„Wał Pomorski” - D. Piasek, J. Ellwart - recenzja

Rynek wydawniczy w Polsce obecnie rozwija się bardzo szybko. Podobnie ma się rzecz z poradnikami turystycznymi, które nierzadko są nieodzownymi elementami ekwipunku wycieczkowiczów. Do tej grupy publikacji należy przewodnik krajoznawczy dla aktywnychWał Pomorski - Pommernstellung wydany przez gdyńskie wydawnictwo Region.

Autorami pracy są Dariusz Piasek – gdyński historyk i Jarosław Ellwart – właściciel wydawnictwa Region. Obaj napisali także inne przewodniki krajoznawcze po Pomorzu1. Dariusz Piasek jest również autorem wielu artykułów z zakresu krajoznawstwa i regionalizmu pomorskiego opublikowanych w lokalnej prasie2.

W publikacji przedstawiono osiemnaście miejsc (w tym kilka miast oraz mniejszych miejscowości), w obrębie których znajdują się obiekty niemieckiej linii umocnień Wału Pomorskiego, zbudowanej w latach 30. XX wieku i modernizowanej pod koniec II wojny światowej. Główna część przewodnika została poprzedzona wstępem, na który złożyły się: krótka nota od autorów, informacje praktyczne – dane teleadresowe okolicznych miejsc noclegowych, przedstawienie kontekstu historycznego, aż do czasów współczesnych oraz zaskakująco szczegółowy – biorąc pod uwagę charakter publikacji – ogólny opis konstrukcji technicznej różnego rodzaju fortyfikacji występujących na terenie Wału Pomorskiego.

Posiadająca ciekawą formę zasadnicza część przewodnika to omówienie najciekawszych ufortyfikowanych miejsc tytułowej linii obronnej. Atrakcyjnym elementem jest podanie przez autorów szacunkowej ilości czasu, którą trzeba poświęcić na odszukanie i zwiedzanie umocnień oraz zasygnalizowanie możliwych trudności, które można napotkać podczas eksploracji. Oprócz zwięzłej, ale wystarczającej charakterystyki danego odcinka, w przewodniku zamieszczono ogólny opis dziejów danego miejsca, ze szczególnym uwzględnieniem relacji z walk toczonych w 1945 r., oraz przedstawiono dokładnie umocnienia. Całość publikacji dopełnia praktyczny spis niemieckich napisów informacyjnych (wraz z tłumaczeniem), które można napotkać w schronach oraz wykaz ważniejszej literatury dotyczącej tematu.

Najmocniejszą stroną przewodnika jest bardzo dokładny opis sposobów odszukania i dotarcia do obiektów w terenie oraz informacje dotyczące aktualnego stanu fortyfikacji, często bardzo ważne przy przygotowywaniu się do zwiedzania dla początkujących. W ogólnej orientacji w położeniu umocnień pomocne mogą okazać się także mapki lokalizacji prawie każdego spośród omawianych odcinków.

Interesującym i dość nietypowym elementem jeśli chodzi o przewodniki tematyczne jest zamieszczenie w publikacji wielu ciekawostek związanych z opisywanymi miejscami. Odnaleźć można np. opis rezerwatu przyrody, fragmenty żołnierskich wspomnień, zarówno polskich, jak i niemieckich, a nawet informacje o spływach kajakowych... księdza Karola Wojtyły.

W pracy zaskakująco poprawnie stosowana jest terminologia wojskowa, a zwłaszcza fortyfikacyjna. Do nielicznych wyjątków należy niepoprawny termin „transzeja„, będący francuskim rusycyzmem, zamiast poprawnego wyrażenia ”transza”. Pozostałe bardzo drobne błędy bądź sformułowania są całkowicie do zaakceptowania.

Dobrym uzupełnieniem tekstu przewodnika są czarno-białe fotografie w liczbie 131, prezentujące wiele umocnień, innych obiektów militarnych, kościołów oraz zabytków kultury i sztuki. Niestety większość z nich jest bardzo małych rozmiarów, co utrudnia ich czytelność. Odmiennie prezentuje się 45 zdjęć zamieszczonych w dwóch kilku stronicowych wkładkach drukowanych na lepszej jakości papierze. Fotografie są kolorowe oraz większego formatu, a więc ich odbiór jest bardziej udany. Niestety na niektórych spośród wszystkich zdjęć można odnaleźć uwiecznione postacie ludzi (autorów przewodnika), co jest jednak dopuszczalne w tego rodzaju publikacji.

Część prezentowanych w przewodniku obiektów fortecznych Wału Pomorskiego posiada także zamieszczone schematy rozkładu pomieszczeń ważniejszych schronów, opracowane przez autorów na podstawie dostępnej literatury dotyczącej tematu.

Publikacja posiada kompaktową, zgrabną formę, bez trudu mieszczącą się w kieszeni, tak więc z pewnością może w pełni spełniać funkcję przewodnika krajoznawczego. Na korzyść książki przemawia również jej niska cena.

Przewodnik Wał Pomorski to niezła pozycja wśród publikacji popularyzujących historię regionalną. Na polskim rynku wydawniczym brakowało nowoczesnej pracy traktującej o tym zagadnieniu w sposób popularny, nie pozbawiony jednak zasadniczej i bardzo poprawnej treści merytorycznej, podanej w atrakcyjny sposób. Polecam szczególnie dla wszystkich Czytelników-turystów, zainteresowanych tematem. Jednak także inne osoby znajdą na obszarze Wału Pomorskiego wiele interesujących, niemilitarnych miejsc, które również przybliża ten przewodnik.

Plus minusy
Na plus:
+ ciekawe ujęcie tematu
+ dokładne opisy możliwości dotarcia do poszczególnych umocnień
+ wyważone połączenie formy przewodnika z informacjami merytorycznymi
Na minus:
- część fotografii słabo czytelna ze względu na bardzo mały rozmiar

Tytuł: Wał Pomorski
Autor: Dariusz Piasek, Jarosław Ellwart
Wydawca: Wydawnictwo „Region”
Data wydania: 2009
ISBN/EAN: 978-83-7591-088-9
Liczba stron: 157
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Vide szerzej: Notatka o autorze, http://wydawnictworegion.pl/autorzy/17-jaroslaw-ellwart.html, [dostęp z dnia 05.06.2011 r.] [↩]
2. Vide szerzej: Notatka o autorze, http://wydawnictworegion.pl/autorzy/78-dariusz-piasek.html, [dostęp z dnia 05.06.2011 r.] [↩]