Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

To założone przez Zakład Dziejów Europy XIX i XX wieku w 1965 r. pismo , do 1992 r. noszące nazwę Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej, stało się jednym z najważniejszych europejskich periodyków traktujących o historii regionu. Tym bardziej ważne dla polskiej historiografii, że dotyczy w zasadniczej części historii powszechnej, zawsze mimo wszystko traktowanej w Polsce pobocznie.

O periodyku

Naczelnymi redaktorami byli Rafał Gerber, potem Janusz Żarnowski, następnie Piotr Łossowski, a obecnie Marek K. Kamiński - wszyscy wybitni znawcy najnowszej historii regionu. Rocznik zajmuje się przede wszystkim Rosją, Europa Środkową oraz Bałkanami, i jest jednym z najważniejszych czasopism historycznych w Polsce. Publikują w nim historycy polscy oraz zagraniczni ( m.in. z Rosji, Węgier, Czech, Bułgarii, Litwy , Łotwy).

Najważniejszymi działami pisma są „Artykuły i rozprawy”, „Przeglądy badań” oraz „Materiały i dokumenty”. Pierwszy z nich stanowi główna część pisma i umieszczane są w nich publikacje dotyczące historii europy Środkowo-Wschodniej od połowy XIX wieku. Drugi dział zawiera omówienie najnowszych badań, w trzecim zaś dziale publikowane są materiały źródłowe. Ogromnie ważną role odgrywają w piśmie recenzje, bardzo często rozbudowane do rozmiarów artykułu. Z ich treści można się dowiedzieć o wartości naukowej najnowszych opracowań na temat tego regionu, ale także zasięgnąć cennych informacji o nowych edycjach źródeł, syntezach i monografiach. Kilkakrotnie wydano numery Studiów z okazji jubileuszu cenionych historyków. Specjalne numery poświęcono Piotrowi Wandyczowi, Romualdowi Wojnie, Wiesławowi Balcerakowi, Aleksandrowi Achmatowiczowi oraz Henrykowi Bułhakowi. Więcej informacji o czasopiśmie można znaleźć w tekstach Ireny Stawowy-Kawki, Jubileusz rocznika „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej”, Tadeusza Kisielewskiego, Pismo z dobrą przyszłością oraz Daniela Boćkowskiego „O Studiach słów kilka”.

Ostatni numer Studiów

Numer z 2010 roku przynosi artykuły Elżbiety Znamierowskiej-Rakk „Pojęcie i tożsamość Europy Środkowo–Wschodniej w historiografii makroregionu i opinii elit Zachodu”, Marty Kołczyńskiej „Przemiany struktury wyznaniowej Kosowa na przestrzeniwieków (od średniowiecza do współczesności„, Jana Rychlíka „Początki, rozwój i zanik czechosłowakizmu” , Michała Kolasińskiego „Konferencja pokojowa Państwa Ukraińskiego i Rosji Radzieckiej w Kijowie w 1918 r.” , Joanny Gierowskiej - Kałłaur „Aktywność środowisk polskich w Mińszczyźnie w realiach lat 1919–1920″, Małgorzaty Gmurczyk - Wrońskiej „Julian Brun - krytyczny szkic do portretu komunisty”, Jędrzeja Paszkiewicza „Wpływ imigrantów z Azji Mniejszej na przemiany społeczno-ekonomiczne w Grecji międzywojennej”, Grzegorza Zackiewicza „Polscy syndykaliści wobec Związku Radzieckiego i komunizmu w latach II wojny światowej„, Jerzego Grzybowskiego „Próby wypracowania zasad białoruskiej polityki zagranicznej na emigracji w latach 1945–1956” i Stanisława Gregorowicza ” Polska w polityce Federacji Rosyjskiej w epoce Jelcyna i Putina”.

W części Materiały i dokumenty Piotr Eberhardt pisze o zmianach podziałów administracyjnych w Cesarstwie Rosyjskim, w Związku Sowieckim oraz w Federacji Rosyjskiej, Andrzej Malinowski o bułgarskim ruchu ludowym na przełomie XIX i XX wieku, Aleksander Łaniewski o Augustynie Wróblewskim - krakowskim anarchiście, a Ludmiła Jaskiewicz-Pikul przedstawia obraz przewodniczącego sielsowieta na Zachodniej Białorusi pod koniec II wojny światowej. Rocznik kończy kilkanaście recenzji oraz informacje o konferencjach naukowych.

