Konspekt, matura z historii 2011. „Czy II RP była państwem demokratycznym?”

Czy zgadzasz się z opinią, że II Rzeczpospolita była państwem demokratycznym? Swoje zdanie uzasadnij, uwzględniając przemiany ustrojowe w Polsce w latach 1918–1939. 

Józef Piłsudski przed spotkaniem z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego w czasie przewrotu majowego.

Konspekt jest pisany pod tezę, że II RP nie była państwem demokratycznym od 1926 r. Do 1926 r. miała cechy typowej młodej demokracji, która z czasem, by dojrzała i ustabilizowała się.

Każda teza powinna być w toku wypracowania udowodniona. Poniższy konspekt-schemat pokazuje przykładowy tok myślenia piszącego wypracowanie maturalne z historii zmierzający do udowodnienia postawionej tezy.

Konspekt jest dość rozbudowany. Najważniejsze jest uwzględnienie informacji w „głównych” punktach. Są wg nas absolutnie konieczne do wyczerpania tematu na poziomie maturalnym. Jeśli chodzi o podpunkty to im więcej z nich udało się zrealizować, tym większa szansa na wysoką punktację. O ile praca miała odwołania do literatury, była dobrze poprowadzona (tezy i udowadnianie ich), własne wnioski.

1. Wskazanie cech państwa demokratycznego. Definicja. Udowodnienie, w toku wypracowania, że II RP od 1926 r. takim państwem nie była.
   1. Cechy to np.: wolne i sprawiedliwie wybory, brak cenzury, swobody obywatelskie, przestrzeganie prawa przez administrację etc.
2. Odzyskanie niepodległości. Nowa sytuacja. Piłsudski Naczelnikiem.
   1. Dążenia do demokratycznych wyborów. Piłsudski musiał ustąpić ze swojej funkcji na rzecz demokratycznej władzy.
3. Wybory do Sejm Ustawodawczego 1919 r.
4. Mała konstytucja 1919 r.
5. Konstytucja marcowa 1921 r.
   1. Trójpodział władzy.
   2. Silna pozycja Sejmu (władza ustawodawcza)
   3. Szerokie swobody obywatelskie.
6. Wybory 1922 r. (niekoniecznie)
7. Wskazać błędy młodej demokracji. Jednak czy uzasadniały wydarzenia z maja 1926 r.?
   1. Częste zmiany rządów i różne koalicje. Zauważyć, że równie często było także w III RP, ale nikt nie próbował przez to obalać rządu w niedemokratycznych sposób. Podobnie były różne koalicje.
8. Sytuacja wewnętrzna i zagraniczne przed zamachem majowym.
9. Zamach majowy 1926 r.
   1. Piłsudski mógł objąć demokratyczne rządy (propozycje).
   2. Obalenie konstytucyjnego porządku państwa.
   3. Śmierć 379 ofiar.
   4. Zaplanowany dużo wcześniej.
   5. Pójście na łatwiznę. Łatwiej zdobyć władzę przy pomocy wojska niż w drodze wyborów.
   6. Ocena zamachu majowego własnymi słowami.
   7. Zauważenie, że toczy się spór wśród historyków o konieczność zamachu. Zabranie stanowiska. Krytyka autorytetów historycznych, którzy reprezentują inne stanowisko.
   8. Zauważyć, że gdyby nie ustąpienie Prezydenta S. Wojciechowskiego doszłoby do dalszego rozlewu krwi. Można dywagować, co by było, gdyby nie ustąpił.
   9. Zauważyć, że Piłsudski miał de facto po zamachu wpływ na całość rządów w kraju. Mimo, iż był Prezydent i Sejm tak naprawdę wszystko zależało od jednej osoby. To typowe dla państw niedemokratycznych, gdzie jeden człowiek lub grupa ludzi trzyma władzę.
10. Nowela sierpniowa 1926 r. Początek końca rządów demokratyczno-liberalnych w Polsce.
    1. Sejm stracił ważne uprawnienie samorozwiązania. Tylko Prezydent mógł to zrobić. Prezydent powoływał gabinet. Sejm mógł odwołać ministra lub rząd. Jednak Prezydent I. Mościcki często ponownie powoływał gabinet w niemal tym samym składzie. Sejm mógł odwołać rząd, ale nie był wstanie odsunąć od władzy sanacji.
    2. Zauważyć, że nowela sierpniowa znacznie uszczuplała kompetencje Sejmu na korzyść władzy wykonawczej.
11. Wybory do Sejmu 1928 r. BBWR nie uzyskuje większości. Dziwna sytuacja, bo faktycznie rządzi Piłsudski i sanacja. Ale w Sejmie opozycja ma większość jednak jest tłumiona i ograniczana.
12. Afera Czechowicza 1929 r.
    1. Piłsudski (sanacja) szła do rządów z hasłami antykorupcyjnymi. Korupcji jednak nie znalazła nawet specjalna komisja sejmowa. Przeciwnie mieliśmy aferę Czechowicza. Piłsudski na cele wyborcze wykorzystał publiczne pieniądze.
    2. Czechowi został postawiony przed Trybunał Stanu.
    3. Piłsudski dąży do kompromitacji Sejmu, bo ten nie był mu posłuszny (przynajmniej do wyborów brzeskich kiedy sanacja nie miała większości)
13. Walka Piłsudskiego z Sejmem i dążenia do jego kompromitacji. Przyczyny i przykłady.‚
