„Polska osamotniona...”- J. Walker - recenzja

„Brytyjczycy walczą do ostatniej kropli krwi… swoich sojuszników”. Do takich wniosków możemy dojść analizując historię Polski w czasie II wojny światowej. W związku z tym wielu może zdziwić tytuł najnowszej książki Jonathana Walkera. Tym większe będzie nasze zdumienie, kiedy uświadomimy sobie to, iż autor jest z pochodzenia Anglikiem. Czy słowo „zdrada” jest w tym wypadku odpowiednie? 

Na samym wstępie poruszmy kwestię tłumaczenia tytułu: Poland Alone. SOE1 and the Collapse of the Polish Resistance, 1944. Przekładając go na język polski powinien on brzmieć mniej więcej tak: Polska osamotniona. SOE i upadek polskiego ruchu oporu, 1944.Nie sposób nie odnieść wrażenia, iż tłumacz zapewne za namową wydawcy zboczył na ścieżkę sensacji i podkolorował rzeczywistość.

Wróćmy jednak do samej książki… Pozycja składa się z 10 rozdziałów. Autor, jak zaznacza we wstępie, będzie starał się odpowiedzieć na pytanie: czy Wielka Brytania, a przede wszystkim SOE, była w stanie uczynić coś więcej dla polskiego ruchu oporu. Punktem wyjścia jest zarysowanie sytuacji międzynarodowej w przeddzień wojny (zajęcie Zaolzia przez Polskę było wg J. Walkera: „przejawem oportunizmu i krótkowzroczności”) oraz krótki opis kampanii wrześniowej. Z pewnością ta część książki jest przeznaczona dla anglojęzycznego czytelnika. Jednym z efektów klęski 1939 r. jest powstanie polskiej konspiracji. Praktycznie cała uwaga zostaje skupiona na Armii Krajowej. Istnienie takiej organizacji jak np. Narodowe Siły Zbrojne zostaje jedynie odnotowane. Za pomocą wspomnień ukazane zostają realia okupacji niemieckiej. Osobny rozdział dotyczy obozu koncentracyjnego Auschwitz, w kontekście którego zostaje omówiony stosunek Aliantów do eksterminacji Żydów.

Najważniejszym aspektem książki jest jednak kontakt AK z Zachodem. Bardzo dokładnie zapoznajemy się z przebiegiem operacji „Most”, którą możemy zaliczyć do grona spektakularnych. Byłoby dziwnym, gdyby w tym wypadku nie pojawiła się postać Józefa Retingera, budząca do dziś wiele kontrowersji. Niestety wPolsce osamotnionej próżno szukać jakichkolwiek nowych informacji w tej sprawie.

Autor nie mógł zapomnieć również o zrzutach zaopatrzenia, które były ogromnie ważne wobec słabego uzbrojenia AK-owców. Z racji dużego niebezpieczeństwa i małej efektywności lotów nad Polskę było relatywnie niewiele w porównaniu z innymi krajami. Omówienie tej kwestii jest z pewnością najmocniejszych punktem książki. J. Walker analizuje praktycznie wszystkie aspekty lotów poczynając od pogody, poprzez sprzęt, kończąc na sytuacji politycznej. W ostatnim przypadku obserwujemy swego rodzaju bitwę o samoloty, szczególnie podczas powstania warszawskiego, które stanowi punkt kulminacyjny książki.

Walczącą Warszawę widzimy oczami sierżanta John’a Ward’a pełniącego rolę informatora Brytyjczyków. Ukazana zostaje zła wola ZSRR zarówno w sprawie pomocy AK-owcom, jak i udostępnienia lotnisk. J. Walker piętnuje aliantów za to, iż polskiej armii podziemnej nie przyznali praw kombatanckich: „Moment, w którym alianci w końcu uznali Armię Krajową za oficjalnego sojusznika, miał charakter ironiczny - stało się to dopiero wtedy, gdy AK została w praktyce zniszczona w Warszawie”2. Zawirowania na najwyższych szczeblach w rządzie emigracyjnym, a przede wszystkim odejście, czy też raczej usunięcie przez Brytyjczyków Sosnkowskiego - zagorzałego przeciwnika bolszewików nie zostaje ocenione przez autora, co jest dosyć dziwne z racji tytułu książki.

W epilogu zostaje ukazany stosunek Sowietów, jak i polityków PKWN do Armii Krajowej: mnożące się aresztowania oraz proces szesnastu. Autor zaznacza, że walka z nową władzą będzie kontynuowana, jednakże pod nowym szyldem „NIE” (Niepodległość). W organizacji SOE widzi ludzi, którzy w większości pozostali wierni Polakom. Natomiast Lord Selborne był tym, który „walczył o pomoc dla Polaków do samego końca”. Brak jest jednak jednoznacznego stanowiska autora wobec polityki brytyjskiego rządu, chyba, że za takie uznamy stwierdzenie, iż była ona „zmienna”. Podejrzewam, że po tytule oczekiwania czytelnika są zdecydowanie większe.

Jeśli chodzi o oprawę graficzną książki wydawnictwo ZNAK może stanowić wzór: twarda okładka z obwolutą, przyjemna dla oka czcionka. Z dodatkowych materiałów zamieszczonych w tej publikacji są mapy, które będą pomocne dla osób mało zorientowanych w temacie.

Po powyższym opisie książka wygląda na solidną pozycję, niestety znajdują się w niej rażące błędy w datach dotyczących: zajęcia Zaolzia, kapitulacji Warszawy, konferencji Teherańskiej. Jednakże nie do wybaczenia jest fakt, iż autor umiejscowił podpisanie paktu Ribbetrop-Mołotow 24 sierpnia 1939 r. Tym samym ocena pozycji w moim odczuciu zdecydowanie spada.

Plus minus:
Na plus:
+ podjęcie tematu słabo opracowanego w polskiej historiografii,
+ wykorzystanie obszernej ilości źródeł obcojęzycznych,
+ przedstawienie operacji „Most”.
Na minus:
- tłumaczenie tytułu,
- karygodne błędy w datach,
- brak definitywnej oceny polityki Wielkiej Brytanii względem Polski.

Tytuł: Polska osamotniona. Dlaczego Wielka Brytania zdradziła swojego najwierniejszego sojusznika?
Autor: Jonathan Walker (tłumaczenie: Jan Szkudliński)
Wydawca: ZNAK
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-240-1301-2
Liczba stron: 344.
Oprawa: twarda.
Cena: 44,90 zł.
Ocena recenzenta: 6.5/10

1. SOE – Kierownictwo Operacji Specjalnych. [↩]
2. Jonathan Walker, Polska osamotniona, Kraków 2010, s. 307. [↩]