„Armia brytyjska w latach 1793-1809” - T.M. Klupczyński - recenzja

Polska literatura dotycząca epoki napoleońskiej jest zdominowana w znacznej mierze przez autorów, którzy ukazują wydarzenia z francuskiego bądź polskiego punktu widzenia. Tym, którzy pokazują inny obraz niż ten jest stosunkowo niewielu. Jednym z tych wyjątków jest T. M. Klupczyński1, który napisał opracowanie dotyczące „czerwonych kurtek” pt. Armia brytyjska w latach 1793-1809. 

Autor podzielił swoją pracę na sześć rozdziałów. W pierwszym z nich przedstawił zagadnienia dotyczące demografii, gospodarki oraz kwestii społecznych i polityki zagranicznej i wewnętrznej Zjednoczonego Królestwa. W drugim natomiast ukazał sytuację w Europie w latach 1805-1808 i polityczny udział w nich Wielkiej Brytanii. Trzeci został poświęcony reformom i organizacji armii angielskiej do 1809 roku. Następne dwa omawiają działania zbrojne tego wojska w Hiszpanii i Portugalii w latach 1808-1809. Ostatni zaś stanowi formę podsumowania tej kampanii i jej wpływu na opisywaną armię.

Na wstępie należy powiedzieć czytelnikowi, że ma do czynienia z pracą doktorską napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Józefa Lindmajera z Akademii Pomorskiej w Słupsku2.

Przechodząc zaś do meritum. Na samym początku naszą uwagę wzbudza rozbudowany Wstęp, w którym Autor omówił szczegółowo założenia swojej pracy i wykorzystywaną literaturę. Uświadamiając tym samym czytelnika z czym będzie on miał w niej do czynienia. Następnie przechodzimy do pierwszego rozdziału. Po jego lekturze czytelnik może się zacząć zastanawiać nad sensem umieszczenia go w pracy. Nie dość, że zajmuje on dosyć dużo miejsca (s. 53-113) to Autor nie podejmuje w nim (poza kilkoma wtrąceniami) omówienia zagadnień typu demografii i gospodarki, i ich związków z armią angielską. Będąc raczej rozdziałem, który powinien zostać umieszczony w opracowaniu dotyczącym historii Anglii bądź, „jak zrozumieć Wyspiarza„. Ten ostatni stał się zresztą zamiarem Autora, który należy uznać za plus, ale który powinien znaleźć swoje miejsce w bardziej odpowiednim mu miejscu tj. własnym opracowaniu. Ponieważ jest raczej wątpliwe, aby przedstawić ten problem nie dość, że w zarysie to i w jednym opracowaniu. Następny rozdział również może budzić mieszane uczucia, ponieważ prezentowane w nim informacje czytający może znaleźć w innych opracowaniach. Warte uwagi są tylko te fragmenty, które ukazują specyfikę ”toczenia” wojny przez Anglię w pierwszej połowie wojen napoleońskich. Po przebrnięciu przez te dwa rozdziały wprowadzające docieramy do najciekawszych fragmentów opracowania.

W tej części  (s. 159-257) Autor dosyć szczegółowo omawia armie Jerzego III w pierwszych latach konfliktu z Napoleonem. Zostały w nim opisane zarówno możliwości mobilizacyjne, a także struktury i organizacje poszczególnych rodzajów broni, a także stosunek społeczeństwa do niej oraz również przebieg „rekrutacji„ (dałem w cudzysłów ponieważ jak czytelnik będzie miał okazję samemu przeczytać niniejsze opracowanie dowie się, że często to była raczej „łapanka„ czy raczej zsyłka aniżeli normalna rekrutacja). Jedyne do czego można mieć zastrzeżenie to nierówny opis poszczególnych rodzajów i formacji w nie wchodzących. Niektóre ciekawe zagadnienia typu regimenty szkockie czy irlandzkie zostały omówione zaledwie na kilku stronach. Powodując tym samym, że czytelnik będzie musiał zajrzeć do innych opracowań w znacznej mierze angielskojęzycznych, aby zaspokoić swoją ciekawość wobec niektórych kwestii. A także nie umieszczenie samodzielnego podrozdziału poświęconego uzbrojeniu, które zostało omówione zaledwie w kilku zdaniach, w różnych częściach tego rozdziału. Tu warte odnotowania są cytowane przez Autora materiały źródłowe, które „ożywiają” czytelnikowi prezentowany opis ”czerwonych kurtek”.

