał odpowiedzi na to, jakie kwestie bardziej wpływają na obraz współczesnej Japonii. To wystąpienie jak i wszystkie pozostałe nagrodzono brawami. Oczywiście odbyła się dyskusja, w której padło wiele pytań. Po jej zakończeniu organizatorzy zaprosili wszystkich uczestników na wieczorny spacer ulicami toruńskiej starówki. Tym samym około godziny 18 dobiegł końca pierwszy dzień…

Dzień drugi

Drugi dzień konferencji (15 kwietnia) poświęcony został szeroko rozumianej kulturze Japonii. Spotkanie około godziny dziewiątej rano otworzyła wykładem gościnnym Pani dr Kostowska- Watanabe, która uraczyła słuchaczy zbiorem refleksji poświęconych postawom Japończyków. I tak mogliśmy się dowiedzieć jak bawią się mieszkańcy Kraju Kwitnącej Wiśni, jak definiują sobie pojęcie egoizmu i o tym czym jest dla nich miłość. Bez wątpienia to wystąpienie zebrało największe brawa wśród słuchaczy, a uśmiechom na twarzach, które towarzyszyły wystąpieniu nie brakowało.

Następnie o zabranie głosu poproszony został Pan Miłosz Markocki (UMK), który w swojej pracy zatytułowanej - „Legenda Pięciu Kręgów„ – gra RPG jako źródło informacji o tym jak Amerykanie ”wyobrażają” sobie Japonię, przedstawił jak dzięki odwołaniom do historii, geografii i kultury Japonii można przekazać graczom wiedzę w niekonwencjonalny sposób.

Pan Julian Jeliński z Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawił nam w swoim wystąpieniu – Nowy typ bohatera – o samurajach w amerykańskiej kinematografii. Z prelekcji uczestnicy dowiedzieli się skąd w Hollywood wzięli się samuraje i jaką rolę odegrali w tworzeniu kina amerykańskiego.

Z kolei Dorota Ściślewska (UŁ), omówiła uczestnikom – Japońskie inspiracje, czyli jak Kraj Kwitnącej Wiśni podbił Hollywood. Dzięki temu wystąpieniu dowiedzieliśmy się jak wiele inspiracji przyniosła twórcom filmów Japonia.

Jak zwykle po wygłoszeniu kilku prelekcji odbyła się dyskusja, która jak poprzednie cieszyła się zaangażowaniem słuchaczy.

Dalszy głos w konferencji zabrała Pani Olga Mądrowska (UMK), która omówiła Postrzeganie sztuki i kultury japońskiej przez Europejczyków przed rokiem 1854. Dzięki niej m.in. uczestnicy dowiedzieli się skąd wzięła się w Europie porcelana i jakie było zdanie Europejczyków o sztuce Japonii. Postrzeganie Japonii właściwe zamykało się właściwie w kilku pojęciach.

Zaś w swoim wystąpieniu Pani Ewa Korzeniowska z Uniwersytetu Jagielońskiego omówiła uczestnikom konferencji -Inspiracje estetyką ukiyo w sztuce Młodej Polski. Jak się okazało wpływ ten był nie mały.

Edyta Bednarek z Uniwersytetu Łódzkiego skupiła się na zagadnieniu – Japonizm, czyli zachwycenie się sztuką Kraju Kwitnącej Wiśni. Dzięki temu wystąpieniu dowiedzieliśmy się, kiedy i w jakich okolicznościach użyto terminu japonizm i jak długo trwała moda w sztuce na to, co związane z Nipponem.

Po tej prelekcji nastąpiła dłuższa przerwa. W jej czasie dało się zauważyć, iż wszyscy odnoszą się do siebie z wielką sympatią, co stanie się jak sądzę rzeczą charakterystyczną jeśli konferencja ta odbywać się będzie, co roku.

