„Powstanie bokserów” - D. Fierla - recenzja

Powstanie bokserów z lat 1899-1901, było wystąpieniem Związku Zgodnych i Sprawiedliwych Pięści1 przeciwko „długim nosom”2. Doprowadziło ono do interwencji państw europejskich w roku 1900. Stłumiły one krwawo tę rebelię i przekształciły Chiny w ich półkolonię. Sam konflikt nie spotkał się do tej pory z szerszym zainteresowaniem polskich badaczy i nie doczekał się samodzielnej monografii3. Trzy lata temu wydawnictwo Taktyka i Strategia w koedycji Oficyny Wydawniczej Alma-Press wydało pracę D.Fierly4 będącą przyczynkiem do wydania opracowania poświęconego wydarzeniom z lat 1899-1901.

Książka składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym została nam przedstawiona skrótowo XIX wieczna historia Chin, dzieje Związku Bokserów, a także przyczyn wybuchu powstania. Drugi opisuje przebieg rebelii z naciskiem na prezentację działań interwentów europejskich. Ostatni ukazuje upadek powstania, a także późniejszy los Chin.

Zagadnienia polityczne, poza najważniejszymi, zostały potraktowane bardzo skrótowo. Podobnie jest z kwestiami militarnymi. O ile Autor poświęcił trochę miejsca armii chińskiej to w ogóle nie opisał wojsk interwencyjnych, w wypadku których podaje tylko ich liczebność, co należy uznać za poważny błąd. W pewien sposób rekompensują to schematy organizacyjne kontyngentów poszczególnych interwentów5. Na plus należy również zaliczyć znajdujące się w ramkach biogramy opisujące w pigułce najważniejsze postacie, w tym przede wszystkim dowódców europejskich i prezentujące poboczne wydarzenia z historii Chin. Opis działań militarnych ograniczył się w zasadzie do przybliżenia interwencji i to niestety tylko najważniejszych jej epizodów. Walki w Dzielnicy Ambasad w Pekinie zostały ledwie zasygnalizowane. Damian Fierla mógłby kosztem niektórych ilustracji poszerzyć opis chociażby wspomnianych wyżej walk w Pekinie przed przybyciem odsieczy.

Praca została napisana lekkim i przyjemnym językiem, co w połączeniu z niewielką objętością, a także fragmentami materiałów źródłowych powoduje, że książkę czyta się szybko i przyjemnie.

Bibliografia opracowań użytych przy pisaniu pracy jest bardzo skromna. Składa się na nią czternaście pozycji, z czego cztery to prace polskie, trzy angielskie tyle samo rosyjskich i dwie chińskie. Jednakże aż sześć z nich stanowią materiały źródłowe zarówno wspomnienia jak i zbiory dokumentów w tym chińskich, za co należą się słowa uznania dla Autora.

Przechodząc do kwestii edytorskiej. Książka zawiera bardzo wiele ilustracji, na które składają się zarówno zdjęcia jak i reprodukcje obrazów. Przedstawiają one poszczególne epizody tego konfliktu, walczące strony wśród, których przeważają te ilustrujące interwentów, a także głównych jej bohaterów, m.in. cesarzową T’zu Si. Można mieć zastrzeżenia do tego, że niektóre z nich są mało oryginalne i mniej lub bardzie czytelnikowi znane, ale skromny rozmiar publikacji nie pozwolił na umieszczenie ich większej liczbie. Ponadto mamy trzy mapy. Jedną z epoki ukazujące nam wschodnią część Chin, Japonię i Koreę. Dwie ostatnie są starannie wykonanymi mapami współczesnymi, przestawiającymi Pekin i znajdującą się w nim Dzielnicę Ambasad.

Podsumowując, otrzymujemy dobrze napisany, ale niestety przyczynek, w którym wiele zagadnień tylko zasygnalizowano. Książka powinna się w szczególności spodobać osobom, które dopiero zaczęły interesować się tym konfliktem, a także nie mających zbyt dużo czasu na czytanie. Czytelnicy bardziej wymagający powinni zajrzeć do znajdującej się w pracy bibliografii, która może stanowić dobry początek do samodzielnych studiów nad tematem. Pozostaje mieć więc nadzieję, że książka Damiana Fierly spowoduje, że znajdzie się ktoś kto zechce napisać może nie pełne, ale obszerniejsze i bardziej szczegółowe opracowanie dotyczące tego powstania.

Plus minus:
Na plus:
- wartość merytoryczna
- tematyka
- styl autora
- bibliografia
- schematy organizacyjne wojsk interwentów
- ilustracje
- mapy
Na minus:
- jest to w zasadzie szkic, a niepełnowartościowa monografia
- brak chociaż skrótowego przedstawienia wojsk państw interwencyjnych
- trochę za dużo zdjęć, które można byłoby zastąpić tekstem
- miękka klejona okładka

Tytuł: Powstanie bokserów 1899-1901
Autor: Damian Fierla
Wydawca: Taktyka i Strategia, Alma-Press
Data wydania: 2007
ISBN/EAN: 9788370203757
Liczba stron: 48
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł
Ocena recenzenta: 7.5/10

1. Od nazwy tego związku wzięła się nazwa powstania. Z czasem powstańców zaczęła również wspierać regularna armia cesarska. [↩]
2. Chińskie określenie Europejczyków. [↩]
3. Szersze informacje o tej rebelii można znaleźć w pracach ogólnych dotyczących konfliktów kolonialnych w Azji i Afryce. Z ważniejszych należy wymienić A. Bartnicki, Wojny kolonialne 1869-1939, Warszawa 1971 czy Konflikty kolonialne i postkolonialne w Afryce i Azji 1869-2006. [↩]
4. Autor wydał wcześniej kilka innych szkiców były to Wojna burska 1899-1902, Warszawa 2002; Rosja 1917-1920, Warszawa 2003. [↩]
5. Oprócz Austro-Węgier. [↩]