„Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów” - M. Surosz - recenzja

„Ta republika miała twarz, miała charakter. […] nie musiało to być najpiękniejsze oblicze, ale było wyraziste było własne.”  Te słowa napisane przez Pavla Tigrida przytacza Mariusz Surosz na pierwszych kartach swojej książki. Jest to zarazem jedna z tez, której w moim przekonaniu stara się bronić  sam autor. To czy mu się udało, w subiektywny rzecz jasna sposób postaram się przedstawić w niniejszej recenzji.

Pepiki . Dramatyczne stulecie Czechów to pozycja traktującą o zagadnieniach, które rzeczywiście mogą nie być dobrze znane przeciętnemu Polakowi.  Książkę otwiera prolog, w którym autor wyjaśnia motywy, które zadecydowały o tym że podjął się on tematyki związanej z najnowszą historią naszego południowego sąsiada, a zarazem dokonuje pewnej syntezy, ogólnikowego omówienia przedmiotu książki. Na kilku stronach pojawiają się takie nazwiska jak Masaryk, Beneš, czy Hrabal. W istocie stanowią one wskazówkę co do tego, w jakie momenty, tudzież wydarzenia autor pragnie wprowadzić czytelnika.

Po krótkim słowie wstępu, okazuje się, że książka podzielona jest na rozdziały, z których każdy dotyczy pewnej osobistości mniej lub bardziej zasłużonej w dziejach narodu czeskiego, bądź osób które doprowadziły kraj do ruiny, marazmu. Wymienić tu można chociażby Milana Ratislava Štefanika, Karla Hermanna Franka, Emila Háche, Milene Jesenską, Aloisa Eliáša, Jana Masaryka, czy też Jaroslava Seiferta. Autor chronologicznie wiedzie czytelnika przez takie okresy jak: powstanie Czechosłowacji, okres międzywojenny, II Wojnę Światową i co za tym idzie okupację nazistowską, komunizm i dalej poprzez praską wiosnę, aksamitną rewolucję do czasów odwilży politycznej. Wszystkie wydarzenia są jak już wcześniej wspomniałem wplecione w noty biograficzne kolejno wymienianych postaci.

Czytelnik może odnieść wrażenie, że książka momentami jest niespójna, że pozostaje w nieładzie periodyzacyjnym, że wydarzenia nakładają się na siebie, oraz że niektóre z przywoływanych postaci nie wnoszą niczego wartościowego do tego ciągu. Nie ulega wątpliwości, że rzeczywiście taki osąd chwilami jest uzasadniony. Chcąc pozostać obiektywnym, nie przytoczę jednak nazwisk, które w istocie mogą dać przyczynek do takiego postrzegania książki Mariusza Surosza.

Dużym plusem tej pozycji jest bardzo rzeczowy, a zarazem wnikliwy opis okresu od 1938 r. do mniej więcej roku 1968. Autor podejmując tematykę konferencji monachijskiej i analizując jej skutki polityczne oraz społeczno – gospodarcze, bardzo płynnie przechodzi do okresu wybuchu II Wojny Światowej wzbogacając ówczesne wydarzenia o sylwetki osób które w tamtych czasach miały bezpośredni wpływ na losy Czechów, na niwie politycznej, militarnej jak również propagandowej i kulturalnej.  Czytelnika może zainteresować bogata charakterystyka długich lat komunizmu, rządów Komunistycznej Partii Czechosłowacji i działalności Klementa Gottwalda.

Nie sposób zaprzeczyć tezie, że dla wielu Polaków kultura Czechów kojarzy się jedynie z Jaroslavem Haškiem autorem Przygód dobrego wojaka Szwejka, Heleną Vondráčkovą, czy też Karelem Gottem. Jest to przykre i wstydliwe zjawisko, na które doskonałe remedium stanowi właśnie książka Mariusza Surosza. Mianowicie, niezwykle interesujące są rozdziały poświęcone malarce Marie Čerminovej, czy też laureatowi nagrody Nobla w dziedzinie literatury – Jaroslavowi Seifertowi. Poza tym na kartach omawianej książki znajdziemy wiele odniesień do działalności czeskiej bohemy, które to wątki stanowią nie lada gratkę dla miłośników szeroko pojętej sztuki.

Lekturę umila fakt, że książka ta jest rewelacyjnie wydana. Na tą pochwałę składa się twarda oprawa, szyte karty, przyciągająca uwagę obwoluta, fotografie prezentujące sylwetki bohaterów, których dotyczą kolejne rozdziały i wreszcie bogata bibliografia wraz z indeksem nazwisk, ułatwiającym odszukanie konkretnych postaci.

Konkludując, pragnę wprost wyrazić, że książka Mariusza Surosza nie jest pozycją, która usatysfakcjonuje pasjonatów historii. W większości bowiem poruszane kwestie są mniej lub bardziej znane znawcom przedmiotu. Nie mniej jednak pozycja ta stanowi doskonały przyczynek do głębszego poznania tematu  dla wszystkich tych, którzy zamierzają bardziej wnikliwie przyjrzeć się dziejom naszych południowych sąsiadów.  Ponadto, trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy książka ta rzuca nowe światło na powszechną opinie, że Czesi to naród który charakteryzuje stagnacja, serwilizm i brak heroizmu. Z jednej strony autor opisuje szlachetne czyny i zasługi wybranych Czechów, z drugiej jednak strony można twierdzić że każdy kraj miał w swej historii wielu zaszczytnych patriotów i Czesi w jakiś szczególny sposób pod tym względem się nie odznaczają. Jest to jednak osąd, który z pewnością można obalić, choć wydawać by się mogło, że książka Surosza póki co nie stanowi przełomu w tej materii.

Plus minus:
Na plus:
+ wydanie
+ rzadko poruszana tematyka
+ książka obfituje w ciekawe cytaty
Na minus:
- momentami niespójna i chaotyczna
- kilka nieistotnych wątków
- brak konsekwencji w niektórych sądach

Tytuł: Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów
Autor: Mariusz Surosz
Wydanie: 2010
Wydawca: Wydawnictwo W.A.B.
ISBN: 978-83-7414-822-1
Stron: 360
Oprawa: Twarda z obwolutą
Cena: ok. 45 zł
Ocena recenzenta: 7/10