Konspekt wypracowania – matura z historii 2011: Czy zgadzasz się z opinią, że II Rzeczpospolita była państwem demokratycznym?

Podobnie jak w ubiegłych latach przygotowaliśmy dla Was konspekty, schematy wypracowania maturalnego z historii na poziomie rozszerzonym. Poniżej publikujemy pierwszy z nich, których dt. tematu numer dwa.

Wypracowanie z historii to najtrudniejsze i najlepiej punktowane zadanie z matury z historii na poziomie rozszerzonym. Osiągnięcie z niego powyżej 15 punktów wymaga rozległej wiedzy i umiejętności.

Temat I: Scharakteryzuj przemiany ustrojowe w Rzeczypospolitej w latach 1764–1795. Oceń, czy były one zgodne z ideologią oświecenia.

Uwaga konspekt, schemat w trakcie przygotowywania (brudnopis)

1. Przyczyny problemów ustrojowych Rzeczpospolitej u schyłku XVIII w.
   1. Konstytucja Nihil novi z 1505 r. - zasada jednomyślności i liberum veto. Wyjaśnić cel wprowadzenia takiej zasady (np. zabezpieczenie integralności ustrojowej państwa jako demokracji szlacheckiej). Zauważyć, że u schyłku XVIII w. liberum veto stało się główną przeszkodą w prawidłowym funkcjonowaniu państwa.
   2. Precedens z 1652 r. klient Radziwiłłów Władysław Siciński zerwał Sejm. Zauważyć, że liberum veto . Można zauważyć, że miało swoich zagorzałych obrońców jak np. Andrzej Fredro.
   3. Na sejmie w 1768 r. liberum veto pod wpływem Rosji umieszczono na liście tak zwanych praw kardynalnych. Uchwalono je powtórnie w 1775 r.
   4. Zmiana praktyki w czasach stanisławowskich, gdyż sejmy był skonfederowane. Liberum vetonie działało.
2. Prawa fundamentalne. Ustawy zasadnicze
   1. Artykuły henrykowskie uchwalone na sejmie elekcyjnym 12 maja 1573 r. Zawierały podstawowe zasady ustrojowe takie jak wolna elekcja, tolerancja religijna, obowiązek zwoływania sejmu przez króla, w razie naruszenia praw przez króla poddani mogli wypowiedzieć mu posłuszeństwo etc. Konstytucja sui generis.
   2. Pacta conventa od 1632 r. (Władysław IV) to osobiste zobowiązania króla.
   3. Prawa kardynalne z 1768 r., które cementowały istniejący wtedy wadliwy ustrój. Rosja wywierała naciski, by je przyjąć. Prawa kardynalne zawierał postanowienia takie jak dożywotność urzędów państwowych, liberum veto, władza ustawodawcza należąca do sejmu, wolna elekcja, równość szlachecka, prymat religii rzymskokatolickiej etc. Rosja gwarantem praw.
   4. Prawa kardynalne 1775 r. (sejm rozbiorowy). Uchwalono je po raz drugi. Państwa zaborcze stały się ich gwarantami. Była to faktycznie polska ustawa zasadnicza.
   5. Prawa kardynalne 1791 r. uchwalone po raz trzeci tym razem przez Sejm Wielki. Zawierały 11 artykułów a wśród nich m.in. wiara katolicka była religią panującą, król i królowa musieli być katolikami, kara za zmianę wiary, niewzruszalna unia Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim, prawa uchwalone na sejmach wyłączną podstawą prawną, nietykalność osobista etc.
   6. Po raz czwarty uchwalono je na ostatnim sejmie I Rzeczpospolitej w Grodnie. Powracały do swojego pierwowzoru zawierającego wady ustrojowe.
   7. Konstytucja 3 maja (1791 r.). Pierwsza w Europie i druga na świecie.
3. Polskie doktryny polityczno-prawne doby Oświecenia są pod wpływem koncepcji polityczno-prawnych rozwijających się w tym samym czasie na zachodzie Europy.
   1. Przedstawiciele zachodniej doktryny to przede wszystkim Monteskiusz i Rousseau.
4. Polscy przedstawiciele i ich poglądy.
   1. Stanisław Dunin-Karwicki
   2. Stanisław Leszczyński - zalecał rezygnację z pańszczyzny i  wprowadzenie systemu czynszowego.
   3. Stanisław Konarski - główną przyczynę niedostatków ustrojowych upatruje Konarski w złej organizacji sejmu. Autor o Skutecznym rad sposobie (1760-1763).
   4. Hugo Kołłątaj - wg niego najlepszym ustrojem była dziedziczna monarchia konstytucyjna z ograniczoną władzą panującego, zwolennik podziału władzy i dwuizbowego sejmu jako władzy zwierzchniej, wolność głoszenia poglądów.
   5. Franciszek Salezy Jezierski
   6. Stanisław Staszic - przeciwstawiał się szlacheckiemu partykularyzmowi i potępiał magnaterię. Państwo powstaje w wyniku umowy społecznej.