„Wiara i miecz: Historia konfliktu islamsko-chrześcijańskiego” - A.G. Jamieson - recenzja

Spory między islamem a chrześcijaństwem trwają od stuleci. Ostatnie lata przyniosły nam kolejną odsłonę konfliktu nazwaną nieraz przez jedną stronę wojną z terroryzmem, przez drugą krucjatą przeciw islamowi. W tych ciekawych czasach Wydawnictwo WAM zaproponowało przypomnienie historii starć między islamem a chrześcijaństwem.

Alan G. Jamieson jest historykiem i pisarzem zarazem. Swą pracęFaith and Sword: A Short History of Christian-Muslim Conflict wydał w 2006 r. Jej polskie tłumaczenie ukazało się trzy lata później. Autor podjął w niej próbę ukazania całości dziejów starcia cywilizacji islamu i chrześcijaństwa. Można pomyśleć, że jest to dosyć trudne zadanie do zrealizowania w dwunastu rozdziałach, na ponad dwustu stronach tekstu. Trzeba jednak przyznać, że  Jamieson wychodzi z niego obronną ręką.

Ogromna rozpiętość czasowa tego tematu, jak i możliwość analizy wielu aspektów, powodują, że narracja ogranicza się w książce do przedstawienia dziejów politycznych poszczególnych konfliktów. Swą opowieść rozpoczyna wraz z powstaniem islamu i ekspansją Arabów. Wspomina o wojnach z Persami i rozwodzi się nad stopniowym upadku Bizancjum. Kolejne rozdziały przynoszą informację o wzroście potęgi państw Europy Zachodniej, uwieńczonych ekspansją w okresie krucjat i rekonkwistą półwyspu Iberyjskiego. Nieco uwagi poświęca również odrodzeniu Bizancjum.

Wraz z pojawieniem się Turków Osmańskich siła ciężkości konfliktu islamsko-chrześcijańskiego przenosi się na zmagania z tym państwem. Omówione są zarówno starcia lądowe - ekspansja na Bakanach, Węgrzech, jak i rywalizacja na Morzu Śródziemnym, które jest stałym teatrem działań wojennych w konflikcie cywilizacji. Nie mogło również zabraknąć wzmianek o roli naszego kraju i odsieczy wiedeńskiej.

Dla Jamiesona konflikt islamu z chrześcijaństwem jest oparty o miecz. Wiara jest tu pretekstem do zbrojnego starcia, w którym chodzi głównie o podbój nowych terytoriów, czy zabezpieczenie własnych interesów. Zmieniają się co prawda aktorzy tej sceny, jednak zawsze wojna znajduje się w centrum uwagi. Dopiero w XX w. państwa chrześcijańskie wraz ze stopniową sekularyzacją odchodzą od dwubiegunowego postrzegania świata jako chrześcijańskiego i islamskiego, choć co prawda początki takiej polityki odnaleźć można już wcześniej w działaniach Francji, wchodzącej w antyhabsburskie sojusze z Turcją.

Autor w końcowych rozdziałach pokazuje jak Zachód z jednej strony coraz mniej związany z własną religią najpierw osiąga ogromny sukces w postaci podboju czy kolonizacji terytoriów islamskich w XIX w., lecz następnie jest stopniowo stamtąd wypierany. Obserwujemy również podobne zjawiska w krajach islamu - upadek Imperium Osmańskiego powiązany z modernizacją Turcji, która po niemal stu latach od tamtych wydarzeń zaczyna ponownie odgrywać coraz ważniejszą rolę w swej części świata. Mamy też przykłady prób pogodzenia nowoczesności z religią, jak to się dzieje w Iranie, również aspirującym do roli regionalnego mocarstwa. Oczywiście nie zabrakło omówienia najnowszych problemów - terroryzmu, odrodzenia idei dżihadu, sytuacji w Iraku i Afganistanie, choć w mym odczuciu przydałoby się je rozszerzyć. Autor starał się zapewne zachować podobne proporcje jak i w pozostałej części książki. Za mało jest też refleksji dotyczących ewentualnego dalszego rozwoju sytuacji.

Konieczność poruszenia tak wielu aspektów spowodowała również, że momentami książka jest nieco chaotyczna. Autor jest zmuszony do przeskakiwania między różnymi wydarzeniami, choć czasem brakuje ukazania między nimi związków przyczynowo-skutkowych. Inne znów tworzone są jakby sztucznie.

Od strony technicznej książka jest wydana na przyzwoitym poziomie. Niestety jest zaopatrzona w miękką okładkę i jest klejona. Redakcji zdarzały się także literówki, zwłaszcza w pisowni egzotycznych nazw, których przecież z racji tematyki nie brakuje. Zaopatrzona została również w pomocne kalendarium konfliktu, zestawienie zmian nazw geograficznych i czarno-białe mapy. Te ostatnie niestety nie zachwycają. Przedstawiają jedynie kontury lądów z naniesionymi w przybliżeniu nazwami ważniejszych miast czy państw, których dokładnych granic nie ujrzymy. Takie schematyczne przedstawienia są niestety częste w zachodnich wydawnictwach.

Alan G. Jamieson podjął popularnonaukową próbę przedstawienia całości konfliktu między dwiema wielkimi religiami. Jego książka jest siłą rzeczy oparta na źródłach wtórnych - do czego sam się w podziękowaniach przyznaje. Natomiast jest pracą, która w sposób ciekawy przybliża najważniejsze aspekty dziejów politycznych konfliktu cywilizacji. Praca jest wolna od zabarwień ideologicznych.  Po jej przeczytaniu nikogo nie powinno dziwić dlaczego terroryści islamscy potrafią się w swej retoryce odwoływać do wypraw krzyżowych, wydawałoby się wydarzeń z odległej przeszłości.

Plus minus:
Na plus:
+ szerokie spektrum czasowe
+ interesująca tematyka
+ przystępny język
Na minus:
- nieczytelne mapy
- momentami zbyt chaotyczna narracja

Tytuł: Wiara i miecz: Historia konfliktu islamsko-chrześcijańskiego
Autor: Alan G. Jamieson
Wydanie: pierwsze
Wydawca: WAM
ISBN: 978-83-7505-369-2
Liczba stron: 320
Oprawa: miękka
Cena: 39 zł
Ocena: 7/10