„Historia zdrowia i choroby” - G. Vigarello - recenzja

Książka jest kolejną pozycją francuskiego autora z serii publikacji poświęconych historii życia codziennego. Historia zdrowia i choroby to próba prześledzenia przez Vigarello praktyk sanitarnych od czasów średniowiecza po XX wiek.

Georges Vigarello zajmuje się szeroko pojętnym studiom nad życiem codziennym. Niektórzy nazywają go historykiem ciała. Zajął się jego badaniem w aspekcie piękna, zdrowia czy czystości. W Polsce do tej pory ukazała się jego książka pt. Historia gwałtu (2010 r.), a w ostatnim czasie oprócz Historii zdrowia i choroby także Historia urody.

Autor zaczyna swą opowieść o dziejach ludzkich praktyk prozdrowotnych od XIII w., gdy objawem dbania o zdrowie było unikanie kontaktu z tym, co „nieczyste”, a najgroźniejszą chorobą w oczach społeczeństwa był trąd. Za lecznicze uchodziły różnorodne kamienie, ale przede wszystkim złoto. W okresie nowożytnym za przejaw dbania o zdrowie uchodziło, m.in. używanie przypraw czy korzeni, na które stać było jedynie najwyższe warstwy społeczeństwa. Biedota leczyła się tym, co było pod ręką: cebulą i czosnkiem, które stosowane są do dziś w medycynie, ze względu na naturalne swe właściwości antybakteryjne czy antygrzybicze.

Z książki można dowiedzieć się, m.in. co to była driakiew (wino z przyprawami i jadem żmij), stosowana na odporność, na zmęczenie i choroby, także na wzmocnienie. Noszono ten eliksir w specjalnych małych pojemniczkach, m. in. przez krzyżowców. Czymś podobnym było wino Hipokratesa (wino burgundzkie zmieszane z imbirem, cynamonem i cukrem). W XVIII w. panaceum na wszelkie dolegliwości było upuszczanie krwi, stosowane  nawet u kilkuletnich dzieci. (Upuszczaniem krwi leczył się, m.in. kardynał Richelieu czy Ludwik XIII). Powszechna była wówczas również lewatywa lub środki na przeczyszczenie. Choć w XVII w. widziano potrzebę codziennej zmiany bielizny, to jednak kąpiel nadal budziła obawę w Europie zachodniej. Inaczej niż na terenie Rzeczpospolitej, o czym nie pisze autor. O takich ciekawostkach możemy poczytać w jednej z najnowszych książek Georges Vigarello na polskim rynku wydawniczym.

Oprócz szerzej poruszonych przeze mnie, z racji zainteresowań, kwestii dotyczących czasów średniowiecza i dziejów nowożytnych, autor zajmuje się także wiekiem XIX i XX, kiedy to nastąpiła rewolucja w postrzeganiu zdrowia i choroby, a ciało ludzie porównywano do coraz to nowszych wynalazków ludzkości. Obudziła się w społeczeństwach solidarność ochrony zdrowia, stającego się nie tylko dobrem jednostki, ale także ogółu społeczeństwa.

Książka składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy pt. Suchość kosmosu opisuje praktyki sanitarne od XIII do XVI w., kolejny o nazwie Usunąć humory poświęcony jest wiekowi XVII, zaś trzeci, którego tytuł brzmiOdporność i zahartowanie zajmuje się wiekiem XVIII. Następne rozdziały dotyczą historii zdrowia w XIX i XX wieku. Część czwarta nosi tytuł Siła własna, siła innych, a ostatni rozdział dotyczący XX wieku ma nazwę Lepsze samopoczucie?. Każdy z rozdziałów składa się z kilu podrozdziałów.

Mimo wielu pozytywów, którym jest np. sam temat książki, zaliczany do studiów z zakresu historii zwykłych ludzi, tak rzadko poruszany przez polskich historyków, czy chociażby żywy, nienużący czytelnika styl autora, książka ma jednak swe minusy. Aż prosi się zapytać:  dlaczego autor zaczyna od średniowiecza, a nie od czasów antycznych, kiedy to narodziły się wszelakie, także kontynuowane do dziś, praktyki medyczne. Książka ma charakter bardziej popularnonaukowy niż naukowy. Czytając ją ma się wrażenie, że jest to historia zdrowia i choroby jedynie Francji i Anglii. Źródła i opracowania, na których opiera autor swój wywód są francuskojęzyczne. Utrudnieniem dla czytającego mogą być przypisy znajdujące się na końcu książki czy brak indeksu. Tom nie zawiera ilustracji mogących przybliżyć czytelnikowi opisywane kwestie. Estetyka, szata graficzna okładki czy papier na jakim książka została wydana nie zachęcają do wyboru książki z księgarskiej pułki. Odstraszać może także jej cena. Brak jest jednak w tomie błędów językowych. Mimo wszystko pozycja warta jest polecenia dla wszystkich interesujących się historią, a w szczególności dla tych, którym znudziła się lektura historii politycznej.

Plus minus:
Na plus:
+ temat
+ treść
+ język
+ styl
Na minus:
- sposób wydania
- okładka
- cena
- brak sięgnięcia do antyku

Tytuł: Historia zdrowia i choroby
Autor: Georges Vigarello
Wydawca: Wydawnictwo Aletheia
Data wydania: 2011
ISBN: 978-83-61182-68-9
Strony: 449
Oprawa: miękka
Cena: ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 8/10