„Gdańsk między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939” - A. Tarkowska - recenzja

Historia polskich miast, dawniej będących często niezwykle barwną mozaiką języków, kultur i sposobów myślenia, to wyjątkowo interesujący element naszych narodowych dziejów, który nierzadko warunkował koleje losów całego państwa. Do najnowszych publikacji przedstawiających fragment dziejów jednej z małych ojczyzn należy książka Gdańsk między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939, barwnie i szczegółowo pokazująca przede wszystkim codzienną egzystencję mieszkańców Wolnego Miasta.

Praca wydana została przez Księży Młyn Dom Wydawniczy – w ostatnim czasie czołowego wydawcę książek regionalnych i komunikacyjnych – w ramach serii Magiczne czasy magicznych miast. Publikacje te posiadają charakter popularny, choć często posiadają elementy stylu naukowego.

Autorka książki – Aleksandra Tarkowska, to absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim i licencjonowana przewodniczka po Trójmieście. W jej dorobku pisarskim znajduje się także książka dotycząca międzywojennej Gdyni1, wydana w ramach tej samej serii, co recenzowana pozycja.

Publikacja składa się z 46 części, z których każda prezentuje osobne zagadnienie. I tak w książce znaleźć można informacje począwszy od ogólnego zarysu historii Wolnego Miasta Gdańska, poprzez szczegółową prezentację funkcjonowania polityki, gospodarki, komunikacji, kultury aż po sylwetki Gdańszczan – przedstawicieli różnych kręgów społecznych. W książce nie zabrakło oczywiście opisów wszystkich polskich elementów, ówcześnie tak ważnych dla całej Rzeczpospolitej. Polski wkład w ogół gdańskiego życia i spraw z nim związanych, przynajmniej do 1933 r. był dość silny, biorąc pod uwagę stosunek ilościowy głównych mieszkańców Wolnego Miasta – Polaków i Niemców, gdzie ci ostatni stanowili przeważającą większość.

Na temat dziejów Gdańska okresu międzywojennego ukazało się wiele prac i artykułów naukowych. Recenzowana pozycja nie posiada charakteru monografii miasta, co jednak nie umniejsza jej przesłania i roli, którą ma pełnić. Do niebywałych zalet zaliczyć można przede wszystkim dokładne zaprezentowanie przez Autorkę poszczególnych elementów, składających się na całe funkcjonowanie Wolnego Miasta Gdańska. Do najciekawszych informacji należą zwłaszcza opisy obrazujące codzienne życie mieszkańców, w większości napisane w interesujący sposób. Znaleźć tu można relacje dotyczące najrozmaitszych sfer, począwszy od przedstawienia nadmorskich kąpielisk, przez atmosferę panującą na gdańskich ulicach, aż do opisów kultury picia najpopularniejszych trunków w miejskich tawernach. Oczywiście nie wszystkie fragmenty pracy charakteryzuje tak niebanalne ujęcie. Niektóre z części publikacji, ze zrozumiałych względów, charakteryzuje tradycyjna forma przekazu.

W toku narracji zauważyć można kilka błędów, związanych z wielokrotnym podawaniem identycznych informacji lub wyjaśnianiem pewnych pojęć. Powtarzanie ma miejsce także w tych samych, niewielkich częściach książki, jednak należy raczej do rzadkości. W tekście odnaleźć można drobne błędy dotyczące terminologii, np. „łódź podwodna„ zamiast poprawnego wyrażenia „okręt podwodny„. Pojawiają się też niewłaściwie sformułowania, np. ”[…]Sztabu Generalnego Głównego Wojska Polskiego” (s. 19)2. W pracy do rzadkości należą pomyłki w druku, jednak takowe pojawiają się, zarówno w wyrazach polskich, jak i niemieckich. W książce znajdują się też inne drobne błędy, do których należy brak tytułu przy zamieszczonym wykazie (s. 81) lub błąd przejawiający się w podaniu niewłaściwych danych procentowych dotyczących rodzaju ogrzewania (lub jego braku) w mieszkaniach Gdańszczan, gdyż po zsumowaniu już tylko dwóch pierwszych wartości, otrzymuje się liczbę większą od 100% (s. 64). Podkreślić też należy, iż ze względu na charakter publikacji większość opisanych pomyłek jest do zaakceptowania.

Atrakcyjnym uzupełnieniem podawanych informacji są zamieszczone w tekście liczne spisy, zestawienia oraz cytaty zarówno ze źródeł, jak i literatury. Przydatnym elementem jest także aneks zawierający wykaz dzielnic i ulic Gdańska w języku polskim i niemieckim oraz podobny dodatek z nazwami geograficznymi Trójmiasta i okolic. Pracę uzupełnia również wykaz ponad 80 pozycji bibliograficznych dotyczących tematu.

Jedną z największych zalet publikacji jest ilość i tematyka zamieszczonych fotografii i innych materiałów ikonograficznych, takich jak dokumenty, afisze, ulotki, ryciny, cenniki i inne. Ich wybór jest odpowiedni, we właściwy sposób zostały one też dobrane do poszczególnych fragmentów tekstu, stanowiąc jego cenne uzupełnienie.

Praca została wydana na bardzo dobrej jakości papierze, w dużym formacie, przyjętym dla całości serii. Niebanalną zaletą jest twarda oprawa, wydatnie zwiększająca trwałość publikacji. Do książki dołączono również dodatki. Są to: reprint niemieckiego planu Gdańska z lat 30. XX wieku oraz płyta DVD z dwoma krótkimi filmami ukazującymi Wolne Miasto Gdańsk (Polska w Gdańsku oraz Gdańsk między wojnami w obiektywie kamery Juliena Bryana). Stanowią one ciekawe uzupełnienie pracy, rozbudzając jeszcze bardziej wyobraźnię Czytelnika po lekturze książki, przybliżając okiem kamery dawne miasto.

Podsumowując, praca Gdańsk między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939 stanowi dobrą pozycję wśród książek popularyzujących historię. Jej niecodzienna forma i barwne opisy życia codziennego mieszkańców przywołują dawny obraz Gdańska jako Wolnego Miasta, wyłączonego spod całkowitej jurysdykcji jakiegokolwiek państwa, a więc tworzącego specyficzne środowisko życia. Przyjęty przez autorkę podział książki, opisane ciekawe historie ludzi oraz zamieszczony materiał ikonograficzny, a także filmy prezentujące ówczesne miasto oraz mieszkających w nim Polaków, to największe zalety pracy, która w podanym dolnym przedziale cenowym z pewnością warta jest swojej ceny. Szczególną wagę publikacja ta powinna posiadać natomiast dla obecnych mieszkańców Gdańska, którzy na jej kartach z łatwością odnajdą dawne oblicze swoje miasta, w nawiązaniu do jego współczesności.

Plusy i minusy:
Plusy:
+ ciekawe ujęcie tematu
+ interesujące fotografie
+ jakość wydania
+ dodatki dołączone do książki
Minusy:
- drobne nieścisłości, powtórzenia podawanych informacji

Tytuł: Gdańsk między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939
Autor: Aleksandra Tarkowska
Wydawca: Księży Młyn Dom Wydawniczy
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-7729-006-4
Liczba stron: 134
Oprawa: twarda
Cena: ok. 60-80 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. A. Tarkowska, Gdynia między wojnami. Opowieść o narodzinach i życiu miasta 1918-1939, Łódź 2010. [↩]
2. Sztab Generalny Wojska Polskiego funkcjonował w Polsce do 1928 r., od tego roku zmienił nazwę na Sztab Główny Wojska Polskiego. [↩]