„Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy.” - recenzja

W ostatnim czasie na polskim rynku wydawniczym ukazało się drugie wydanie książki pt.Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego wydawnictwa Universitas, będąca zbiorem artykułów litewskich historyków, poświęconych historii kultury naszego sąsiada w wiekach od XIV po XVIII.

Głównymi cechami kultury Wielkiego Księstwa Litewskiego były peryferyjność i wielowarstwowość. Kraj ten, leżący pomiędzy wschodem i zachodem, był mieszaniną narodowości, języków i wyznań. Tu splatała się cywilizacja łacińska i grecka. W bibliotece litewskiego możnego z XV w. można było znaleźć: katolickie i prawosławne księgi liturgiczne, dzieła, łacińskie, polskojęzyczne i ruskojęzyczne, czy nawet spisane w języku staro białoruskim. Na ziemiach tych powstawały gotyckie i barokowe cerkwie. Bardzo ciekawą dla polskich badaczy dziejów jest także teoria, żywa jeszcze w XVIII, o rzymskim pochodzeniu Litwinów. Taką właśnie, ciekawą, różnobarwną i interesującą jest kultura litewska, którą przybliży czytelnikom lektura omawianej pozycji.

Książka składa się z 55 tematycznych artykułów 30 autorów litewskich, przetłumaczonych na język polski, uporządkowanych alfabetycznie. Autorami byli historycy Kościoła, literatury, sztuki, muzyki, oraz badacze historii gospodarczej. Wśród tematów prac znalazły się zagadnienia dotyczące wpływów poszczególnych epok w dziejach kultury na ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Są nimi artykuły pt. Antyk i sarmatyzm, Średniowiecze, Odrodzenie, Barok, Oświecenie. Książka zawiera także prace poświęcone mniejszościom etnicznym zamieszkującym tereny tego państwa, a w omawianym okresie byli nimi: Karaimi, Rusini, Tatarzy i Żydzi.

Kwestie związane z historią religii w Wielkim Księstwie Litewskim obejmują prace na temat: biskupów, bractw, kultu maryjnego, odnowy katolicyzmu, pielgrzymek, pogaństwa, prawosławia, protestantyzmu, staroobrzędowców i unii kościelnej. Zagadnień związanych z historią gospodarki dotyczą artykuły pt.: Handel, Pieniądze i ceny, Własność ziemska. Autorzy wiele uwagi poświęcają piśmiennictwu począwszy od średniowiecza po wiek osiemnasty. Zagadnienie to poruszają prace o: bibliotekach, czytelnictwie, dziejopisarstwie, a świadomości historycznej, literaturze łacińskiej, literaturze okolicznościowej, litewskim piśmiennictwu, mowie i pismach, pisarzu, ruch wydawniczym.

Historii kultury materialnej w Wielkim Księstwie Litewskim zostały poświęcone artykuły pod tytułami: Metale szlachetne, Ubiory, zaś historii społecznej, czy obyczajowości: Choroby i epidemie, Czarownica, Dwór, Miasto, Testamenty, Śmierć, Kobieta, Stosunki pokrewieństwa, Szkolnictwo. Zagadnienie twórczości artystycznej na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego obejmują prace pod tytułami: Artysta, Elementy teorii sztuki, Mecenat, Muzyka, Pieśni i Budownictwo murowane. Wpływ naszego kraju, na kulturę litewską porusza artykuł o polonizacji. Pozostałe prace dotyczą historii politycznej, a noszą następujące tytuły: Prawodawstwo, Sejmy i sejmiki, Stany, Urzędy, Władca i Wojskowość.

Książka w oryginale wyszła na Litwie w 2001 r. Pierwsze polskie wydanie miało miejsce w roku 2006. Po każdym artykule zamieszczono najważniejszą literaturę przedmiotu. Wzbogaceniem tekstu jest dziewięćset ciekawych, często mało znanych, szkoda, że czarnobiałych ilustracji, z obszernymi opisami. Książka zawiera także mapy, indeks nazwisk, spis skrótów, wykaz źródeł ilustracji i indeks autorów.

W omawianej pracy została ukazana litewska wizja dziejów wspólnej polski-litewskiej przeszłości Rzeczpospolitej Obojga Narodów, która dla nas jest często Rzeczpospolitą jednego tylko narodu. Warto zatem ją przeczytać chociażby ze względu na opinie litewskich historyków dotyczące wspólnej przezłoci, nie mówiąc już o tym, jak ciekawą i wielowarstwową jest kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Książka jest ponadto skarbnicą wiedzy o przeszłości naszych sąsiadów, ale także i nas samych, których korzenie wyrastają ze wspólnego dziedzictwa.

Plus minus:
Na plus:
+ liczba autorów
+ tematyka
Na minus:
- brak barwnych ilustracji
- brak głębszych wniosków

Tytuł: Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy
Opracowanie: V. Ališauskas, L. Jovaiša, M.Paknys, E.Raila
Tłumaczenie: Bukowiec Paweł, Kalęba Beata, Piasecka Beata
Wydawca: Universitas
Data wydania: 2011
ISBN: 97883-242-1367-2
Stron: 934
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: ok. 62 zł
Ocena recenzenta: 7/10