„Dzieje gospodarcze Polski” - W. Morawski - recenzja

W 2011 roku nakładem wydawnictwa Difin ukazało się drugie wydanie książki autorstwa Wojciecha Morawskiego pod tytułem Dzieje gospodarcze Polski. Jest to pozycja z punktu historii gospodarczej niezwykle cenna i solidna. Stanowi udaną syntezę dotychczasowej wiedzy o dziejach gospodarczych Polski.

Prof. Wojciech Morawski jest wybitnym znawcą historii gospodarczej. Ukończył Wydział Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, od 1978 roku pracuje w Szkole Głównej Handlowej. Jest autorem wielu artykułów naukowych i kilkunastu książek z zakresu dziejów gospodarczych Polski. Był również założycielem i pierwszym prezesem Polskiego Towarzystwa Historii Gospodarczej. Recenzowana książka jest jego najnowszym dziełem.

Dzieje… podzielone są chronologicznie na osiem rozdziałów:średniowiecze, czasy nowożytne, czas zaborów I (na drodze do emancypacji chłopów), czas zaborów II (rewolucja przemysłowa),Druga Rzeczpospolita, druga wojna światowa, Polska Ludowa orazTrzecia Rzeczpospolita (1989-2004). Te z kolei dzielą się na mniejsze podrozdziały, również w sposób chronologiczny. Osoby interesujące się dwiema pierwszymi epokami czuć będą pewien niedosyt. Część dotycząca średniowiecza i nowożytności obejmuje bowiem niecałe 80 stron, podczas gdy XIX wiek - ok. 90, a wiek XX - ok. 140 stron. Autor jest jednak w tym przypadku w pełni usprawiedliwiony charakterem pracy (synteza).

Już we wstępie autor podaje wiele ważnych i interesujących informacji. Przedstawia pokrótce kilka metod badania historii gospodarczej, jakie używane były dotychczas w historiografii na świecie. I tak mamy szkołę czysto ekonomiczną (historia gospodarcza jako cmentarzysko idei ekonomicznych i weryfikator modeli teoretycznych), niemiecką (przeciwstawiającą się poglądowi, jakoby to Wielka Brytania była motorem rozwoju a pozostałe kraje - peryferiami, gdzie rozwój był naśladownictwem drogi brytyjskiej), marksizm (w historii następowała miana modeli społeczno-ekonomicznych, kolejno wspólnota pierwotna, niewolnictwo, feudalizm, kapitalizm, komunizm), francuską szkołę „Annales” (historia totalna, nie można wydzielać poszczególnych zagadnień jak historia społeczna, gospodarcza, mentalności, wojskowości i in., bowiem wszystkie one ściśle są ze sobą związane) oraz najnowsza, amerykańska szkoła „New Economic History”, opierająca się na metodach matematycznych i statystycznych. Z powyższych metodologii badawczych autor z powodzeniem stosuje, jak sam z resztą podkreśla, podejście szkoły „Annales”.

Syntetyczne spojrzenie na całość dziejów Polski pozwala autorowi umieścić niektóre zagadnienia w szerszym kontekście czasowym, nieograniczonym tylko do konkretnej epoki. Przykładowo gdy wspomina o cechach rzemieślniczych w średniowieczu i czasach nowożytnych, to podaje również krótką, ciekawą informację jak wyglądała ich ewolucja aż do dzisiaj. Podobnie wskazuje na wiele przykładów tego, co zostało dzisiaj z tamtych czasów np. Aleje Jerozolimskie w Warszawie jako pozostałość po osadnictwie żydowskim na zachód od Warszawy (tzw. Nowa Jerozolima) czy wyrażenie „iść do czubków”, które nawiązywało do szpiczastych kapturów bonifratrów, zajmujących się opieką nad osobami psychicznie chorymi. Tego typu „smaczki” i ciekawostki pokazują żywą historię, objawiającą się w czasach nam współczesnych, a także sprawiają, że książka jest po prostu ciekawsza.

Zaznaczyć należy, iż nie omówiono tylko i wyłącznie zmian w gospodarce polskiej na przestrzeni dziejów. To nie sama gospodarka sensu stricte jest głównym obiektem zainteresowania autora ale Polska i jej dzieje widziane z perspektywy gospodarki. Z tego względu są więc Dzieje… pewnego rodzaju podręcznikiem historii Polski, a nie tylko historii gospodarki.

Zastosowany układ jest klarowny, ułatwiający naukę i wyszukiwanie informacji na interesujący czytelnika temat. Liczne tabele, tak liczbowe jak i tekstowe z krótkim omówieniem danego zagadnienia, pochodzą w części z innych opracowań, do których autor odsyła, a w części są przez niego przygotowane. Porządkują materiał i pomagają lepiej zrozumieć główny wątek rozważań. Do skutecznej nauki brakuje tylko notek na marginesach, szczególnie w przypadku dużych, jednolitych partii tekstu.

Książka jest bardzo cenną pomocą do rozpoczęcia własnych studiów nad prezentowanym tematem. Jej mocną stroną są przypisy, stosowane z umiarkowaniem, nie przytłaczające czytelnika, ale za to doskonale wyjaśniające wiele spraw, na które brak miejsca w tekście. Do książki dołączona została pokaźna bibliografia historii gospodarczej Polski (grubo ponad 500 pozycji!), obejmująca najnowsze pozycje wydawnicze, za którą należą się autorowi słowa uznania. W jednym miejscu otrzymujemy niezwykle bogaty zbiór informacji bibliograficznych, które mogą być przydatne zarówno osobom zainteresowanym tematem jak i studentom czy naukowcom.

Nie znajdziemy w książce obrazków, nie wydają się być z resztą konieczne. Dołączony został za to spis tabel i indeks nazwisk. Minusem jest również brak map.

Reasumując Dzieje gospodarcze Polski Wojciecha Morawskiego to bardzo cenna pozycja na rynku wydawniczym, przedstawiająca historię Polski z perspektywy nieco mało popularnej po 1989 roku w historiografii polskiej. Książka właściwie dla każdego, od historyka amatora do profesjonalisty.

Plus minus:
Na plus:
+ bibliografia historii gospodarczej Polski
+ lekki i przystępny styl
+ dobra pozycja wyjściowa do zaznajomienia się z tematem
+ zwięzłe i nowoczesne kompendium wiedzy o temacie
+ klarowny układ
+ liczne tabele
+ dobre przypisy ułatwiające lekturę
Na minus:
- brak map
- zdarzają się literówki i powtórzenia

Tytuł: Dzieje gospodarcze Polski
Autor: Wojciech Morawski
Wydanie: drugie z 2011 r.
Wydawca: Difin
ISBN: 978-83-7641-502-4
Stron: 366
Oprawa: miękka
Cena: ok. 58 zł
Ocena recenzenta: 9/10