„Michael Wittman. Najskuteczniejszy dowódca czołgu …” – P. Agte – recenzja

Niezwykle długi  i pompatyczny tytuł wzmocniony jest jeszcze dedykacją od autora o brzmieniu: „Zadedykowane z podziwem i wdzięcznością Michaelowi Wittmanowi, jego towarzyszom z Waffen SS, poległym, zaginionym i tym wszystkim, którzy stracili swoje życie w niewoli i podczas internowania”. Tym razem już bez pomyłki – tak, jest to kolejna książka o nieskazitelnych aryjskich nadludziach walczących za Heimat przy olbrzymiej przewadze przeciwnika. Tom 2 jest znacznie gorszy od 1, wielka szkoda.

Michael Witmann… składa się z następujących części: SS-Panzerabteilung 101, Lądowanie aliantów i walki w Normandii, Tiger II „Königstiger”, Ofensywa w Ardenach, Walki obronne na Węgrzech i w Marchii Wschodniej.

Cała książka napisana jest dość drewnianym stylem, którego tłumaczowi ani w wydaniu polskim, ani angielskim nie udało się wygładzić. Początkowo czyta się dość ciężko ale w końcu można się przyzwyczaić. W tekście znajduje się kilkanaście ogólnych, kompletnie nieczytelnych map oraz diagramy ukazujące organizację kompanii Tygrysów Leibstandarte po kolejnych reorganizacjach. Tłumacz/Autor zaliczył wiele wpadek szczególnie jeśli chodzi o nazewnictwo wojskowe jak i nazwisk.

Jądrem książki jest jednak kalendarium działań 101. (a potem 501.) batalionu czołgów ciężkich SS od Normandii poprzez Ardeny i Węgry do ostatnich walk w Austrii i Niemczech, wypełnionego wspomnieniami jej żołnierzy – nie jest to bowiem biografia tylko Wittmanna. W tomie drugim mamy jego szkic biograficzny od urodzin do 1942 roku. Jego samego poznajemy jakby poprzez kolejne „przybliżenia” – prawie zawsze na tle kolegów (np. innych dowódców kompanii). W obu tomach mamy już więc pełną biografię Wittmana. W Niemczech książka była wydana w jednym tomie i jej konstrukcja nie była problemem, podział na dwa tomy trochę tę konstrukcję zaburzył.

Michael Witmann… daje bardzo dużo wartościowych informacji dotyczących działania kompanii i batalionu Tygrysów i na zasadzie interpolacji o innych tego typu jednostkach. Od życia codziennego zarówno na tyłach jak i na froncie, aż po taktykę i zastosowanie czołgów ciężkich. Jednym z najistotniejszych aspektów poruszonych w książce jest olbrzymia zawodność techniczna Tygrysów ale też i ich olbrzymia odporność na polu walki (również w 1944 w Normandii). Sekretem tak wielkiej skuteczności tych czołgów był amalgamat dobrego sprzętu, taktyki, szczegółowego planowania i wyszkolenia. Sukcesy Wittmanna i jego kolegów miały tam właśnie swoje źródło, jednak nie tylko. Byli oni też niezwykle agresywni i pełni inicjatywy na polu bitwy. Tutaj koniecznie trzeba wspomnieć o bitwie Wittmanna pod Villers Bocage kiedy samodzielnie uderzył na kolumnę z brytyjskiej dywizji pancernej i uniemożliwił przełamanie niemieckiego frontu. Wydawałoby się, że taka samobójcza szarża nie miała szans na powodzenie – szczególnie w zestawieniu z przytłaczającą przewagą Brytyjczyków. A jednak Wittmann w zasadzie samodzielnie zniszczył kilkadziesiąt czołgów i pojazdów pancernych uniemożliwiając przełamanie linii niemieckich. Po tej akcji stał się narodowym bohaterem Niemiec.

