”W imieniu Rzeczypospolitej...” - L. Gondek - recenzja

Powszechnie wiadomo, że Polskie Państwo Podziemne było fenomenem na skalę światową. Niewiele pomyliłby się jednak ten, kto powiedziałby, że o ile o działalności zbrojnej części tej struktury, czyli SZP-ZWZ-AK, przeciętni ludzie wiedzą sporo, to o innych aspektach już nie. W przypadku podziemnego wymiaru sprawiedliwości sytuacja ta może się jednak zmienić. 

Krótkie omówienie treści książki 

Omawiana książka, będąca kolejną pozycją w PWN-owskiej serii Biblioteka II wojny światowej1, składa się ze wstępu, czterech rozdziałów: Zarys genezy, podstaw funkcjonowania oraz struktury polskiego wojskowego i cywilnego sądownictwa podziemnego; Materialne i proceduralne aspekty sądzenia i wyrokowania przez sądy podziemne; O podsądnych i wyrokach podziemnej Temidy; Komisje Sądzące (Walki Cywilnej, potem Walki Podziemnej, zakończenia, aneksów oraz bibliografii. Do pracy nie załączono indeksu osobowego.

Plusy

Pierwszą zaletą recenzowanej pracy jest fakt, iż jest ona doskonałym zarysem tematyki podziemnego wymiaru sprawiedliwości. I to takim, który z czystym sumieniem można ją polecić, co zostało zaanonsowane już wyżej, przeciętnemu człowiekowi chcącemu dowiedzieć się czegoś o tym zagadnieniu, jak też osobie rozpoczynającej interesowanie się tą problematyką.

Drugim pozytywem, choć łączącym się ze sprawą omówioną powyżej, są aneksy dołączone do omawianej publikacji. W skład pierwszego aneksu wchodzą dokumenty związane z podziemnym sądownictwem. Są to: Kodeks sądów kapturowych ZWZ z maja 1940 r.; Przepisy materialne z maja 1940 r.; Statut Wojskowych Sądów Specjalnych ZWZ-AK z listopada 1941 r.; Przykładowy protokół jednej z rozpraw prowadzonych przed Wojskowymi Sądami Specjalnymi AK; Niektóre publikacje Biuletynu Informacyjnego i Rzeczpospolitej Polskiej na temat podziemnego wymiaru sprawiedliwości; Szczegółowe wskazówki odtwarzania Służby Sprawiedliwości AK z 1942 r.; Miejsce wymiaru sprawiedliwości w strukturze kierownictwa Walki Podziemnej; Statut Cywilnych Sądów Specjalnych; Komisje Sądzące Walki Podziemnej. Aneks drugi składa się natomiast z 28 not biograficznych osób działających w konspiracyjnym wymiarze sprawiedliwości.

Dla osoby chcącej dowiedzieć się czegoś o podziemnym sądownictwie, aneksy te będą świetnym uzupełnieniem lektury. Z kolei osoba rozpoczynająca interesowanie się tematem dostaje do ręki materiały, które będzie musiała znać, więc dla takiego człowieka jest to duże ułatwienie.

Następną sprawą, na którą warto zwrócić uwagę, jest język, jakim została napisana praca. Nie jest to język ciężki, więc pracę czyta się lekko. Niektóre osoby mogą mieć wątpliwości, co do długości wstępu, liczącego aż 30 stron. Trudno się jednak będzie zgodzić z tymi obiekcjami. W tekście zawarte są bowiem ważne informacje na temat źródeł oraz literatury na temat konspiracyjnego sądownictwa.

I wreszcie ostatni plus – sposób wydania. Pracę wydrukowano na dobrym papierze, przy użyciu czytelnej czcionki, bez jakichkolwiek wpadek redakcyjnych. Choć, o czym szerzej niżej, należy dodać, że nie wszystko w sposobie wydania może się podobać.

Minusy

Pierwszym mankamentem, który można wymienić jest - zasygnalizowana wyżej – sprawa związana ze sposobem wydania recenzowanej książki. Ściślej rzecz ujmując chodzi miękką okładkę, która została użyta. Wydaje się, że takie rozwiązanie nie zawsze będzie miało dobre skutki. Szczególnie w przypadku osób często korzystających z publikacji Gondka, którzy okładkę mogą szybko zniszczyć.

Kolejnym uchybieniem są błędy merytoryczne pojawiające się w omawianej pracy. Przykładem niech będzie informacja, jakoby nieznane było nazwisko żołnierza Kedywu Okręgu Warszawskiego AK, Jerzego Tabęckiego „Lassa” (s. 149), w kwietniu zlikwidowanego za współpracę z Niemcami2

Zagadnienie to odnotowane zostaje tylko z kronikarskiego obowiązku, ponieważ błędów jest jednak bardzo niewiele.

Ostatnim mankamentem jest brak indeksu osobowego, elementu bardzo przydatnego dla czytelnika.

Podsumowanie

Reasumując trzeba powiedzieć, że książkę Leszka Gondka W imieniu Rzeczypospolitej należy ocenić pozytywnie. I – tak jak już wcześniej napisano – z czystym sumieniem można ją polecić zarówno przeciętnemu człowiekowi chcącemu dowiedzieć się czegoś o tym zagadnieniu, jak też osobie rozpoczynającej interesowanie się tą problematyką.

Plus minus:
Na plus:
+ książka to świetny zarys tematyki podziemnego wymiaru sprawiedliwości
+ aneksy dołączone do pracy, na które składają się dokumenty związane z podziemnym sądownictwem, jak też noty biograficzne osób działających w podziemnym wymiarze sprawiedliwości
+ język, którym została napisana praca, sprawiający, że publikację czyta się lekko
+ sposób wydania – dobry papier, czytelna czcionka, brak wpadek redakcyjnych

Na minus:
- miękka okładka, która została użyta – osoby często korzystające z pracy Gondka mogą szybko ją zniszczyć
- błędy merytoryczne, pojawiające się jednak w niewielkiej ilości
- brak indeksu osobowego

Tytuł: W imieniu Rzeczypospolitej. Wymiar sprawiedliwości w Polsce w czasie II wojny światowej
Autor: Leszek Gondek
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
Data wydania: 2011
ISBN: 978-83-01-16579-6
Strony: 222
Oprawa: miękka
Cena: 41,30 zł3
Ocena recenzenta: 9/10

1. W serii tej prócz recenzowanej książki ukazały się także: Bo wolność krzyżami się mierzy. Dzieje oręża polskiego 1939-1945 pod red. Z. Matuszaka, Iluzja. żołnierze radzieccy w armii HitleraJurgena Thorwalda oraz W matni. Kościół w Polsce w latach II wojny światowej pod red. B. Noszczaka. [↩]
2. W maju tr. artykuł na temat tej osoby na łamach niniejszego portalu napisał Sebastian Pawlina (idem, Z ciemnych kart historii warszawskiego KeDywu - historia „Lasso” -  https://www.historia.org.pl/index.php/publikacje/publikacje/ii-wojna-wiatowa/2081-z-ciemnych-kart-historii-warszawskiego-kedywu-historia-qlassoq.html#sdfootnote1sym). [↩]
3. Cena pochodzi ze strony wydawcy. [↩]