„1815. Upadek Napoleona i Kongres Wiedeński” - A. Zamoyski - recenzja

Okres napoleoński i czasy kongresu wiedeńskiego to lata burz na kontynencie. Wydawało by się, że wydarzenia te mają dość bogatą literaturę w polskiej i światowej historiografii, lecz po lekturze książki Adama Zamoyskiego zapewne każdy czytelnik będzie się mógł przekonać, że to właśnie ta książka daje wyczerpujący i wszechstronny obraz upadku Napoleona i budowania nowego, ponapoleońskiego ładu w Europie.

Adam Zamoyski to urodzony w USA historyk polskiego pochodzenia z arystokratycznym rodowodem. Po kądzieli jest potomkiem Czartoryskich, a po mieczu Zamoyskich. Wychowywał się w Wielkiej Brytanii. Tam też obecnie mieszka. Jego rodzina w 1939 r. wyemigrowała z Polski, którą autor od lat 60-tych co rusz odwiedza. Jest  prezesem zarządu Fundacji Książąt Czartoryskich. Biografia autora nierozerwalnie wiąże się z jego warsztatem pracy i możliwościami badawczymi. Jako człowiek władający kilkoma językami i widzący zjawiska historyczne w szerszej perspektywie poprzez znajomość mentalności zarówno polskiej jak i brytyjskiej może wnikliwiej niż polscy, czy brytyjscy historycy badać źródła do dziejów tak skomplikowanego, wielonarodowościowego wydarzenia jakim był Kongres Wiedeński.

Zarówna ta książka jak i inne znane już polskiemu czytelnikowi pozycje Adama Zamoyskiego, autora cenionego z racji swoich talentów literackich są pisane inaczej, niż te książki historyczne, do jakich przywykliśmy na polskim rynku wydawniczym. Czyta się ją jak powieść, choć bohaterowie i zdarzenia są zgoła historycznymi. Dzieje się tak zapewne dlatego, że narracja historyczna jaką buduje autor opiera się nie tylko na suchych faktach, ale bogata jest także w portrety psychologiczne bohaterów biorących w nich udział, a wszystko to podane jest poprzez syntetyczne i plastyczne jednocześnie opisy minionej rzeczywistości, językiem można by rzec literackim. Książka jest świadectwem zarówno talentu pisarskiego jak i ogromnej erudycji autora. Nie brak jest jednak pozycji rzetelnych i wyczerpujących podstaw źródłowych. Autor w swej pracy w większości oparł się na drukowanych źródłach, jakimi były postanowienia i traktaty kongresu wiedeńskiego, zapiski dotyczące przebiegu negocjacji, korespondencję głównych bohaterów, ich dzienniki i pamiętniki. Korzystał także z licznych źródeł archiwalnych: z Biblioteki Książąt Czartoryskich w Krakowie, archiwów austriackich, czeskich, francuskich, brytyjskich, rosyjskich, szwajcarskich, duńskich i niemieckich. Znamienną rzeczą dla tej książki jest fakt, iż jej autor włada kilkoma językami europejskich, tak ważnych przy badaniu problematyki Kongresu Wiedeńskiego.

Adam Zamoyski w swej książce wiele uwagi poświęca głównym bohaterom końca czasów napoleońskich i przebiegu negocjacji w Wiedniu, jakimi byli car rosyjski Aleksander I, austriacki kanclerz – książę Metternich, brytyjski minister spraw zagranicznych – wicehrabia Castlereagh, oraz Talleyrand, francuski minister spraw zagranicznych. Nie zapomina także o postaciach drugoplanowych m.in. wchodzącemu w skład delegacji rosyjskiej księciu Jerzemu Adamowi Czartoryskiemu, z którym autor jest spokrewniony. 1815. Upadek Napoleona i Kongres Wiedeński choć nie ucieka od tematu obyczajowej strony Kongresu, który do tej pory królował w literaturze, przez co większość czytelników wie o nim tyle, że jego uczestnicy spędzali wiele czasu na balach, ale wchodzi dużo, dużo głębiej. Jej autor opisuje działania wojskowe w przeddzień kongresu, zabiegi dyplomatyczne, wyjaśnia skomplikowane rozgrywki polityczne i wszystko to czyni w nieskomplikowany sposób, przez co książka jest zrozumiała nie tylko dla historyków pasjonujących się dziejami XIX w., ale także dla przeciętnego odbiorcy.

Jedynym minusem książki, który jest niewątpliwie także jej zaletą, a wynikający z zasobu wiedzy i szerokich horyzontów autora jest duża ilość wtrąceń obcojęzycznych. Choć Grande Armie jest jeszcze zrozumiałe dla czytelników to już lever cesarza, czy porvent już nie koniecznie, co powoduje, że czytający musi sięgnąć do słownika, by zrozumieć intencje piszącego. Tłumaczenie tych słów może rozszerzać wiedzę czytającego, lecz nie każdy czytelnik chce w ten sposób pogłębiać znajomość języków obcych i po książce w języku polskim spodziewa się, że znajomość tego języka wystarczy mu do zrozumienia tekstu.

Książka wydana jest w estetycznej formie, ma twardą oprawę. Zawiera szereg map, wiele barwnych ilustracji, na których widnieją portrety opisywanych postaci. Brak w niej błędów językowych. Składa się z 34 rozdziałów, zawiera indeks osób i bibliografię.

Polecam tę książkę wszystkim miłośnikom historii, w szczególności osobom interesującym się dziejami XIX w., ale także tym, których nie koniecznie pasjonują dawne wydarzenia, a w lekturze szukają odetchnienia od codziennej rzeczywistości. Strona obyczajowa towarzysząca rozgrywkom politycznym Kongresu Wiedeńskiego może dostarczyć rozrywki podobnej do śledzenia życia codziennego dzisiejszych vipów, a niekiedy bywa pikantniejsza, a jej bohaterowie bardziej zepsuci niż dzisiejsze gwiazdy sceny politycznej.

Plus minus:
Na plus:
+ wyczerpujące ujęcie tematu
+ gruntowne podstawy źródłowe
+ wysoka wartość merytoryczna
+ bogata bibliografia
+ jakoś wydania
+ barwny język
Na minus:
- obcojęzyczne wtrącenia
- cena książki

Tytuł: 1815. Upadek Napoleona i Kongres Wiedeński
Autor: Adam Zamoyski
Tłumacz: Michał Ronikier
Wydawca: Wydawnictwo Znak
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-240-1480-4
Liczba stron: 520
Oprawa: twarda
Cena: ok. 70 zł
Ocena recenzenta: 9/10