„Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą” - P. Oleńczak - recenzja

Nakładem wydawnictwa Rajd w tym roku ukazał się kolejny przewodnik historyczny, prezentujący dzieje i współczesność fortyfikacji danego miasta lub twierdzy. Tym razem tematem stała się Twierdza Modlin, która nie posiadała dotychczas takiego przedstawienia swojej historii i współczesnych walorów turystycznych, szczególnie w ujęciu całościowym.

Piotr Oleńczak - autor publikacji - to historyk, przewodnik i dziennikarz, od lat wyróżniający się w lokalnym środowisku jako popularyzator dziejów modlińskiej warowni. W jego dorobku naukowym i pisarskim znajdują się prace i artykuły z omawianej dziedziny1.

Z sukcesem udało się połączyć w publikacji historyczny opis twierdzy z jej stanem współczesnym. Przewodnik jako praca popularno-naukowa prezentuje dzieje warowni w stopniu niewyczerpującym, ze względu na charakter wydawnictwa jak i szczupłość miejsca. Książkę podzielono na osiem głównych części, przedstawiając w pierwszej kolejności wspomniany zarys historii Twierdzy Modlin. Następnie omówiono poszczególne dzieła obronne. Ostatnich kilkadziesiąt stron poświęcono opisowi nekropolii, pomników i innych osobliwości twierdzy. Zamieszczono również krótki rys biograficzny znanych postaci historycznych związanych z fortyfikacją. Zasadniczą treść dopełniają również ciekawostki. Nie zabrakło także prezentacji podstawowych szlaków zwiedzania w obrębie warowni. Większość opisów istniejących obiektów dopełniono podaniem ich pozycji GPS oraz określeniem możliwości dostępu do budowli.

Przewodnik słusznie uzupełniono minisłownikiem podstawowych pojęć dotyczących fortyfikacji (nie obejmuje on jednak wszystkich trudniejszych terminów, które występują w przewodniku). Zrozumienie treści jest więc nieco jaśniejsze także dla Czytelników nie posiadających podstawowej wiedzy dotyczącej tematu. Kwestia ta jest istotna, ze względu na to, iż wiele podobnych publikacji nie posiada choćby podstawowego wyjaśnienia tego typu zagadnień. Jednocześnie praca nie została pozbawiona wszystkich cech fachowości języka, właściwego dla tej dziedziny. Z pewnością jednak niektóre fragmenty tekstu nie zostaną do końca zrozumiane przez całkowitych laików tematu. Przewodnik uzupełnia również wykaz literatury tematu - jedynie podstawowej - co  jest najzupełniej zrozumiałe.

Do publikacji dołączono dwustronną mapę. Pierwsza strona (w skali 1:25 000) prezentuje okolice twierdzy i swoim zasięgiem obejmuje, m.in. umiejscowienie fortów pierścienia zewnętrznego. Na odwrocie przedstawiono plan wnętrza warowni (skali tego planu nie podano). Wymieniono również najciekawsze pod względem turystycznym obiekty, co w połączeniu z treścią przewodnika pozwala zorientować się w atrakcyjności wybranych miejsc nawet początkującym turystom. Na jednej stronie mapy pojawiło się kilka nieścisłości, m.in. prochownie pierwszej linii fortów: Biała i Ogród Komendanta, wg przewodnika noszą nazwy odpowiednio: Myza i Ogród Komendancki. Podobna omyłka dotyczy numeracji fortu drugiej linii: Pomiechówek, który wg przewodnika posiadał nr XVI (s. 125), wg mapy okolic twierdzy - nr XVII, natomiast wg opisu z drugiej strony planu - nr XV.

Tekst dopełniają liczne fotografie (w tym archiwalne), rysunki, plany i schematy. Łącznie jest ich ponad 300. Wszystkie są czarno-białe, opatrzono je podpisami oraz ponumerowano. Pozytywną cechą jest zamieszczenie planów wszystkich fortów, w stopniu który umożliwia ich odtworzenie. Ze względu na znaczne pomniejszenie większości zdjęć, część jest dość słabo czytelna. Nieco kolorowych fotografii można odnaleźć na dołączonej mapie. W ostatniej części przewodnika, poświęconej trasom zwiedzania, powtórzono publikację kilku zdjęć z wcześniejszych opisów danych obiektów (m.in. fot. nr 234, 238, 244).

W pracy odnaleźć można też nieścisłości i powtórzenia podawanych informacji. Nie wpływają one negatywnie na całość wydania. Podobnie ma się rzecz z błędami graficznymi. Terminologia zastosowana w przewodniku jest ogólnie poprawna. Drobne błędy takie jak: wojna polsko-bolszewicka czy też zamienne stosowanie pojęć kopuła i wieża w żadnym stopniu nie ujmują publikacji.

Kieszonkowa forma wydania to niewątpliwa zaleta tej książki. Jednocześnie pracy brakuje nieco światła, gdyż wszystkie opisy i materiały dodatkowe zostały stłoczone na 176 stronach. Spowodowane jest to najpewniej względami wydawniczymi, jednak dodanie kilkunastu stron pozwoliłoby choć odrobinę rozluźnić zawartą treść.

Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą to dobra pozycja, zawierająca vademecum modlińskiej warowni w wydaniu z łatwością mieszczącym się w kieszeni. Opisy współczesnego stanu poszczególnych obiektów na tle ich historii, wraz z dołączoną mapą mogą stanowić niezły informator przede wszystkim dla turystów. Do nabycia publikacji przez Czytelników zachęca również jej niska cena. Przewodnik po raz kolejny popularyzuje także dawną Twierdzę Modlin, a co ważne, nie jest pozbawiony rzeczowej prezentacji najważniejszych dziejów tego miejsca jako całości oraz poszczególnych dzieł obronnych.

Plus minus:
Na  plus:
+ całościowe ujęcie fortyfikacji Twierdzy Modlin w ramach jednego przewodnika
+ poprawność merytoryczna tekstu
+ liczne fotografie i ryciny poszczególnych obiektów, w tym współczesne schematyczne plany fortów
+ dwustronna mapa z zaznaczonymi fortyfikacjami twierdzy
Na minus:
- drobne nieścisłości, powtórzenia oraz błędy graficzne
- publikacji przydało by się nieco światła

Tytuł: Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą
Autorzy: Piotr Oleńczak
Wydawca: Wydawnictwo Rajd
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-83-60838-24-2
Liczba stron: 176
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20-25 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. Vide choćby: P. Oleńczak, Napoleońskie dziedzictwo na Mazowszu. Twierdza Modlin w latach 1806-1830, Warszawa 2008; idem, Twierdza Modlin 1830-1915. Aspekty polityczne, militarne i społeczne, Stare Babice 2009; idem, Twierdza Modlin w powstaniu listopadowym, Przegląd Historyczno-Wojskowy, 2006, nr 2. [↩]