„Pamięć - brzemię i uwolnienie...” - A. Wolff-Powęska - recenzja

Problematyka niemieckich rozliczeń ze swoją nazistowską przeszłością znalazła swe odzwierciedlenie w rozlicznej literaturze naukowej. Zajmowali i zajmują się tym zagadnieniem: socjologowie, historycy, psychologowie. Będzie to na pewno trwało jeszcze przez długi czas, ponieważ rozliczenie Niemców z przeszłością jeszcze się nie zakończyło, wchodzi tylko w kolejne, zmieniające się, fazy. Cegiełkę do ogólnego stanu badań dorzuca tutaj prof. Wolff-Powęska1 swoją najnowszą książką.

Pierwszy rzut oka daje nam spostrzeżenie o dość pokaźnych rozmiarach niniejszej pracy. Na prawie sześciuset stronach Autorka zawarła głębokie rozważania, nie tylko na temat nazizmu i Niemców, ale także w ogóle o tzw. pamięci zbiorowej, polityce historycznej, winie i karze, zbrodniarzach i ich ofiarach. Zresztą sama okładka powoduje pewnego rodzaju refleksję, mianowicie znalazła się na niej rycina przedstawiająca Mnemosyne – grecką boginię pamięci.

Pierwszy rozdział traktuje dość teoretycznie o historii i pamięci, także na temat istotnej roli jaką pełni historia w kształtowaniu pamięci zbiorowej. Autorka wyjaśnia związki historii z polityką, pamięci z tożsamością, a także sposoby manipulowania obrazem przeszłości przez media i polityków. Kolejny rozdział dotyka już pośrednio Niemiec i nazizmu. Profesor Wolff-Powęska rozważa trudności jakie napotyka już samo odnalezienie definicji i odpowiedniego słownictwa na nazwanie wydarzeń z przeszłości i odniesień do nich w teraźniejszości.

Dalej podjęto m.in. problem ustosunkowania się do zbrodni niemieckich samych nazistów, ale także przeciętnych obywateli. Ich sposoby na radzenie sobie z własnym zachowaniem podczas wojny. W kolejnym rozdziale Autorka omawia politykę historyczną w odniesieniu do nazistowskiej przeszłości obydwu państw niemieckich, które powstały po II wojnie światowej.

Bardzo ciekawy podrozdział „Debaty, które zmieniły Niemcy”, opisuje zmagania i trudności Niemców, które zresztą trwają do dziś, jak widzieć i przedstawiać swoją historię, jak ją uczcić w sposób odpowiedni, i czy w ogóle jest co czcić. Jest to moim zdaniem najciekawsza część niniejszej pracy, która łączy się z końcowym rozdziałem. Rozwija on dalej temat czczenia pamięci, dialektyki świętowania 8 maja przez NRD i RFN, trudny temat Holocaustu i wreszcie budowanie stosunków polsko-niemieckich po doświadczeniach wojennych – różnych z obu stron.

Recenzowana książka to praca stricte naukowa, pisana niełatwym językiem, poruszająca problemy, które wymagają od czytelnika pełnego skupienia uwagi. Autorka w większości powołuje się na naukowców niemieckich i ich prace. Bardzo obszerna bibliografia zawiera także książki polskich autorów, jednak co także ważne, znajdziemy tam także bardzo wiele pozycji z prac zbiorowych i artykułów – jest to ponad 50 stronic, robi wrażenie i pokazuje jak ta tematyka jest intensywnie eksplorowana przez różne środowiska naukowe. Jeżeli chodzi o jakieś błędy techniczne, tych trudno się takowych doszukać. Jest to po prostu estetycznie wydana publikacja naukowa, czyli tak jak być powinno. Bez większych błędów w tekście, czego można oczekiwać więcej.

Myślę, że warto rozważyć kupno tejże książki, jednak tylko przez tych, którzy są zainteresowani poruszaną tematyką. Reszta będzie się tylko męczyć, próbując przebrnąć przez czysto naukowe rozważania, napisane językiem nieułatwiającym odbioru treści. Ci którzy już po tym wszystkim zdecydują się na sięgnięcie po recenzowaną pozycję, myślę, że nie powinni czuć się zawiedzeni. Jest to temat bądź co bądź aktualny, i jakoś nie widać, żeby tracił na aktualności, chyba wręcz przeciwnie.

Plus minus:
Na plus:
+ duża wartość merytoryczna
+ obszerna bibliografia
+ twarda oprawa, klejenie
+ bardzo estetyczne wydanie
Na minus:
- trudno cokolwiek znaleźć

Tytuł: Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945-2010)
Autor: Anna Wolff-Powęska
Wydanie: 2011
Wydawca: Wydawnictwo Zysk i S-ka 
ISBN: 978-83-7506-650-0
Stron: 584
Oprawa: twarda
Cena: ok. 42 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. Anna Wolff-Powęska jest historykiem i politologiem. Od 1969 do 2007 roku związana była z Instytutem Zachodnim w Poznaniu, którym kierowała w latach 1990-2004. Jest profesorem na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. –  z okładki. [↩]