„Polesie 1939” – W. Włodarkiewicz - recenzja

Z okazji kolejnej rocznicy rozpoczęcia kampanii 1939 roku, wydawnictwo Bellona opublikowało pracę Wojciecha Włodarkiewicza pod tytułem Polesie 1939. Wcześniejsze książki Autora Przedmoście rumuńskie 1939 oraz Lwów 1939, przeczytały z ogromną przyjemnością. Jakie są moje odczucia po zapoznaniu się z trzecią pracą Wojciecha Włodarkiewicza?

Początek książki krótko i zwięźle przybliża Nam, położenie strategiczne Polski przed II wojną światową. Następne trzy rozdziały, przedstawiają sytuację województwa Poleskiego pod względem militarnym i społecznym. Jest to swoiste wprowadzenie, bez którego trudniej byłoby zrozumieć, wydarzenia rozgrywające się na tych ziemiach po 1 września 1939 roku. Scharakteryzowano tutaj postawę mniejszości narodowych, oraz wysiłki polskich dowódców, zwłaszcza generała Sosnkowskiego, w celu podniesienia poziomu obronności województwa. Dalsze rozdziały pracy, to już opowieść o walce z najazdem niemiecko – sowieckim na ziemie II Rzeczypospolitej.

Polska w ogniu

Początkowo województwo Poleskie. było tylko zapalaczem dla walczących armii. Autor świetnie uchwycił  poczucie narastającego zagrożenia, dla ziem wschodnich II RP, wraz z militarnymi sukcesami III Rzeszy. Język pracy jest lepszym, niż w poprzednich książkach Autora. Częściej odwołuje się, do relacji i wspomnień walczących. Kapitalne są np. wycinki z relacji sowieckiego dowódcy, który w zdobytym Brześciu jest namawiany, przez Niemców do wzięcia udziału w defiladzie połączonych sojuszniczych armii. Trzeba przyznać, iż taki krótki fragment  relacji źródłowej, lepiej oddaje mentalność sowietów, niż rozbudowane opisy Historyków.

Najobficiej zaprezentowano relacje źródłowe, przy opisie walk o Brześć. Wspomnienia walczących są fenomenalnie dopasowane do opisu odautorskiego. Nieomal staje nam przed oczyma, niemiecka kolumna czołgów wjeżdżająca do polskiego miasta, by za chwilę dostać się pod morderczy ogień obrońców.  Doskonale oddano determinację polskich żołnierzy ich hart i męstwo w obliczu przeważających sił wroga. Opisy walk o Brześć są najlepszymi w całej pracy. Można się śmiało pokusić o stwierdzenie, iż opis walk o twierdzę, mógłby posłużyć za scenariusz do świetnego filmu wojennego. Ta sprawność pióra Historyka, zaprezentowana w pewnych partiach książki, zadziwia tym bardziej, iż Autor dał się poznać w swych wcześniejszych pracach, jako świetny znawca Kampanii Polskiej, operujący jednak monotonnym, suchym, typowo akademickim stylem. Na tym tle nieco rozczarowuje opis bitwy pod Kockiem. Jest ona opisaną rzetelnie, jednak brak tutaj tego zachwycającego stylu, porywającej narracji. Znajdujemy tutaj zdecydowanie mniej relacji pamiętnikarskich, które wnoszą zazwyczaj w tekst naukowy, napięcie i ożywiają historię.

Autor nie boi się przedstawić ciemnych kart z dziejów mniejszości narodowych, ich dużego poparcia dla agresora ze wschodu. To nieuleganie, popularnej ostatnio poprawności politycznej, na której najwięcej traci prawda historyczna, jest ogromnym plusem dzieła. Jednocześnie Historyk, stara się dać Odbiorcy, wywarzony osąd faktów historycznych, prezentując, też pozytywne rekcje,  części mniejszości białoruskiej, wobec Wojska Polskiej. Wszystkie te czynniki sprawiają, iż książkę Polesie 1939 czyta się z niekłamaną przyjemnością. Rzuca się w oczy, iż praca została napisana przez naukowca posiadającego prawdziwą pasję badawczą. Wyraźnie widać, że Autorowi, zależy na jak najlepszym, najbardziej zrozumiałym, a zarazem fachowym opisie zdarzeń.  Nie ma tutaj tak typowego dla serii Historyczne Bitwywodolejstwa, każdy fragment tekstu, jest potrzebnym do zrozumienia tego co wydarzyło się na Polesiu w czasie Wojny Obronnej. Niektórzy Czytelnicy mogą uznać, iż rozdziały wprowadzające są nieco nazbyt rozbudowanymi. Trzeba jednak pamiętać, że seria Historyczne Bitwy, ma w założeniu docierać do jak największej rzeczy odbiorców. Laik dla którego praca ta, będzie być może pierwszą przeczytaną, na temat wojny 1939 roku,  nie poczuje się dzięki niemu zagubionym. Znawcy tematyki, zaś z łatwością wyczują, że w przeciwieństwie do wielu książek z serii, wstęp Autora, nie powstał jedynie z chęci powiększenia objętości swej pracy.  Podsumowując Historyk świetnie wybrnął z tej pułapki, tworząc książkę, jednocześnie rzetelną i popularną.

