„Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela” - I. Zertal - recenzja

Książka powstała na bazie studiów autorki nad wpływem procesu Adolfa Eichmanna w roku 1961 – jedynego nazisty sądzonego na mocy ustawy z roku 1950 – na politykę izraelską oraz nad analizą wydarzeń, które doprowadziły do wojny sześciodniowej w 1967 roku. Z czasem autorka rozszerzyła zakres swoich badań. Zertal śledzi dzieje syjonizmu, opowiada o genezie ideologii syjonistycznej, powstałej mitologii, o kulcie „śmierci za sprawę”, podziale na żydowskich bojowników, tych, co zginęli w obozach, tych co przeżyli.

Nie jest to książka łatwa w odbiorze dla zupełnego laika, jeśli chodzi o historię Żydów i Izraela. Są to, bowiem pewnego rodzaju rozważania autorki na temat narodu żydowskiego, które dotyczą wydarzeń mających miejsce w okresie drugiej wojny światowej. Tym razem jest to zupełnie inne ujęcie, bowiem izraelska historyczka stara się rozjaśnić mity istniejące w obrębie narodu żydowskiego. Jest to również książka o nacjonalizmie izraelskim, o śmierci i jej roli w kulturze i polityce, ale także o pamięci budującej świadomość i tożsamość.

Książkę otwiera wydarzenie, które stało się symbolem dramatycznych początków konfliktu terytorialnego - śmierć Josefa Trumpeldora 1 marca 1920 roku na północy granicy Palestyny. Jego grób stał się miejscem pielgrzymek młodzieży syjonistycznej. Zamyka ją z kolei zabójstwo premiera Icchaka Rabina 4 listopada 1995 roku.

Autorka porusza ważne wydarzenia historyczne: bitwę w Tel Chaj, powstanie w getcie w 1943 roku, sprawę statku „Exodus” w roku 1947. Ocenia różnice pomiędzy prawdziwym faktem historycznym a powstałym mitem, która wyrosła na bazie pamięci zbiorowej. Dokonuje analizy pamiętania i zapominania o Zagładzie w pierwszych latach istnienia Izraela. Przedstawia sytuację ludzi ocalałych z Zagłady, którzy przybyli do Izraela i którzy oskarżeni o współpracę z nazistami przy eksterminacji innych Żydów,  w latach 50. i 60. byli sądzeni przez trybunały izraelskie. Wiele procesów kończyło się uniewinnieniem lub wydaniem lekkich wyroków i skazywanie oskarżonych na symboliczne więzienie. Autorka podkreśla, że wizerunki tych, co przeżyli drugą wojnę światową, powstanie w getcie warszawskim, koszmar obozów, po zakończeniu wojny były ukazywane z pozbawieniem elementów chwały. Ci, co zginęli w komorach gazowych lub przeżyli, nie byli traktowani a tych samych zasadach jak ci, co występowali z bronią w ręku i walczyli. Bardzo długo w Izraelu nie pamiętano o Marku Edelmanie, który po wojnie pozostał w Polsce i który wzywał do uznania za bohaterów nie tylko bojowców, ale również tysiące Żydów, którzy w milczeniu poszli na Umschlagplatz.

Autorka przedstawia również wpływ procesu Adolfa Eichmanna na przywódców izraelskich. Przedstawia również książkę Hannah Arendt pt. Eichmann w Jerozolimie, która była próbą rekonstrukcji wydarzeń, a która towarzyszyła odbywającemu się procesowi wywołując wiele kontrowersji w świecie żydowskim. Zertal próbuje również znaleźć odpowiedzi na kolejne pytania miedzy innymi: co miało wpływ na decyzję o ataku Izraela na kraje arabskie, czy istnieją idealne granice państwa Izrael, co z osiedlami żydowskimi na ziemiach okupowanych, jaki ma sens militaryzacja państwa, jaki wpływ na Żydów miało zabójstwo premiera w latach 90.

Język książki jest przystępny. Treść opatrzona jest licznymi przypisami. Na końcu książki odnajdziemy też glosariusz z krótkimi notami biograficznymi wymienianych w książce postaci czy wydarzeń. Dołączono również indeks nazwisk.

Autorka podkreśla, że nawet lata po II wojnie światowej dostarczają tragiczny obraz wpływu, jakie wywarły wojenne doświadczenia na życie i śmierć Izraelczyków i ich sąsiadów. Dokonuje swoistej demitologizacji historii Izraela. Nie ma tu jednak odniesień do religii i tradycji żydowskiej. Można nawet powiedzieć, że autorka dokonała swoistej analizy śmierci będącej w służbie państwa.

Książkę polecałabym szczególnie tym, którzy interesują się historią narodu żydowskiego i Izraela, kto chce zrozumieć, dlaczego Izrael pozostaje głuchy na krytykę ze strony innych państw i nie często otwiera się na dialog w sferze politycznej. Dlaczego też Izrael otoczył się aurą świętości, jaką rolę obecnie w konflikcie izraelsko-arabskim odgrywają ofiary Zagłady. Przyczyny obecnego stanu, jak wskazuje autorka, należy szukać w przeszłości. Poza tym książka na pewno zainteresuje tych, którzy cieszę się z wszelkiego rodzaju polemik, dyskusji i prób ustalenia jak wyglądają fakty..

Plus minus:
Na plus:
+ bogate przypisy
+ glosariusz
+ indeks osób
+ ciekawe ujęcie tematu
+ liczne fragmenty cytowanych źródeł
Na minus:
- brak bibliografii
- brak odniesień do tradycji i religii żydowskiej

Tytuł: Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela
Autor: Idith Zertal
Wydawca: Universitas
Data wydania: 2010
ISBN: 97883-242-0835-7
Liczba stron: 380
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: ok. 45 zł
Ocena recenzenta: 9/10