„Europa barbarica, Europa christiana...” - R. Michałowski (red.) - recenzja

W 2008 r. pod patronatem Wydawnictwa DiG i Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego ukazała się znakomita książka będąca zbiorem artykułów z okazji jubileuszu pracy naukowej Profesora Karola Modzelewskiego. Szanowne grono naukowe, które zebrało się by uczcić Jubilata, należy do najznakomitszej grupy polskich mediewistów. Zakres tematyczny artykułów określony jest zgodnie z zainteresowaniami Prof. Modzelewskiego, czyli tak jak brzmi tytuł publikacji, obejmuje kwestie Europy barbarzyńskiej oraz chrześcijańskiej w epoce wieków średnich.

Prof. K. Modzelewski należy do niekwestionowanych znawców problematyki barbarzyńskiej Europy. Jego dogłębne studia w tej dziedzinie znane są tak w Polsce jak i za granicą. Interesują go przede wszystkim kwestie społeczne, prawne i gospodarcze wśród plemion barbarzyńskich, a także państw, które wyrosły bezpośrednio na gruzach Imperium Romanum lub te, które w początkach swego funkcjonowania na arenie dziejowej, wykorzystywały pośrednio idee nakreśloną w starożytności przez Rzym. Jako jeden z nielicznych prowadzi studia porównawcze na plemionach germańskich i słowiańskich, które przecież doskonale spełniały „warunki” tych grup etnicznych będących spuścizną idei rzymskiej. Profesor jest autorem jednej z najlepszych prac jakie ostatnio ukazały się, a dotyczących kwestii opisanej wyżej: Europa  barbarzyńska (2004 r.). Do owego dzieła często nawiązują Autorzy tekstów recenzowanej publikacji; stało się ono bowiem niejako wyznacznikiem do podejmowanych przez Nich problemów.

Tom składa się łącznie z dwudziestu trzech artykułów naukowych, które poprzedza Tabula glaturatoria, wstęp autorstwa Komitetu Redakcyjnego w osobach R. Michałowskiego, M.R. Pauka, A. Pieniądz, H. Samsonowicza oraz M. Tymowskiego i na łącznie trzech stronach wykaz prac naukowych szanownego Jubilata w opracowaniu A. Pieniądz. Na zakończenie, czytelnik ma do dyspozycji wykaz skrótów i spis treści.

Publikacja ta nie należy do łatwych, zarówno tematycznie, jak i językowo. Artykuły charakteryzują się suchym, naukowym stylem. Są bardzo bogate w specjalistyczną terminologię, która może sprawiać wrażenie trudności w odbiorze. Czytelnik bardzo często natknie się na nietłumaczone fragmenty źródeł pisanych, jednak trudno to uważać za zarzut dla Autorów tekstów, ponieważ pisali je Oni z myślą o naukowcach, czy też grona tych czytelników, którzy przygotowani są merytorycznie do zagadnień przez Nich podnoszonych.

Sięgają po Europa barbarica, Europa christiana czytelnik musi pamiętać o tym, że ma jedyną i niepowtarzalną okazję przeczytania książki, w której tak licznie zebrali się specjaliści w swoich dziedzinach. Czytelnik ma pewność, że Wydawnictwo DiG oddaje w jego ręce książkę, która posiada treść bogatą faktograficznie, merytorycznie i niezwykle rzetelną poprzez swój interdyscyplinarny wyraz nakreślony przez publikujących.

Szczególną uwagę zwrócić należy na artykuły napisane przez najstarsze grono profesorskie: prof. G. Labuda, który podjął się kwestii wyjaśnienia skąd przybyli Kaszubi na tereny Pomorza; prof. L. Leciejewicz zastanawiał się nad informacjami geografów wczesnośredniowiecznych dotyczących Amazonek i stawia pytanie, czy owe informacje były w tym okresie brane poważnie pod uwagę; prof. J. Bieniak, który zajął się niektórymi fragmentami „Rocznika kapituły krakowskiej” stawia tezę, iż są one autorstwa Mistrza Wincentego; prof. H. Samsonowicz omawia kwestię grupowej świadomości w Polsce we wczesnym średniowieczu.

Nie mniej intrygujące są teksty: prof. M.K. Barańskiego, który powziął za cel w swym artykule by wykazać, że stara maksyma historia jest nauczycielką życia przyświecała władcom niemieckim i polskim w okresie wczesnego średniowiecza; prof. L. P. Słupeckiego wyjaśniającego palącą kwestię wyroczni świątyni w Radogoszczy oraz wróżby przy pomocy losów i rytualnego konia posiłkując się relacją z „Kroniki” Thietmara z Merseburga; prof. J. Strzelczyka, który omawia problem istnienia na przestrzeni wieków (od VII/VIII do XIX/XX w.) najpierw Drzewian połabskich, a następnie Słowian z Wendlandu spod dzisiejszego Hanoweru.

Listę tę niewątpliwie wzbogacają artykuły: prof. S. Rosika, który podjął się przestudiowania jednego z fragmentów dzieła Adama z Bremy dotyczących „Barbarzyńców i Greków”, którzy mieli zamieszkiwać gród Iumne - domniemany Wolin; prof. Z. Kurnatowskiej wskazującej przy pomocy badań archeologicznych (w aspekcie porównawczym) formowanie się państw słowiańskich; prof. J. Kłoczowskiego przedstawiającego dokonania naukowe prof. K. Modzelewskiego w sprawie Europy barbarzyńskiej oraz Francuza prof. A. Dupranta w kwestii Europy chrześcijańskiej - w całości nawiązując do tytułu recenzowanej publikacji; natomiast prof. W. Fałkowski przedstawia na kartach swego artykułu formowanie się w dobie karolińskiej tzw. zwierciadła władcy, będącego opracowaniem opisującym jak winien postępować idealny monarcha; prof. J. Tyszkiewicz podjął się wyjaśnienia problemu kalendarza pogańskich Słowian, a prof. P. Urbańczyk przedstawia jak istotnym w regionie bałtycko-środkowoeuropejskim był rok 995.

Reasumując: Europa barbarica, Europa christiana pod red. R. Michałowskiego jest publikacją przeznaczona dla ścisłego grona czytelników, studentów oraz pracowników naukowych. Można z całą pewnością stwierdzić, iż dokonania naukowe Profesora Karola Modzelewskiego, które okazały się kołem napędowym do jej wydania oraz profesjonalizm Autorów tekstów stawiają ją w jednym szeregu pośród najlepszych książek traktujących o barbarzyńskiej i chrześcijańskiej Europie jakie kiedykolwiek wydane zostały na polskim rynku księgarskim.

Plus minus:
Na plus:
+ wartość merytoryczna zamieszonych tekstów
+ wykaz prac naukowych prof. Modzelewskiego
+ bardzo ładne wydanie
+ twarda okładka
+ książka szyta, nie klejona

Na minus:
- lekkie niedopatrzenie korektorskie; w jednym z artykułów (w przypisach) brakuje liter

Tytuł: Europa barbarica, Europa christiana. Studia mediaevalia Carolo Modzelewski dedicata
Autor: (red.) Roman Michałowski
Wydawca: Wydawnictwo DiG, Instytut Historii Uniwersytetu Warszawskiego
Data wydania: 2008
ISBN/EAN: 978-83-7181-554-6
Liczba stron: 322
Oprawa: twarda
Cena: ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 9/10