Warto jednak pamiętać, że liczby zestrzeleń wrogich czołgów mogły być w przypadku Niemców wysokie ze względu na to, że po prostu mieli do czego strzelać – bo przemysłowa potęga Aliantów umożliwiała wystawianie wielkich formacji pancernych i ich ciągłe uzupełnianie. Skuteczność na poziomie taktycznym (a często i operacyjnym) nie przekładała się u Niemców na sukcesy strategiczne.

Michael Witmann… mówi o żołnierzach niemieckich (w tym przypadku esesmanach) i kilku niezwykle zdolnych dowódcach najniższego szczebla taktycznego. Nie ma w niej refleksji nad zbrodniczością reżimu nazistowskiego, ani też dyskusji ideologicznej. Ale za to jest kilka arcyciekawych spraw, które autor chyba bez przemyślenia umieścił w książce. Rzucają bowiem cień na „wielkiego pancerniaka„. Na przykład w momencie formowania batalionu już na terenie Francji, Wittmannowi towarzyszy jego żona. Oboje pochodzili z niezbyt bogatych rodzin. A tu proszę – największe luksusy. Żona Wittmanna podróżuje sobie po Francji wybierając w jakim to zameczku chciałaby mieszkać. Otoczona służbą, darmowym lekarzem (z batalionu i korpusu), opływająca w luksusy żywieniowe i nie tylko. Nic dziwnego, że ci Niemcy tak walczyli za swego Wodza i system nazistowski – i pewnie do dziś z rozrzewnieniem wspominają jakie to były fajne czasy kiedy ”Europa była ich”.

Podsumowanie (tom 1 i 2)

Książka jest bardzo nierówna. Czytelnik znajdzie w niej niezwykle ciekawe wspomnienia, przykłady taktyczne zastosowania Tygrysów (od pojedynczej maszyny po batalion), strukturę organizacyjną, czy biogramy pancerniaków LSSAH. Świetny pomysłem było zobrazowanie na diagramie struktury batalionu pancernego. Biografia Wittmanna chyba zbyt pomnikowa jest do odczytania w momencie posiadania obydwu tomów książki.

Jednak styl autora jest drewniany i Michaela Wittmana… czyta się dość ciężko. Gloryfikacja esesmanów, jako „żołnierzy jak każdych innych” też chyba idzie za daleko. Mapy są w większości nieczytelne lub zbyt ogólne. Brak jest bibliografii, przypisów i indeksu, co znacząco obniża wartość książki.

Specjalnego odniesienia wymaga ikonografia. W obu tomach są setki zdjęć, często średniej jakości – niemniej nie przeszkadza to zbytnio. Głównym zarzutem jest fakt, że umieszczono je odpowiednio na końcu tomu 1 i 2. Zdaję sobie sprawę, że takie ich wydanie zmniejszyło koszt wydania książki ale całkowicie psuje konstrukcję opracowania i zmniejsza jego wartość. W oryginalnym wydaniu tekst jest przeplatany zdjęciami obrazującymi tekst. Czytając np. o Staudeggerze mamy zaraz obok jego zdjęcie. To powoduje zupełnie inny odbiór książki. Szkoda.

Plus minus:
Na plus:
+ ciekawy, choć wąski temat z dużą ilością niezwykle interesujących szczegółów
+ ciekawa ikonografia
+ dużo wartościowych wspomnień
+ diagramy organizacyjne
Na minus:
- słaby styl
- nieczytelne mapy
- słaba jakość zdjęć i ich umieszczenie na końcu książki

Tytuł: Michael Wittman. Najskuteczniejszy dowódca czołgu w drugiej wojnie światowej oraz Tygrysy z Leibstandarte SS Adolf Hitler tom 2
Autor: Patric Agte
Rok wydania: 2011
Wydawca: Oficyna Wydawnicza FINNA
ISBN: 978-83-89929-49-5
Stron: 352
Oprawa: twarda
Cena: ok. 55 zł
Ocena recenzenta: 6.5