Wybór najciekawszych artykułów z ostatnich lat

Polska w Europie Środkowej
Jerzy Skowronek, Polacy wobec Rosji w XVIII-XIX stuleciu (XXVIII/5–18)
Nina i Władimir Kabuzanowie, Liczebność i rozsiedlenie Polaków w Imperium Rosyjskim w XIX i początkach XX wieku (XXII/15–43)
Roman Wapiński, Endecka koncepcja polityki wschodniej w latach II Rzeczypospolitej (V/55–100)
Aleksander Achmatowicz, Strzałków to nie Katyń, Tuchola – nie Miednoje. Kwestia jeńców sowieckich wojny 1919–1920 w Polsce (XXX/99–112)
Frédéric Guelton, Maria Pasztor, Bitwa warszawska w świetle korespondencji generała Weyganda i marszałka Focha (lipiec–sierpień 1920 roku) (XXXIII/63–75)
Věra Olivová, Polityka Czechosłowacji wobec Polski podczas wojny polsko-radzieckiej 1920 r. (II/206–226)
Piotr Łossowski, Ostatni akt kształtowania się granic Drugiej Rzeczypospolitej – podział pasa neutralnego pomiędzy Polską a Litwą w lutym 1923 r. (XXXVII/27–37)
Janusz Gruchała, Czeskie środowiska polityczne wobec Związku Sowieckiego i stosunków polsko-sowieckich (1926–1935) (XXXIX/101–120)
Jerzy Tomaszewski, Kwestia narodowa w Rumunii w 1931 r. w raportach polskich konsulatów i poselstwa (XX/187–209)
Jerzy Tomaszewski, Kwestia narodowa w Jugosławii i Grecji w 1931 r. w raportach polskich poselstw (XXI/181–189)
Dariusz Matelski, Niemcy na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej (XXXVIII/247–278)
Tadeusz Pieńkowski, Działania NKWD w Związku Sowieckim po czerwcu 1940 r. wobec polskich żołnierzy internowanych po 17 września 1939 r. (XXXIX/265–281)
Bronisław Makowski, Z dziejów litewskiej mniejszości w Polsce. Wysiedlenie Litwinów z Suwalszczyzny na podstawie umowy sowiecko-niemieckiej z 10 stycznia 1941 roku (XXXIII/105–115)
Bronisław Makowski, Litewski antysowiecki ruch oporu na terytorium Polski w latach 1945–1950 (XXXII/131–138)
Andrzej Korzon, Rozmowa Cyrankiewicza z Chruszczowem w kwietniu 1957 r. (XXIX/109–116)
Klara Romanow-Bobińska, Wielki kryzys a Europa Wschodnia (XVII/101–115)
Jerzy Tomaszewski, Ludność chłopska w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (XXIV/147–179)

ZSRR, Rosja, Białoruś i Ukraina
Jerzy Turonek, Status Białorusi w Komisariacie Rzeszy Ostland (XX/165–183)
Piotr Eberhardt, Klęski głodu na Ukrainie w pierwszej połowie XX w. na podstawie literatury ukraińskiej (XL/269–284)
Nina i Władimir Kabuzanowie, Liczebność i rozsiedlenie Polaków w Imperium Rosyjskim w XIX i początkach XX wieku (XXII/15–43)
Grażyna Herczyńska, Terror w rosyjskiej myśli rewolucyjnej (pierwsze koncepcje) (XXIII/53–78)
Grażyna Herczyńska, Terror w rosyjskiej myśli rewolucyjnej (do połowy lat osiemdziesiątych XIX w.) (XXIV/5–32)
Piotr Łossowski, Agresja ZSRR na Litwę w czerwcu 1940 r. (XXXVIII/53–66)
Albin Głowacki, Wybory uzupełniające do rad najwyższych BSRR, USRR i ZSRR z zaanektowanych ziem wschodnich II Rzeczypospolitej (24 III 1940) (XXXII/103–113)
Andrzej Topij, Przesiedlenie ludności niemieckiej w ZSRR (1941–1942) (XXXVI/145–157)
Piotr Eberhardt, Straty demograficzne Związku Sowieckiego w okresie II wojny światowej (XXXIX/251–261)
Jan Kostrzak, Początki sowieckiej administracji w północnej części Prus Wschodnich w latach 1945–1946 (XXXIV/97–111)
Henryk Bułhak, Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1920–1933 (XXXVIII/299–306)

Gruzja
Wojciech Materski, Gruzja i mocarstwa 1917–1918 (XXIII/81–116)
Wojciech Materski, Gruzja i wielkie mocarstwa (1919–1921) (XXV/49–92)
Wojciech Materski, Powstanie narodowowyzwoleńcze 1924 r. w Gruzji (XXXIV/57–67)

Armenia
Paweł Olszewski, Kwestia ormiańska na konferencji w San Remo w kwietniu 1920 r. (XXXIV/41–55)

Kraje bałtyckie i Skandynawia
Bernard Piotrowski, Interwencja zbrojna II Rzeszy w sprawy fińskie (1918) (VIII/55–77)

