„Teokracja papieska 1073-1378” – A. Wielomski – recenzja

Wydawnictwo Von Borowiecky we współpracy z Klubem Zachowawczo-Monarchistycznym z końcem roku 2011 oddało do rąk Czytelników bardzo obszerną pracę profesora Adama Wielomskiego na temat myśli politycznej obozu papieskiego oraz jego przeciwników na przestrzeni lat 1073-1378.

Autor recenzowanej książki, Adam Wielomski, to bardzo ciekawa postać polskiego świata nauki. Profesor nadzwyczajny Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach i Szkoły Wyższej im. B. Jańskiego w Warszawie, doktor habilitowany nauk politycznych, ponadto parający się polityką (m. in. związany kiedyś z Unią Polityki Realnej) zwolennik ultramontanizmu i monarchista, redaktor naczelny półrocznika „Pro Fide, Rege et Lege”, prezes Klubu Zachowawczo-Monarchistycznego.

Profesor Adam Wielomski jest autorem ponad dwustu prac naukowych, głównie z dziedziny współczesnej myśli politycznej, wśród których możemy wymienić m. in. Od grzechu do Apokatastasis. Historiozofia Josepha de Maistre’a (Lublin 1999), Filozofia polityczna francuskiego tradycjonalizmu 1789–1830 (Kraków 2003), Hiszpania Franco. Źródła i istota doktryny politycznej (Biała Podlaska 2006), Nacjonalizm francuski 1886–1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej (Warszawa 2007), Kościół w cieniu gilotyny. Katolicyzm francuski wobec Rewolucji 1789-1815(Warszawa 2009) czy też Faszyzmy łacińskie. Sen o rewolucji innej niż w Rosji i w Niemczech (Grójec 2011).

Recenzowana książka nosi podtytuł Myśl polityczna papieży, papalistów i ich przeciwników co zasadniczo wyjaśnia zagadnienie, na jakim skoncentrował się Autor. Praca, która jest podzielona na sześć obszernych rozdziałów, skupia się więc na papieskiej koncepcji władzy od roku 1073 (od wyboru na papieża Hildebranda) do Wielkiej schizmy zachodniej w 1378 r.

We wstępie Autor podkreśla, że napisał tę książkę jako politolog i historyk idei, a nie mediewista, ale myślę, że nie rozczaruje ona także osób zainteresowanych głównie dziejami politycznymi średniowiecza lub historią Kościoła. Szczególnie, że prezentuje ona inne spojrzenie (od strony ideologii i koncepcji filozoficznych) na doskonale znane nam wydarzenia ze średniowiecza jak np. Canossa, wyprawy krzyżowe, pontyfikat Innocentego III czy panowanie Fryderyka II.

Praca, oprócz krótkiego wstępu i równie zwięzłego zakończenia, składa się z sześciu rozdziałów. W introdukcji warto zwrócić uwagę na wyjaśnienia Autora dotyczące terminu „teokracja„ co ułatwi dalszą lekturę. Rozdział I jest swoistym wprowadzeniem, bowiem omawia czasy znacznie poprzedzające  początkową datę zawartą w tytule pracy. Autor rozpoczyna analizę zagadnienia już od V wieku. Poznamy także doktryny cesarskie X i XI wieku jak też cezaropapistyczną konstrukcję ideologiczną imperium Karola Wielkiego. W rozdziale II poznajemy problematykę ”augustynizmu politycznego” jako teorii , której istotę stanowiło przekonanie, że poza Kościołem nie istnieje władza legitymowalna[1] oraz zapoznamy się z reformą gregoriańską. Rozdział III omawia między innymi historię Kościoła  w XII i XIII wieku ( Konkordat Wormacki, wpływ wypraw krzyżowych na dalszy rozwój znaczenia Kościoła), ze szczególnym uwzględnieniem pontyfikatów Innocentych III i IV.  Bardzo ciekawy jest rozdział IV, chociaż jednocześnie najtrudniejszy, którego część (dokładnie strony 277-306) poświęcona jest prawu kanonicznemu oraz wybitnym kanonistom. Dwa ostatnie rozdziały poświęcone są powolnemu zmierzchowi idei „monarchii pontyfikalnej” objawiającemu się m. in. poprzez konflikty  papieży z Filipem IV Pięknym i Ludwikiem IV Bawarskim. W rozdziale tym Autor omawia także koncepcje awerroizmu politycznego (np. Marsyliusz z Padwy) i fideistycznego (William z Ockham), a także reakcję na nie środowiska papalistycznego.

Książka zawiera rozbudowany aparat naukowy (do każdego z rozdziałów mamy po kilkaset przypisów), oparta jest na bogatym materiale źródłowym. Autor oczywiście korzysta także z prac innych badaczy, których obficie cytuje, często polemizując z ich opiniami. Nie da się ukryć, że momentami jest to praca trudna w odbiorze. Omawia bowiem skomplikowane zagadnienia z pogranicza wiary, filozofii, historii i polityki, nasycona jest także trudnym słownictwem. Jednakże lekturę ułatwia styl Autora oraz sposób prowadzenia narracji. Stara się on, w sposób  jak najbardziej jasny i czytelny, prezentować kolejne zagadnienia. W tym celu poszczególne pojęcia są przenoszone do nowych akapitów.

Książka wydana została bardzo starannie, w lakierowanej, twardej oprawie z szytym grzbietem. Mimo prawie 700 stron objętości ma poręczny format. Na końcu pracy znajdziemy potrzebny indeks oraz bibliografię zajmującą prawie czterdzieści stron (!) zapisanych bardzo drobnym drukiem. Zawiera również kilka czarno-białych ilustracji.

Podsumowując należy zwrócić uwagę, iż wszystkie tezy Autor stara się konsekwentnie uzasadniać, podobnie jest też w momentach gdy wchodzi w polemikę z innymi badaczami. Taki sposób konstruowania narracji być może zachęci Czytelnika do sięgnięcia po inne pozycje omawiające zagadnienia przewijające się przez karty tej pracy. Chociaż przedstawienie tak skomplikowanego systemu jakim była w swych założeniach teokracja papieska było zadaniem niezwykle trudnym, to w mojej ocenie powiodło się Autorowi znakomicie.

Plus minus:
Na plus:
+ ciekawy temat papieskiej koncepcji władzy w XI-XIV wieku jak również spojrzenie na teorie jej przeciwników,
+ szerokie odniesienie do źródeł jak i prac innych badaczy,
+ estetyka wydawnictwa,
+ bardzo rozbudowana bibliografia.
Na minus:
- praca momentami jest trudna i może zniechęcić mniej wprawnego Czytelnika.

Tytuł: Teokracja papieska 1073-1378
Autor:  Adam Wielomski
Wydanie: 2011
Wydawca: Wydawnictwo Von Borowiecky
ISBN: 978-83-60748-23-7
Stron: 696
Oprawa: twarda
Cena:  74,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10