Po zakończeniu przerwy odbyły się ostatnie cztery odczyty, które zakończyły konferencję. I tak mogliśmy usłyszeć wystąpienie Pani Marty Jaworowskiej reprezentującej Uniwersytet Adama Mickiewicza, która przybliżyła wszystkim zebranym kawałek japońskiego świata, który wpływa, także i na Polaków, a mianowicie - – Kekkonshiki jako przykład wpływów kulturowych na przykładzie Japończyków zawierających małżeństwa w Polsce i Japonii.

Pani Paulina Tomalka (UŁ) w swojej pracy – Kendo jako styl życia pokazała nam, że sport może być drogą życia.

Przedostatnie wystąpienie poświęcone było – Polskim Japoniom, gdzie Pani Katarzyna Marak (UMK) w bardzo interesujący sposób przedstawiła zebranym ‚m.in sposób postrzegania Japończyków przez wybrane prace polskich autorów.

Swoistym podsumowaniem była prelekcja Pani Marty Beger (UMK), która w swoim wystąpieniu poświęconym – Polskiemu haiku ukazała, że ludzie, którzy zainspirowani kulturą japońską potrafią dokonywać rzeczy wspaniałych i tym samym dorównać japońskim pierwowzorom poetyckim. Polak potrafii…

Zakończenie miało miejsce około godziny piętnastej. Salę, w której odbywała się konferencja wypełniły gromkie brawa dla wszystkich uczestników, a także organizatorów. Wydaje mi się, że wszyscy byli zadowoleni zarówno z poziomu konferencji jak i przyjazdu do grodu Kopernika. Z pewnością dla wszystkich nie był to czas stracony. W dyskusjach dało się odczuć prawdziwe zainteresowanie i zaangażowanie tym, co się działo podczas obu dni konferencji. Należy w tym momencie pochwalić organizatorów, czyli  Międzywydziałowe Koło Naukowe Języka i Kultury Japońskiej „Wafū”, które sprawnie przeprowadziło konferencję i czuwało (natychmiastowo rozwiązując wszelkie problemy natury technicznej) nad przebiegiem tego ciekawego spotkania. Na pytanie skąd pomysł, by zorganizować tego rodzaju spotkanie uzyskałem następującą odpowiedź:

„A skąd pomysł? Jesteśmy kołem międzywydziałowym i każdy z członków zajmuje się pewną dziedziną związaną z Japonią, od kultury dawnej, poprzez popkulturę aż do stosunków międzynarodowych, sztuki czy literatury. W każdej z tych dziedzin dostrzegamy łączenie się cech charakterystycznych zarówno dla kultury wschodu jak i zachodu. Dlatego wydaje się nam ciekawym temat japońskiego soft poweru - czy jest, a jeżeli jest, to w jakich formach się objawia, a jeżeli go nie ma, to dlaczego i skąd wynika taki stan rzeczy. Dlatego postanowiliśmy wyjść z inicjatywą i zorganizować konferencję pod takim hasłem.”

Z pewnością wydarzenie to było ukoronowaniem ponad rocznej działalności koła. Ja sam z przyjemnością będę wspominał czas spędzony na słuchaniu osób, które naprawdę interesują się tym, co robią i dysponują ogromną wiedzą na różne tematy. Jak na pierwsze spotkanie tego typu frekwencja była duża i cieszy, że są osoby, które pragną poszerzać swoją wiedzę na temat Japonii. Oko cieszyło, także przybycie gości z Nipponu, co nadało temu spotkaniu pewien symboliczny wymiar. Jednak coś łączy nas z tą daleką wyspą- ludzie i wspólna pasja.

Cóż, więc dodać jeszcze na koniec? Pozostaje mieć nadzieję, że w przyszłości będą organizowane kolejne konferencje, które przyciągną jeszcze większe grono zainteresowanych. Z niecierpliwością czekam także na wydanie materiałów pokonferencyjnych. Jeśli zaś chodzi o moją skromną opinię - może warto zastanowić się nad dodaniem panelu poświęconego historii?

Już zupełnie na koniec pozostaje jedynie życzyć organizatorom wytrwałości w swoich postanowieniach i czekać na kolejne zaproszenie…