Litwa
Piotr Łossowski, Autonomiczna Kłajpeda pod rządami Litwy (1924–1932) (XXXIX/85–98)
Piotr Łossowski, Próba przewrotu hitlerowskiego w Kłajpedzie (1933–1935) (XL/113–129)
Piotr Łossowski, Kształtowanie się polityki litewskiej wobec obszarów przyłączonych jesienią 1939 r. (XVII/139–166)
Jacek Żmudzki, Upadek Litwy niepodległej (1939–1940) (XXVIII/69–84)
Piotr Łossowski, Agresja ZSRR na Litwę w czerwcu 1940 r. (XXXVIII/53–66)

Bułgaria i Rumunia
Mieczysław Tanty, Kwestia macedońska w czasie wojen bałkańskich 1912–1913 roku (V/23–40)
Jan Kofman, Nacjonalizm ekonomiczny w Europie Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym – ogląd ogólny, źródła i przyczyny (XXIV/55–77)
Jan Kofman, Nacjonalizm ekonomiczny w Europie Środkowo-Wschodniej w okresie międzywojennym – instrumenty i skutki (XXVI/21–43)
Zbigniew Klejn, Losy Pomaków w Bułgarii (XXXIX/5–24)
Kazimierz Rosen-Zawadzki, Bułgaria i Rumunia przystępują do wielkiej wojny (wrzesień 1915 – sierpień 1916) (VIII/39–51)
Elżbieta Znamierowska-Rakk, Sprawa dostępu Bułgarii do Morza Egejskiego w polityce bułgarskiej 1919–1923 (XXV/7–46)
Iłczo Dimitrow, Bułgaria w polityce europejskiej między wojnami (wstępne wnioski) (XIV/29–42)
Iłczo Dimitrow, Ewolucja dyktatury faszystowskiej w Bułgarii (1934–1939) (X/75–92)
Elżbieta Znamierowska-Rakk, Bułgarskie rządy w okręgu białomorskim 1941–1944 (XXII/155–183)
Jerzy Jackowicz, Bułgaria a mocarstwa zachodnie w latach 1941–1944 (cz. 1) (XIV/199–227)
Jerzy Jackowicz, Bułgaria a mocarstwa zachodnie w latach 1941–1944 (cz. II) (XV/141–164)
Elżbieta Znamierowska-Rakk, Historiografia bułgarska w pierwszych latach postkomunistycznej transformacji. Główne kierunki i zagrożenia (XXXIII/189–194)

Węgry, Czechosłowacja, Czechy i Słowacja
Vaclav Průcha, Struktura społeczna ludności Czechosłowacji w okresie międzywojennym (VII/65–86)
Jerzy Tomaszewski, Związki handlowe państw sukcesyjnych w okresie międzywojennym (IV/74–92)
Klara Romanow-Bobińska, Polityczne aspekty handlu zagranicznego Czechosłowacji w okresie międzywojennym (XII/127–154)
Marek Kazimierz Kamiński, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone wobec kryzysu rządowego w lutym 1948 r. w Czechosłowacji (XXV/147–170)
Maciej Koźmiński, O świadomości narodowej na pograniczu węgiersko-słowackim po I wojnie światowej (XX/59–91)
Lorănt Tilkovszky, Niemiecka mniejszość narodowa na Węgrzech w okresie drugiej wojny światowej (IV/173–194)

Jugosławia, Serbia, Chorwacja
Wiesław Walkiewicz, Układ sił politycznych na terenie pogranicza włosko-jugosłowiańskiego po rozpadzie monarchii habsburskiej (XXII/101–131)
Michał Jerzy Zacharias, Stosunki sowiecko-jugosłowiańskie w latach 1948–1958. Aspekty polityczne oraz ideologiczne (XL/245–257)
Michał Jerzy Zacharias, System władzy komunistycznej w Jugosławii. Powstanie, przemiany, rozkład (XXXIII/131–150)
Michał Jerzy Zacharias, Reformy gospodarcze i tzw. sprawa Rankovicia w Jugosławii w latach 1964–1967 (XXXIV/113–132)
Michał Jerzy Zacharias, Reforma Związku Komunistów Jugosławii w 1969 r. Początki decentralizacji ustroju politycznego federacyjnego państwa jugosłowiańskiego (XXXV/127–144)
Michał Jerzy Zacharias, Ustrój Jugosławii w latach 1974–1980. Przesłanki dezintegracji i późniejszego rozpadu państwa (XXXVI/159–186)
Michał Jerzy Zacharias, Kryzys w Jugosławii w latach 1980–1987 (XXXVII/133–163)
Michał Jerzy Zacharias, Ku rozpadowi Jugosławii (1990–1991) (XXXVIII/183–225)

Niemcy
Piotr Łysakowski, Bismarck jako ambasador Prus w St. Petersburgu 1859–1862 (XXIII/5–20)
Henryk Bułhak, Współpraca niemiecko-sowiecka w latach 1920–1933 (XXXVIII/299–306)

Varia
Józef Chlebowczyk, Kształtowanie się świadomości społecznej i narodowej na pograniczu językowym (w warunkach środkowoeuropejskich) (IV/5–40)