„Jeńcy norwescy w niemieckich obozach na ziemiach polskich w latach 1942-1945” - S. Rusak - recenzja

Historia II wojny światowej to nie tylko wielkie bitwy i kampanie czy wielka gra polityczna, rozgrywana zza dyplomatycznych stołów przez „wielkich” tego świata. Są wśród nich wydarzenia, które są nie mniej interesujące, ale znajdują zdecydowanie mniejsze zainteresowanie wśród kręgów czytelniczych. Jednym z nich są jeńcy wojenni. Tematykę tę poruszył Stanisław Rusak1, który w swojej pracy pt. Jeńcy norwescy w niemieckich obozach na ziemiach polskich w latach 1942-1945,  zajął się opisem jenieckich losów „przybyszy z Północy”.

Stanisław Rusak podzielił swoją pracę na cztery rozdziały. W pierwszym przedstawił krótki zarys historii Norwegii podczas II wojny światowej. W następnym opisał przyczyny uwięzienia, przyjazd i pobyt jeńców (w większości oficerów) w obozach na terenach Polski okupowanej przez III Rzeszę. Kolejny prezentuje ostatnie miesiące pobytu jeńców w niewoli w obozie w Luckenwalde (Niemcy) i ich powrót do ojczyzny. Ostatni zaś został poświęcony relacji jeńców norweskich z Polakami w trakcie trwania i po wojnie ze szczególnym uwzględnieniem kwestii pamięci o obozach.

Przechodząc zaś do meritum. Największą zaletą pracy jest jej tematyka. Autor poruszył będącą dla polskiego czytelnika kwestię niemalże „egzotyczną”, przedstawiając losy norweskich oficerów2 w obozach jenieckich na ziemiach okupowanej Polski. Jednak przede wszystkim za samą tematykę jeniecką. Polski czytelnik może poznać obraz życia obozowego na przykładzie tej grupy narodowościowej. Który jak się okazuje z lektury, był bardzo barwny i różnorodny. S. Rusak w swoim opracowaniu skupia się głównie na obozie ostrzeszowskim, co można uznać za pewien minus, ale jest to spowodowane tym, że do tej właśnie miejscowości trafili wszyscy jeńcy w roku 1943. Kolejnym plusem jest wykorzystanie przy opisie ich losów ze ich wspomnień i zapisków, które znacznie wzbogacają tekst główny, co w połączeniu z przyjemnym stylem Autora powoduje, że książkę czyta się bardzo szybko. Następną zaletą monografii jest osobny rozdział, przedstawiający stosunki polsko-norweskie zarówno podczas jak i po wojnie. Ukazując nam, że pomimo różnic narodowościowo-kulturowych można zawierać liczne przyjaźnie i nie być pozbawionym ludzkich odczuć których tradycje są żywe i kultywowane do dziś.

Bibliografia składa się z 73 źródeł drukowanych i opracowań, a także zbiorów archiwaliów i czasopism. Przeważają w niej prace w języku polskim, ale znaczący odsetek stanowią również publikacje w języku norweskim. Za których wykorzystanie należy się uznanie dla Autora.

Podobnie jak tekst główny równie dobrze prezentuje się szata graficzna. Składa się na nią 90 zdjęć (z czego 18 kolorowych) i rysunków, które przedstawiają poszczególne obozy, a także sceny z życia codziennego jeńców i przeprowadzonych współcześnie obchodów z nimi związanymi. Uzupełniają je trzy mapy, z których dwie są przedrukami z prac norweskich. Zostały one starannie wykonane i wyraźne, ale niestety nie są one zbyt dużych rozmiarów.

Podsumowując. Prace pomimo tego, że została napisana porządnie i solidnie i prezentuje się świetnie pod względem edytorskim nie jest przeznaczona dla wszystkich. Zdobędzie ona na początku uznanie tych, którzy interesują się losami historii Norwegii, w szczególności podczas II wojny światowej. Następnie regionalistom, którzy dzięki niej poznają jeden z epizodów ich „małej ojczyzny”. Ale przede wszystkim osobom, które zajmują się tematyką jeńców wojennych. Wszyscy z nich mogą skorzystać przy tym z zawartej w pracy bogatej bibliografii.

Plus minus:
Na plus:
+ styl autora
+ wartość merytoryczna
+ tematyka
+cytaty z materiałów źródłowych
+ bogata bibliografia (zawiera prace w języku norweskim)
+ ilustracje
+ mapy
+ aneksy
Na minus:
- trochę literówek i błędów drukarskich
- niewielkiej wielkości mapy
- trudno dostępna ze względu na zawężony kanał dystrybucji

Tytuł: Jeńcy norwescy w niemieckich obozach na ziemiach polskich w latach 1942-1945
Autor: Stanisław Rusak
Wydawca: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 9788385638773
Liczba stron: 172
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Ur. 27 kwietnia 1947 r. w Biadaszkach koło Wieruszowa. Jest absolwentem Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu; w roku 1996 na podstawie pracy Obóz jeńców alianckich w Ostrzeszowie w Uniwersytecie Wrocławskim otrzymał tytuł doktora nauk humanistycznych w zakresie historii. Od 1968 r. pracował w oświacie, najpierw jako nauczyciel w szkołach podstawowych w Mielcuchach, Kraszowicach, Kobylej Górze i średnich w Ostrzeszowie i Kaliszu; od 1973 r. pracował w administracji oświatowej w Ostrzeszowie, a od 1975 r. w Kuratorium Oświaty w Kaliszu, a następnie w Poznaniu (Wydział Nadzoru Pedagogicznego w Kaliszu). Przez wiele lat pracuje na stanowisku starszego wizytatora (w międzyczasie pełnik funkcję wicedyrektora). Jego zainteresowania koncentrują się wokół historii regionu ostrzeszowskiego. Jest współautorem pracy zbiorowej Dzieje Ostrzeszowa (1990) i autorem książki Jeńcy alianccy w okupowanym Ostrzeszowie. Stalag XXIA – Oflag XXIC Schildberg (2002). Interesuje się też historią gospodarczą; redaktor nr. 7 „Zeszytów Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” pt. Z zagadnień społeczno-gospodarczych, autor kilku artykułów, recenzji i biogramów, które ukazały się w „Zeszytach KTPN„, ”Roczniku Kaliskim”, Słowniku biograficznym Wielkopolski południowo-wschodniej (ziemi kaliskiej) – t. 2-3 (2003, 2007). Członek Polskiego Towarzystwa Historycznego i Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. [↩]
2. To oni przeważali liczebnie wśród jeńców. Oprócz nich znajdowała się również niewielka (kilkadziesiąt osób) grupa zwykłych żołnierzy. [↩]