Inne aspekty pracy

Bibliografia jest mocną stroną książki Wojciecha Włodarkiewicza. Osoba zainteresowana tematem, znajdzie tutaj większość źródeł i opracowań, dzięki którym, może z łatwością poszerzyć swoją wiedzę. Znajdujemy tutaj źródła wydobyte z  rosyjskich archiwów, niektóre załączone w aneksie pracy, niestety nie przetłumaczone. Wśród wspomnień i relacji znajdujemy dzieła Eplera, Kopańskiego, Krzyczkowskiego, Łubieńskiego oraz innych. Wykorzystano też źródła niemieckie i rosyjskie Haldera, Guderiana i Czujkowa.

Z pośród opracowań wykorzystano między innymi Dziennik sowieckiej agresji Wrzesień 1939 i Kresy w czerwieni. Agresja Związku Sowieckiego na Polskę w 1939 roku Grzelaka. Monumentalną pracę Szawłoskiego Wojna polsko – sowiecka. Tło polityczne,prawnomiędzynarodowe i psychologiczne. Agresja sowiecka i polska obrona. Sowieckie zbrodnie wojenne i przeciw ludzkości oraz zbrodnie ukraińskie. Mimo licznego wykorzystania opracowań historycznych, praca nie posiada charakteru komplikatorskiego.

W załącznikach umieszczono Umowę o przekazaniu miasta Brześć Litewski i dalszych przesunięciach oddziałów rosyjskich. Rozkaz niemiecki do defilady na ulicach miasta, Wyciąg z „Dziennika wojennego XIX Korpusu Armijnego’’.

Jak na serię Historyczne Bitwy, mapy załączone do książki Wojciecha Włodarkiewicza prezentują się bardzo dobrze. Jest ich, aż siedem, w tym cztery kolorowe. Obrazują one: Pokojową dyslokację WP na obszarze okręgu korpusu numer IX w Brześciu nad Bugiem. Rozmieszczenie ośrodków zapasowych i oddziałów wojsk Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie tegoż okręgu korpusu. Natarcie niemieckiego korpusu na Brześć Litewski, obronę tegoż miasta. Przedstawiono także, położenie jednostek Wermachtu w Polsce w dniu 16 września 1939 roku, walki pod Kobryniem oraz bitwę pod Kockiem.

Wydanie pracy prezentuje się dobrze. Występują nieliczne literówki. Okładka pracy przedstawiająca samotnego piechura wpatrującego się z niepokojem w mrok poleskiej puszczy, świetnie oddaje klimat książki.

Pracę polecam wszystkim miłośnikom wojskowości polskiej, oraz dziejów Kampanii 1939 roku. KsiążkaPolesie 1939 napisana w sposób przystępny i fachowy, winna zadowolić tak laika, jak i znawcę tematyki Wojny Obronnej 1939 roku.

Plus minus:
Na plus:
+ wysoki poziom merytoryczny książki
+ fascynująca tematyka pracy
+ świetny opis obrony Brześcia
+ stosunkowo dobre i czytelne mapy
+ bogata bibliografia
+  rzetelne przestawienie postaw mniejszości narodowych
Na minus:
- nazbyt suchy opis bitwy pod Kockiem
-  nieprzetłumaczenie niektórych źródeł, zamieszczonych w aneksach

Tytuł: Polesie 1939
Autor: Wojciech Włodarkiewicz
Wydawca: Dom Wydawniczy Bellona
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-831-112-1171
Strony: 311
Oprawa: miękka
Cena: 26,50 zł
Ocena recenzenta: 9/10