Po nim następuje rozdział poświęcony działaniom zbrojnym (s. 307-373). Czytający znajdzie w nim oprócz opisów głównych bitew tej kampanii również prezentację problemów dowódców angielskich zarówno we własnych szeregach jak i z hiszpańskim sojusznikiem, które gdyby nie sprzyjające „wyspiarzom” szczęściu, uporowi żołnierzy i dowódców mogło się ono zakończyć klęską. Podobnie jak we omawianym powyżej rozdziale, tu również pojawiają się cytaty ze źródeł, wśród których znajdują się fragmenty wspomnień zwykłych żołnierzy. Tym samym zyskując na wartości, gdyż otrzymujemy widok wojny od naocznych świadków wydarzeń, co umożliwia nam lepsze jej zrozumienie. Tu należy jednak podkreślić jednakże, że opis wydarzeń został oparty przede wszystkim na źródłach angielskich. Powodując tym samym, że otrzymujemy obraz jednostronny, który należy uznać za znaczący minus. Ostatni rozdział jak zostało to już wspomniane wyżej, pełni funkcję podsumowania, ukazującego zmiany jakie zaszły w armii, w tak krótkim okresie działań, i które potem zaowocowały późniejszymi jej sukcesami. Autor dokonuje omówienia i oceny głównodowodzących wojskiem brytyjskim i ich wpływ na zachodzące zmiany.

Jeżeli chodzi o styl prezentowany przez Autora to pomimo dosyć dużej liczby podawanych przez niego informacji jest on dosyć przyjemny w lekturze. Zastrzeżenie można mieć tylko do stosowanej przez T. Klupczyńskiego pisowni niektórych wyrazów takich jak schilling zamiast szyling czy Tomasz w zastępstwie Thomasa

Bibliografia pracy robi bardzo pozytywne i imponujące wrażenie. Autor bowiem oprócz zgromadzenia w nim licznych materiałów źródłowych z archiwów angielskich, wykorzystał przeszło 180 samych opracowań, nie licząc słowników, atlasów, kompendiów itp., w której przeważają prace w języku angielskim. Będąc tym samym dobrym przewodnikiem po literaturze dla początkującego czytelnika, który chce poszerzyć swoją wiedzę na temat „czerwonych kurtek”.

Jeżeli chodzi o szatę graficzną to prezentuje się ona dobrze, ale skromnie. Ładna zielona, miękka okładka ze skrzydełkami robi pozytywne wrażenie. Ponadto mamy sześć starannie wykonanych kolorowych map, a także kilkanaście ilustracji, których można by było zamieścić jeszcze kilka. Można żałować, że wydawca nie zamieścił podobnie jak w innych swoich opracowaniach pełno-stronnicowych plansz żołnierzy, które by na pewno wzbogaciły recenzowane opracowanie.

Praca zawiera siedem aneksów. W których skład wchodzi kalendarium wydarzeń, kursy walut, zestawienie honorów wojskowych, wykazy walczących pułków, a także barwy oraz ubiór i wyposażenie wojskowe żołnierzy.

Konkludując. Czytelnik otrzymuje do rąk bardzo dziwną pracę, którą ciężko jednoznacznie zakwalifikować. Z jednej strony mamy bowiem szerokie przedstawienie zagadnień niewojskowych – gospodarka, demografia itp. Z drugiej natomiast omówienie kwestii militarnych. Utrudnia to po trosze wybór grupy czytelniczej, która mogłaby z niej skorzystać. Wybór pozostawiam czytelnikowi, który może się zdecydować na zakup tej nietypowej pozycji dotyczącej epoki napoleońskiej bądź innej pozycji z tej tematyki.

Plus minus:
Na plus:
+ styl autora
+ aneksy
+ bibliografia
+ mapy
+ cytaty ze źródeł
+ korzystanie z materiałów pamiętnikarskich prostych żołnierzy
+ aneksy
Na minus:
- w opisach kampanii dominuje angielski punkt widzenia
- rozdział poświęcony kwestiom niewojskowym i pierwszym koalicjom napoleońskim
- mało ilość ilustracji
- słaba jakość map
- kilka drobnych wpadek redakcji
- miękka okładka, która powoduje, że książka szybko się rozlatuje

Tytuł: Armia brytyjska w latach 1793-1809
Autor: Tadeusz M. Klupczyński
Wydawca: Inforteditions
Data wydania: 2008
ISBN/EAN: 9788389943279
Liczba stron: 448
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 7.5/10

1. CEELT Cambridge, FINS (Fellow of International Napoleonic Society), ur. w Bydgoszczy w 1962 roku. Anglista i historyk. Doktor nauk humanistycznych. W badaniach skupia się na mitach, tradycji, kulturze i historii Wielkiej Brytanii. Szczególnie interesuje go francusko-brytyjski spór o dominację w epoce napoleońskiej. Uczestniczy w pracach towarzystw o charakterze naukowym, m.in. Napoleonic Society of America i International Napoleonic Society. W dorobku posiada 15 publikacji w Polsce i USA. Od 1989 r. prowadzi Prywatną Szkołę Języków Obcych w Wałczu. Pracuje jako nauczyciel, tłumacz i pilot wycieczek po Wielkiej Brytanii. Zdobywane w ten sposób doświadczenia dotyczące różnic pomiędzy kontynentalnym Europejczykiem a Wyspiarzem, poparte gruntownymi i wieloletnimi studiami w archiwach brytyjskich, stały się podstawą przemyśleń zawartych na kartach niniejszej książki. [biogram za notką w wewnętrznej części okładki] [↩]
2. Za wewnętrzną częścią strony tytułowej. Niestety w pracy nie został wymieniony jej pierwotny tytuł, a także data obrony rozprawy. [↩]