    1. Wyrzucenie w 1928 r. posłów komunistycznych na życzenie Piłsudskiego. Nie do pomyślenia w państwie demokratycznym, by wyrzucać posłów siłą z sali obrad, by potem ich pobić.
    2. Nieudana prowokacja sejmowa Piłsudskiego z 1929 r.
    3. Powstanie BBWR, które nie określało się jako partię mimo, że faktycznie nią była. Wskazać, że wyłącznie jej zwolennicy mogli liczyć na przywileje w II RP. Nie wszyscy obywatele byli traktowani równo. To także cecha niedmokratycznego państw.
14. Wybory brzeskie 1930 r.
    1. Prezydent rozwiązuje Sejm na życzenie Piłsudskiego. W państwie demokratycznym nie do pomyślenia, by głowa państwa wykonywała polecenia innej osoby.
    2. Aresztowania opozycji. W trakcie tzw. aresztowań brzeskich pozbawiono wolności ok. 5000 osób, w tym 84 byłych posłów i senatorów.
    3. Fałszerstwa wyborcze
    4. Konfiskata ulotek
    5. Zakaz zgromadzeń na powietrzu dla opozycji, wywieranie nacisku na właścicieli np. kin by nie wynajmowali sal opozycji
    6. Nawoływanie do jawnego głosowania przez urzędników (okres zwolnień)
    7. Unieważniano listy wyborcze opozycji. Często za pomocą podstawionych ekspertów z dziedziny pisma. Przekupywano i zastraszano również osoby do wycofania swoich podpisów. Unieważniono takimi metodami 11 list Centrolewu.
    8. BBWR ponownie wydatkował pieniądze z budżetu na cele kampanii wyborczej
    9. Pobicia opozycji
    10. Zauważyć, że nie może być mowy o państwie demokratycznym, gdy opozycja jest w taki sposób gnębiona zwłaszcza w trakcie wyborów. Pozorna demokracja. Niby są wybory i opozycja, ale naprawdę tak uprzykrza się jej życie, że nie ma szans w starciu z władzą.
15. Proces brzeski
    1. Proces polityczny opozycji. Zauważyć, że dla wielu zarzuty były sfingowane.
    2. Wyrok niejednomyślny. Jeden sędzia uznał, że opozycja ma prawo żądania obalenia ustroju państwa. Można wskazać na paradoks, że sanacja, która faktycznie obaliła ustrój formułuje takie zarzuty wobec opozycji (typowe dla niedemokratycznego ustroju).
    3. Presja polityczna na sędziów.
    4. Skazanie przywódców opozycji.
    5. Zauważyć, że tego typu procesy to typowa cecha dla państwa niedemokratycznego. Można dodać, że od tamtego czasu wiele się nie zmieniło (patrz PRL, Białoruś).
    6. Skazani udają się na emigrację zagraniczną. Tak też często w państwach niedemokratycznych.
16. Bereza Kartuska
    1. Więzienie polityczne.
    2. Trafiało się tam na podstawie decyzji administracyjnej, a nie postanowienia sądu. Jeśli nie było dostatecznych dowód do skazania na daną osobę wysyłano ją do Berezy - swoisty areszt wydobywczy. Niepewność skazanego, co do swojego dalszego losu. Typowe dla ustroju niedemokratycznego.
    3. Wykazać skandaliczne warunki przetrzymywania więźniów w Berezie. Nie przestrzegano podstawowych Praw Człowieka. Podać przykłady. Typowe dla ustroju niedemokratycznego.
17. Konstytucja kwietniowa 1935 r.
    1. Uchwalona z naruszeniami prawa. Wykazać te naruszenia.
    2. Ograniczała swobody obywatelskie
    3. Napisana „pod sanację”. W celu zapewnienia jej władzy.
18. Zauważyć znacznie ograniczenie swobód i wolności obywatelskich po uchwaleniu tej konstytucji.
    1. Ograniczenia wobec prasy. Cenzura.
    2. Ograniczenia wobec władzy sądowniczej.
    3. Ograniczenia w ordynacji wyborczej. Wybitnie niedemokratycznej.
    4. Ograniczenia wobec adwokatury.
    5. Można zauważyć słynny proces Cywińskiego i powiedzieć o absurdalnym wyroku SN.
19. Wybory parlamentarne w 1935 r. Pierwsze po wejściu w życie konstytucji kwietniowej. Opozycja je zbojkotowała, wiedząc, że nie będą uczciwe.
    1. Najniższa w historii II RP frekwencja.
20. Wybory parlamentarne w 1938 r. Ostatnie wybory w II RP. Zauważyć, że Sanacja była wówczas jedyną siłą polityczną w państwie. Nie ma opozycji w Sejmie (tylko mniejszości narodowe). Typowe dla ustrojów niedemokratycznych - brak opozycji sejmowej.
21. Ocena ustroju. Wskazać, że nie była to demokracja, ale bądź dyktatura, bądź rządy autorytarne. Odwołać się do ocen autorytetów. Zgodzić się lub je skrytykować w zależności od zbieżności ich poglądów z tymi zawartymi w pracy.
22. Zauważyć, że w ówczesnej wiele krajów odchodziło od demokracji. Niemcy, ZSRR, Włochy. Kilka zdań porównania z tamtymi ustrojami.
23. Podsumowanie. Własne wnioski. Ostateczne wykazanie trafności tezy z punktu 1. Zauważenie, że żadna z cech ustroju demokratycznego wymieniona we wstępie nie zachodzi lub jest daleka od ideału.