„Świat Bizancjum t. II Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204” - red. J.-C. Cheyneta - recenzja

Jeden z największych znawców historii cywilizacji pytał z przekąsem: „Czyż można zgodzić się z tym, jakoby Bizancjum było wychowawcą świata i królem świata cywilizowanego?”1 Stosując modną dziś, choć nie nazwaną jeszcze figurę retoryczną, można odrzec: „I tak, i nie”. Znaczącą pomoc dla zaintrygowanych wspomnianą tematyką i udzieleniem odpowiedzi na powyższe pytanie stanowi książka, oddana przez wydawnictwo WAM.

Bizantynistyka stanowi dorodną odrośl nauki o historii. Na całym świecie powstawały i powstają pasjonujące opracowania oraz budzące szacunek monografie. Niestety, tylko niewielka część tego dorobku dociera do naszego kraju. Zasłużenie chwalone prace G. O. Ostrogorskiego czy S. Runcimana, a także powstałe na naszym gruncie tytuły autorstwa K. Zakrzewskiego i H. Evert-Kappesowej  mają już swoje lata. Z tego też powodu pojawianie się nowych pozycji poświęconych Cesarstwu Romajów przyjmowane jest entuzjastycznie. Czasami radość bizantynistów-pasjonatów znajduje uzasadnienie, lecz czasem, już po lekturze kilku, kilkunastu kart pojawia się zwątpienie, a nawet zawód. Jakie miejsce w tymspectrum zajmuje Świat Bizancjum…?

Zacznijmy od tego, iż omawiana książka został wydana bardzo porządnie. Twarda, obliczona na długie użytkowanie oprawa, a na niej nieśmiertelny motyw fragmentu mozaiki z nieodgadnioną twarzą któregoś z imperatorów. Kilka niezbyt wyrafinowanych map, wyraźny druk i dobry papier. Bibliografia2, wykaz władców i patriarchów Konstantynopola, indeks oraz interesujący słownik zawierający wyjaśnienie pojęć niezbędnych dla poprawnego zrozumienia treści wykładu. Co do przypisów, to w popularnym rozumieniu tychże, brak ich całkowicie. Utrudnia to nieco lekturę, ale nie jest jakąś fundamentalną przeszkodą. Dodam jeszcze tylko, że „oprzyrządowanie” pozycji obejmuje około 16% objętości książki. Jak na nowoczesne standardy całkiem sporo.

Sama praca podzielona została na cztery części i osiemnaście rozdziałów. Część pierwsza poświęcona została dziejom politycznym i zmaganiom militarnym prowadzonym przez Bizancjum w latach 641-1204. Druga instytucjom cesarstwa, kolejna opisowi cywilizacji bizantyńskiej, a ostatnia regionom tego państwa. Trzeba przyznać, iż takie podejście do zagadnienia stanowi wielki walor, gdyż osoby niekoniecznie przepadające za opisami starć militarnych, rzezi i katastrof znajdą intrygujące charakterystyki przejawów życia mieszkańców cesarstwa stosunkowo rzadko poruszane przez badaczy. Dla przykładu wiadomości zawarte w takich podrozdziałach jak: „Bogactwa klasztorów”, „Arystokracja anatolijska”, „Małżeństwo” czy też „Samorząd wiejski” dla niejednego czytelnika stanowić będą cennenovum.

Świat Bizancjum… powstał jako praca zbiorowa. Zdarza się zatem, że styl narracji zmienia się w zależności od temperamentu autora rozdziału lub podrozdziału. Choć zjawisko to jest wyczuwalne to - przynajmniej dla mnie - nie stanowiło kłopotu. Język pracy bardzo bogaty i urozmaicony. Brak hermetycznych i nad wyraz wysublimowanych pojęć, które mogłyby utrudniać lekturę. Nie natknąłem się również na lapsusy czy też wpadki językowe, co dobrze świadczy o  pracy tłumacza.

Przyznam na koniec, że dawno nie czytałem tak sumiennego i wszechstronnego opracowania poświęconego jakiemukolwiek średniowiecznemu organizmowi politycznemu. I to obejmującego bez mała sześć wieków dziejów. To naprawdę duża sztuka. Od dawna też nie spotkałem się z tak wieloma nowymi informacjami, jak przy lekturze omawianej książki. Parafrazując naszego starego dobrego H. Sienkiewicza, można by wyobrazić sobie scenę, w której bracia Kiemlicze wchodząc do księgarni zwracają się ku Światu Bizancjum… i z nadzieją w oczach pytają swego srogiego, ale doświadczonego ojca:
- „Ociec, brać?”
- „Brać synkowie, brać!”

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka,
+ sprawna narracja,
+ szeroki zakres omawianych zagadnień,
+ brak uchybień edytorskich,
+ tłumaczenie.
Na minus:
- „przypisy”.

Tytuł: Świat Bizancjum t. II Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204
Autor: praca zbiorowa pod redakcją Jeana-Claude‚a Cheyneta
Wydawca: WAM
Rok wydania: 2011
ISBN: 978-83-75-05-570-2
Liczba stron: 672
Oprawa: twarda
Cena: ok. 85 zł.
Ocena recenzenta: 8.5/10

1.  F. Koneczny, Cywilizacja bizantyńska, Londyn 1973, s. 258. [↩]
2. Tzw. narzędzia bibliograficzne mocno ograniczone ze względu na zamieszczenie tychże w tomie pierwszym „Świata Bizancjum”. [↩]