„Szpiedzy Kajzera i Hitlera” - S. Lewicki - recenzja

Książka Stanisława Lewickiego jest jedną z pozycji, dzięki której czytelnik może poznać działania niemieckiego wywiadu i kontrwywiadu doby wojny prusko-francuskiej oraz dwóch wojen światowych „od kuchni”. Została wydana w drugiej połowie lat osiemdziesiątych dwudziestego wieku, co może sugerować jej stronniczość. Z tego też powodu, pomimo intrygującego tytułu, nie byłem do niej przekonany. Moje zdanie na jej temat zmieniło się diametralnie po przeczytaniu pierwszych stron. 

Stanisław Lewicki w swoich publikacjach podejmuje problem pracy służb wywiadowczych od ich powstania do zakończenia II wojny światowej, jak na przykład wywiadu niemieckiego czy japońskiego1. W swoich dorobku posiada także opis postaci Wilhelma Canarisa2.

Pozycja Szpiedzy Kajzera i Hitlera posiada strukturę chronologiczno-problemową. Podzielona została na dwanaście rozdziałów, lecz nie posiada wstępu ani zakończenia.

Autor rozpoczyna opowieść od przytoczenia podania według którego, niejaki Wilhelm Stieber ocalił życie króla Prus. Miało to miejsce w 1848 roku podczas antykrólewskiej demonstracji. W zamian za uratowanie przed wzburzonym tłumem Stieber miał otrzymać od władcy posadę komisarza policji. W swojej działalności zajmował się głównie prowokacją i szpiegostwem, które stale rozwijał budując siatkę szpiegów działającą w całej Europie.

W dalszej części autor przedstawia czytelnikom kolejnych szpiegów, którzy swoją działalnością zasłużyli na wyróżnienie ich od reszty pracowników Nachrichtendienstu3 jak na przykład Matę Hari czy Elżbietę Schragmüller, którą zwano też „Fräulein Doktor”. Opisuje ciągłą wojnę między wymienionym już Nachrichtendienstem, a francuskim Deuxieme Bureau4. Szczególnie ciekawe są sylwetki i działania podwójnych agentów, jak na przykład wyżej wymienionej Maty Hari. Autor, jeśli było to możliwe, opisał sposób w jaki agenci zostali wykryci i unieszkodliwieni.

Na kolejnych stronach książki opisał próbę odbudowy wywiadu niemieckiego po I wojnie światowej. Przedstawił proces werbowania dawnych, sprawdzonych agentów wywiadu cesarskiego. Autor poświęcił kilka stron na zmagania wywiadu niemieckiego z polskim. Przytacza w tym miejscu nazwiska kilku polskich szpiegów działających z dużym powodzeniem na terenie Berlina jak Jerzy Nałęcz-Sosnowski.

W końcowej części pracy, autor skupił się na pracy Abwehry, zauważając jej sukcesy na polu walki z wywiadem francuskim i polskim. Nie omieszkał wspomnieć o wysokiej skuteczności brytyjskiego Intelligence Service5, który do końca 1939 roku aresztował większość niemieckich szpiegów działających na terenie wysp brytyjskich.

Opowieść kończy się na roku 1943, a więc w momencie kiedy większość niemieckich dowódców zdała sobie sprawę, że klęska III Rzeszy jest nieunikniona. Na łamach książki niejednokrotnie można zapoznać się z biografiami czołowych działaczy niemieckich służb specjalnych, jak na przykład Wilhelma Stiebera, Wilhelma Canarisa czy innych.

Książkę autorstwa Stanisława Lewickiego czyta się szybko i przyjemnie. Historia około 100 lat działalności niemieckiego wywiadu, który na przestrzeni czasu zmieniał swoją strukturę i nazwę, została opowiedziana w sposób przystępny dla każdego. Język w jakim napisano powyższą pracę jest łatwy do przyswojenia, jednakże w wielu miejscach występują skróty, do zrozumienia których potrzebna jest ogólna wiedza historyczna, jak na przykład ZSRR czy SD. Autor nie umieścił spisu skrótów. Pozycja posiada skromny aparat naukowy w postaci około 30 przypisów, niestety bez podania bibliografii. Książka, pomimo dużej ilości przytaczanych nazwisk nie posiada ich spisu.

Moim zdaniem warto przeczytać wyżej opisaną pozycję nawet jeśli ktoś nie interesuje się szczegółową działalnością służb wywiadowczych. Zaciekawić w niej może opis działań poszczególnych agentów i agentek jak i wywiadu jako organizacji. Sposób w jaki oficerowie Nachrichtendienstu przekonywali do siebie osoby, które miały przekazywać im informacje, może niejednokrotnie zaskoczyć a czasem i zniesmaczyć.

Plus minus:
Plusy:
+ łatwość w odbiorze przekazywanych treści
+autor często powołuje się na dokumenty, nazwy których podaje w tekście
+barwny opis działań niemieckiej siatki szpiegowskiej
+podanie biografii ważniejszych postaci
Minusy:
- brak bibliografii, indeksu nazwisk
- koloryzowanie faktów

Tytuł: Szpiedzy Kajzera i Hitlera
Autor: Stanisław Lewicki
Wydawca: Krajowa Agencja Wydawnicza
Data wydania: 1978
ISBN: 83 – 202 – 0501 – 8
Liczba stron: 182
Oprawa: miękka
Cena: ok. 6 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. S. Lewicki, Oczy czarnego smoka, Warszawa 1975, ss. 144. [↩]
2. S. Lewicki, Canaris w Madrycie, 1989, ss. 228. [↩]
3. Nachrichtendienst w dosłownym tłumaczeniu oznacza wywiad, służbę informacyjną. W tym wypadku jest to wywiad oraz kontrwywiad niemiecki. [↩]
4. Deuxieme Bureau, pełna nazwa Deuxième Bureau de l’État-major général, co oznacza Drugie Biuro Sztabu Generalnego. Zajmowało się wywiadem i kontrwywiadem francuskim. [↩]
5. Intelligence Service, Secret Intelligence Service - brytyjska służba wywiadowcza. [↩]