„Margines społeczny....” - P.A. Jeziorski - recenzja

Są książki lepsze i gorsze. Ta zdecydowanie należy do tej drugiej kategorii. A szkoda, bo temat jest niezwykle interesujący.

Prezentowana monografia jest częścią rozprawy doktorskiej Pawła Jeziorskiego obronionej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Autor stawia sobie za cel opisanie wykluczonych grup społecznych z życia miejskiego. We wstępie wymienia zawody, których wykonywanie narażało na znalezienie się poza obrębem społeczności miejskiej. Pojawiają się m. in. łaziebnicy, grabarze, czarownice, trędowaci, Żydzi. Jeziorski dostrzega, że grupy te nie znalazły do tej pory zainteresowania wśród polskich badaczy tego zagadnienia. Czytelnik może przez to spodziewać się, że w tejże monografii zapozna się nie tylko z najczęściej badanymi przedstawicielami marginesu społecznego, tj. katami i prostytutkami, ale także z tymi, których istnienie wskazał sam autor. Niestety, Jeziorski ogranicza się tylko do oprawców i nierządnic. Zauważenie braków w dotychczasowych badaniach powinno pociągać za sobą opisanie tychże grup z swojej pracy.

Ciekawe wydaje się zaliczenie przez autora pracy do marginesu społecznego woźnych sądowych. Bez wątpienia, mogli oni nie cieszyć się dobra sławą wśród mieszczan. Woźni byli zobowiązani do poszukiwania i aresztowania osób ściganych przez wymiar sprawiedliwości, zbierania podatków, czasem powierzano im funkcje sanitarno – porządkowe w miastach. Bardzo często występowali też jako „opiekunowie” prostytutek przed sądem – kobieta nie mogła sama stawać przed obliczem wymiaru sprawiedliwości. Obowiązki te, wymienione przez autora rozprawy, miałyby przysparzać mu złej opinii. Trudno jednak zająć w tej sprawie jednoznaczne stanowisko. Należy zadać sobie pytanie czy ówcześni mieszkańcy miast uważali wszystkie te czynności za hańbiące? Autor zdaje się być pewnym, że tak i jest to dla niego tak oczywiste, że nie prowadzi żadnych rozważań na ten temat.

Woźni sądowi, zarówno jak i kaci oraz prostytutki opisywani są najpierw w świetle akt z miast pruskich, potem inflanckich. Brakuje jednak typologii miast w Prusach i Inflantach. Jakie miasto było uważane za duże, na jakiej podstawie Jeziorski dokonał wyboru miast? Tego się nie dowiemy z kart tej książki. Dodatkowo zadziwiające jest, dlaczego nagle w rozdziałach o woźnych znajdujemy aneks dotyczący tychże sług w miastach ruskich. Tytuł książki jednoznacznie określa teren objęty badaniami. Rozdziały o katach i prostytutkach nie zawierają takiego dodatkowego aneksu. Autor z powodzeniem mógłby zrezygnować z niespodziewanego aneksu w środku książki tym bardziej, że nie porusza problemu marginesu społecznego w miastach Rusi w dalszej części swojej pracy.

Proponowana przez Jeziorskiego chronologia jego pracy jest niezwykle trafna. Pozwala to na obserwację problemu i uchwycenie zmian, jakie zachodziły między jedną epoką a druga.

Pracę zdobią również ilustracje z epoki. Niestety, cześć z nich przedstawia grupy społeczne, których autor nie objął swymi badaniami, czyli łaziebnicy, żebracy, włóczędzy, kuglarze. Jaki jest więc sens zamieszczania tychże przykładów skoro nie znajdziemy o nich nic w pracy?

Na sam koniec zostawiam największym mankament pracy. Książka wygląda na pozbawioną korekty. Liczne literówki, błędy stylistyczne zapewniły mi niezwykłą gimnastykę intelektualną w domyślaniu się, co autor miał na myśli. Lektura pracy jest więc niezwykle ciężka i żmudna. Nawet mimo braku korekty, daje się zauważyć ciężkie pióro autora.

Podsumowując, pracę polecam tylko tym osobom, które z różnych względów muszą znać dokładnie literaturę dotyczącą marginesu społecznego. Ci, którzy nie muszą, lepiej niech nie sięgają. Lektura ciężka i niewnosząca nic nowego.

Plus minus:
Na plus:
+ przedstawienie woźnych miejskich jako grupy marginesu społecznego
+ ramy czasowe pracy
Na minus:
- wąskie ujęcie tematu
- brak korekty
- brak przedstawienia dużych miast Prus i Inflant
- ilustracje nie odnoszące się do treści

Tytuł: Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych
Autor: Paweł A. Jeziorski
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe UMK
Data wydania: 2009
ISBN/EAN: 978-83-61487-64-7
Liczba stron: 571
Oprawa: miękka
Cena: 35 zł
Ocena recenzenta: 5/10