Spór o historię. Powstanie styczniowe na senackiej komisji

W senackiej Komisji Kultury i Środków Przekazu dyskutowano o projekcie ustanowienia roku 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. Posiedzenie przerodziło się jednak w spór o historię i formę patriotyzmu.

W przyszłym roku mija 150. rocznica powstania styczniowego. Dlatego senatorowie zdecydowali się na przygotowanie uchwały ustanawiającej rok 2013 Rokiem Powstania Styczniowego. W jej wstępie przypomina się genezę i historię tego narodowego zrywu:

„Powstanie było wyrazem sprzeciwu wobec carskiej dominacji, intensywnej polityki rusyfikacji oraz prześladowania działaczy niepodległościowych, miało na celu odzyskanie suwerenności i samostanowienia przez naród polski.”

Uchwała mówi także o tragicznym finale powstania, które przyniosło tylko nasilenie carskich represji oraz całkowitą likwidację resztek odrębności państwowej Królestwa Polskiego. Senatorowie chcą w uchwale uhonorować patriotyczne oddanie i szlachetne poświęcenie powstańców styczniowych. Ma to być spłata długu wobec pokoleń Polaków, którzy bronili wolności.

Senator Kutz jako jedyny protestował przeciwko temu projektowi. Nie podoba mu się on w całości niezależnie od jego ostatecznej treści. Przedstawił swoją wizję patriotyzmu:

„Jestem przeciwny, tego typu uchwałom. To bez sensu, by czcić  jedną z większych klęsk. Intencje tych ludzi były piękne, ale w przeszłości trzeba szukać wydarzeń, które niosą energię pozytywną. Ilość ofiar i przeraźliwych wydarzeń powstania przechodzi dzisiaj wszelkie pojęcie.

W wolnym kraju należy czcić inne wydarzenia, takie które niosą inny rodzaj materii. Pora by odrywać się od polskiej martyrologii. Nie widzę żadnego głębszego przesłania w tej uchwale. Powstania polskie, nieszczęśliwe i przegrane nie są źródłem do naśladowania w dniu dzisiejszym. Należy szukać innych kontekstów, by w Polsce odwoływać się do pozytywnych finałów różnego rodzaju uniesień w historii. Ten projekt jest niestosowny, do czczeni tego typu rocznic jest kalendarz, a nie uchwała”

Senator  Andżelika Możdżanowska odpowiadała senatorowi Kutzowi:

„Zgadzam się, że dziś powinniśmy cieszyć się wolnością, ale powinniśmy także pamiętać o powstaniu styczniowym. Nie możemy udawać, że nie było tego wydarzenia. To taka przestroga, że o wolność trzeba walczyć, że nie jest dana raz na zawsze. To nie gloryfikacja, ale upamiętnianie.”

Z Kutzem nie zgadzał się także senator Lasecki:

„Kompletnie się nie zgadzam. Uważam, że istota tego rodzaju uchwał jest zawarta w zdaniu, że naród, który zapomina o własnych korzeniach, wydarzenia, nie szanuje bohaterów nie przetrwa.”

Podobne zdanie miał gość posiedzenia europoseł Ryszard Czarnecki, który dodatkowo wyzłośliwiał się w stosunku do śląskiego senatora:

„Myślenie, które przedstawił senator Kutz jest obecne w polskiej historii. Przykładem może być książka Jędrzeja Giertycha pt. Tragizm dziejów Polski. Powstania były w niej potępione w czambuł. Nie sądziłem, że Pan znajdzie się w okolicach tego autora. Chciałbym powiedzieć, że szacunek dla przeszłości nie może być wybiórczy. Trudno czcić tylko powstanie wielkopolskie i śląskie.”

Kutz bronił się, że nie potępia powstań tylko uważa, że nawiązywanie do nich dzisiaj jest błędem.

„Mówimy o bohaterach, którzy oddali swoje życie i w naszej kulturze i historii zasługują na pamięć i szczególną cześć. Te narody, które nie mając niepodległości nie walczyły o nią, nigdy jej nie odzyskały. Nigdy nie było wiadomo, kiedy dane powstanie będzie wygrane. To jest wiedza, którą mamy teraz. Ale tej wiedzy powstańcy nie mieli i niezależnie od tego zasługują na naszą pamięć” - zwracał z kolei uwagę senator Grzegorz Czelej.

To nie pierwszy projekt zawierający wniosek na upamiętnienie rocznicy historycznej. Wcześniej swoje projekty uchwał w sprawie uczczenia 2013 r. złożyli w Sejmie posłowie PiS i Ruchu Palikota. Partia Jarosława Kaczyńskiego 5 lipca złożyła projekt ustanowienia roku imienia Pamięci Powstania Styczniowego:

„Powstanie Styczniowe jako jedno z najważniejszych narodowych wystąpień na rzecz niepodległości Polski zasługuje na szczególny szacunek współczesnych pokoleń Polaków i władz Rzeczypospolitej.”

a parlamentarzyści Ruchu Palikota nazwania przyszłego roku Rokiem Unii Horodelskiej:

„Unia Horodelska umocniła politykę obu Państw w stosunku do Zakonu Krzyżackiego. Dzięki zawartemu sojuszowi Polska nie była już bezbronnym krajem,ale wraz z Litwą mogła stawić czoła Krzyżakom. Zacieśnienie stosunków między sąsiadami miało również wpływ na rozkwit gospodarki i wzrost znaczenia handlu. Fakt ten jestniebagatelny, gdyż wzmocniło to oba kraje oraz pozwoliło na równą walkę z osłabionym Zakonem.”

Ostatecznie senatorowie po dyskusjach nad treścią uchwały przyjęli kilka poprawek i skierowali ją do dalszego procedowania.