„Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją” - P.Skworoda - recenzja

Wojny Polski i Litwy ze Szwecją mają bardzo obszerną literaturę. Warto tu wymienić chociażby prace Henryka Wisnera, Jana Wimmera, Stanisława Herbsta, Mirosława Nagielskiego, Marka Wagnera czy Leszka Podhorodeckiego. Dotychczas powstały jednak tylko dwie syntezy całości zmagań Orła Białego i Pogoni z Trzema Koronami. Jedną z nich jest praca Pawła Skworody, pt. Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją, wydana przed trzema laty nakładem wydawnictwa Trio.

Paweł Skworoda to absolwent Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, popularyzator historii, autor książek popularnonaukowych na temat wojen Rzplitej ze Szwecją (np. Hammerstein 1627, Warka-Gniezno 1656). Publikował artykuły na łamach wielu polskich czasopism historycznych. Przejdźmy już jednak do książki.

Autor opisuje kolejno wszystkie wojny polsko-szwedzkie, a zatem wojnę o „dominium maris baltici„ (1563-1570), wojnę inflancką (1600-1629), wojnę pruską (1626-1629), ”potop” szwedzki (1655-1660) oraz wielką wojnę północną (1700-1721). Zarysowano także sytuację Szwecji w rzeczonym okresie, staropolską i staroszwedzką sztukę wojenne i ich wzajemne na siebie oddziaływania.

Trzeba przy tym zauważyć, że p. Skworoda nie ogranicza się tylko do ścisłego relacjonowania konfliktu, lecz, jak pisze Mirosław Nagielski, „osadza go (…) na szerokim tle europejskim.„ Na końcu znajdują się obszerna bibliografia, głównie w języku polskim i szwedzkim, oraz spis map i indeks nazwisk. Ponadto publikacja zawiera liczne, choć niestety czarno-białe, ilustracje, mapki oraz tzw. ”pigułki”, zawierające krótkie biogramy ważniejszych postaci i fragmenty źródeł (np. o husarii). Warto także spojrzeć na schematy przedstawiające niektóre szyki armii szwedzkiej.

Autor pisze bardzo przystępnym i zrozumiałym językiem, bez zbędnej naukowej terminologii, co sprawia, że jest to pozycja wybitnie popularnonaukowa, a przy tym zachowująca wysoki poziom merytoryczny.

Jak każda książka, także i tak nie ustrzegła się pewnych niedociągnięć i braków. Przede wszystkim książka, jak dla mnie, jest zbyt krótka, a przez to lakoniczna. Np. batalia kircholmska została opisana dość skrótowo, o wiele krócej niż u Leszka Podhorodeckiego w „Rapierze i koncerzu”, mimo, iż praca tego ostatniego miała znacznie mniejszą objętość. Nie wspomniano także o przypadku towarzysza husarskiego Krajewskiego, hardo sobie postępującego z uzurpatorskim Karolem Sudermańskim.

Pojawiły się także błędy. W indeksie kniazia Konstantego Wiśniowieckiego „przemianowano” na Wiśniewskiego. Według autora Karol IX został królem Szwedów, Gotów i Wandalów w roku 1611 (str. 19), mimo iż wszystkie źródła i opracowania podają, iż stało się to w 1604 roku.  Z kolei data, na którą powołuje się twórca recenzowanej publikacji to rok śmierci Karola na zamku w Nyköping. Podobna kwestia pojawia się także w innym miejscu.

Autor odnotowuje, że sukcesy „Wielkiego Elektora” pozwoliły na koronację Fryderyka I Wilhelma w 1713 roku, mimo iż już wcześniej uczynił to Fryderyk I Hohenzollern (1701).Na stronie 64 czytamy, że w 1626 roku do Prus, na wojnę ze Szwedem, przybył książę Jeremi Wiśniowiecki, mimo iż miał on wówczas jakieś 14-15 lat (urodził się około 1612 roku) i, jak podaje Romuald Romański, odbywał już wówczas tradycyjną magnacką kawalkadę edukacyjną po Europie Zachodniej1. Na stronicy 106 dowiadujemy się, że „poddały się Szwedom ziemia wyszogrodzka, ziemie województwa mazowieckiego i Podlasie”. Skoro jednak ziemia wyszogrodzka była częścią województwa mazowieckiego2 to nie widzę sensu wymieniania jej osobno.

W legendzie mapy zdarzyło się, że „Polacy„ napisano z małej litery (str. 176) Pojawiły się też niedociągnięcia przy ”wytyczaniu granic”, np. księstwo cieszyńskie zakwalifikowano do Moraw, a nie do Śląska.

Największą wadą książki jest jednak to, iż nie zawiera ona przypisów bibliograficznych. Ogromna szkoda, gdyż dzięki temu praca stałaby się zdecydowanie lepsza.

Co do strony technicznej, to prezentuje się ona bardzo dobrze. Czytelnik dostaje w swoje ręce tytuł wydany na wysokiej jakości papierze i z bardzo interesującym opracowaniem graficznym.

Podsumowując: Jest to pozycja dobra, lecz nie znakomita. Można ją jednakowoż polecić historykom i pasjonatom, jako pracę rzetelną i ciężko wypracowaną, choć niepozbawioną swoich wad i błędów.

Plus minus:
Na plus:
+strona techniczna i graficzna
+obszerna bibliografia, indeks
+poziom merytoryczny
+liczne cytowania i odniesienia do źródeł
+mapy, schematy
Na minus:
-kilka błędów merytorycznych
-brak przypisów
-lakoniczność autora

Tytuł: Wojny Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją
Autor: Paweł Skworoda
Wydanie: 2007
Wydawca: Trio
ISBN: 9788374361316
Liczba stron: 259
Oprawa: miękka
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. R. Romański, Książę Jeremi Wiśniowiecki, Warszawa 2009, s. 76. [↩]
2. Z. Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, http://literat.ug.edu.pl/glogre/0026.htm [dostęp 24.11.2010]. [↩]