Zaginione i poszukiwane. Obrazy utracone przez Polskę w wyniku II wojny światowej

Lista wciąż zaginionych dzieł sztuki w wyniku II wojny światowej sięga kilku tysięcy, z czego blisko 300 stanowią obrazy. Większość  już dawno powróciła do Polski, jednak nie wszystkie. Nadal poszukiwane są obrazy m.in. Rafela, Rembrandta, Bruegela, Rubensa, czy Poussina.

Większość dzieł wywiezionych lub schowany w trakcie wojny udało się odzyskać zaraz po niej. W 1945 r. odnaleziono w Hein skrzynię z obrazami Jana Matejki, wśród nich były m.in „Rejtan”, „Batory pod Pskowem”, „Unia lubelska”.1. Najcenniejszy obraz w polskich zbiorach „Dama z gronostajem” Leonardo da Vinci powróciła do Polski z Niemiec w 1946 r., wcześniej zdobiła kolekcję Hansa Franka na Wawelu. Królewskie arrasy Zygmunta Augusta sprowadzono z Kanady w 1961 r.

W ostatnich latach Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się odzyskać kolejne drogocenne dzieła. Wśród nich takie obrazy jak: „Chłopiec niosący snop” (2004)2 (12 lipca 2011)3 i „Żydówka z pomarańczami”, Aleksander Gierymski; „Czaty”, Józef Brandt (15 czerwca 2012)4; „Madonna pod jodłami”, Lucas Cranach Starszy (27 lipca 2012 r.), „Młoda kobieta w żałobie w pracowni malarza”, Leon Wyczółkowski (7 grudnia 2012 r.)5 i „Murzynka”, Anna Bilińska-Bohdanowiczowa (21 marca 2012 r.)6.

Dzieła artystów zagranicznych

Rafael wł. Raffaello Santi (1483-1520), „Portret młodzieńca”

Data powstania: 1514; materiał: deska parkietowana; technika: olej; wysokość: 75 cm; szerokość 59 cm.

Rembrandt wł. Hermensz van Rijn Rembrandt, „Wnętrze pracowni uczonego”

Materiał: deska; wysokość: 46,5 cm; szerokość 36 cm.

Peter Paul Rubens (1577-1640), „Chrystus upadający pod krzyżem”

Data powstania: 1612-1615; materiał: deska dębowa; technika: olej; wysokość: 55 cm; szerokość 47,5 cm.

Peter Paul Rubens (1577-1640), „Diana i Kallisto”

Materiał: deska; technika: olej (szkic); wysokość: 23 cm; szerokość 34,5 cm.

Pieter Bruegel Starszy (1525/1530-1569), „Walka karnawału z postem”

Materiał: deska; technika: olej; wysokość: 116 cm; szerokość 162 cm.

Pieter Bruegel Starszy (1525/1530-1569), „Ukrzyżowanie”

Materiał: blacha miedziana; technika: olej; wysokość: 44 cm; szerokość 58,5 cm.

Diego Rodriguez de Silva y Velázquez (?), „Portret młodzieńca z gałązką w dłoni”

Materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 73 cm; szerokość 61,2 cm.

Lucas Cranach Starszy (1472-1553), „Wenus i Amor”

Data powstania: ok. 1532-1554; materiał: deska lipowa; technika: olej; wysokość: 50 cm; szerokość 34 cm.

Anton van Dyck (1599-1641), „Portret generała w kirysie”

Data powstania: 1640; materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 60 cm; szerokość 50 cm.

Nicolas Poussin (1594-1665); „Powrót Odysa”

Materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 89,7 cm; szerokość 99,8 cm.

Annibale Carracci (1560-1609), „Autoportret”

Technika: olej; wysokość: 95 cm; szerokość 125 cm.

Francesco Giuseppe Casanova (1727-1802), „Jeździec”

Materiał: deska; technika: olej; wysokość: 48 cm; szerokość 43 cm.

Aelbert Jacobsz Cuyp (1620-1691), „Krajobraz z krowami”

Materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 101,5 cm; szerokość 138 cm.

Jacques-Louis David (1748-1825),  „Gra w domino”

Data powstania: ok. 1812; materiał: płótno; technika: olej.

Jan Josephsz van Goyen (1596-1656), „Krajobraz zimowy z łyżwiarzami”

Materiał: deska; technika: olej; wysokość: 51,5 cm; szerokość 84 cm.

Francesco Guardi (1712-1793), „Schody pałacowe”

Materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 32,8 cm; szerokość 25,8 cm.

Bartholomeus van der Helst (ok. 1613-1670), „Portret męski”

Materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 84 cm; szerokość 66 cm.

Hans Holbein, „Portret Johanna Schwarzwaldta”

Data powstania: 1543; materiał: pergamin; technika: tusz; średnica: 5 cm.

Pieter Lastman (1583-1633), „Ofiara w Listrze”

Data powstania: 1614; materiał: deska; technika: olej; wysokość: 74 cm; szerokość 111 cm.

Hans Makart (1840-1884), „Na dnie morza (Dary dna morskiego)”

Data powstania: ok. 1810; materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 129 cm; szerokość 172 cm.

Simon de Vlieger, „Wzburzone morze z okrętami”

Materiał: deska dębowa parkietowana; technika: wysokość: 50,2 cm; szerokość 66,4 cm.

Dzieła artystów polskich

Józef Brandt (1841-1915), „Kozak”

Materiał: płótno; technika: olej.

Józef Chełmoński (1850-1914) , „Pasterz z biczem na łące”

Data powstania: 1892; materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 61 cm; szerokość 79 cm.

Wojciech Gerson (1831-1901), „Łokietek na Skałach Ojcowskich”

Data powstania: 1863; materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 230 cm; szerokość 173 cm.

Jan Matejko (1838-1893) , „Zamoyski pod Byczyną”

Data powstania: 1884; materiał: płótno; technika: olej; wysokość: 191 cm; szerokość 315 cm.

 Źródło: mkidn.gov.pl 

1. „Rejtan pod szynkwasem”, W. Kalicki, poloniacal.org [↩]
2. Data odzyskania. [↩]
3. Obraz odzyskany z Niemiec w wyniku starań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy finansowym wsparciu Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych SA. [↩]
4. Obraz został przekazany przez przedstawicielkę domu aukcyjnego Ministrowi Bogdanowi Zdrojewskiemu podczas uroczystości w Ambasadzie Polski w Washingtonie. [↩]
5. Wykupiony od berlińskiego marszanda przez współwłaścicieli wydawnictwa Wiedza i Praktyka i podarowany Muzeum Narodowemu w Warszawie. [↩]
6. Prowadzone za pośrednictwem niemieckiej kancelarii prawnej rozmowy zakończyły się ugodą, zgodnie z którą w grudniu 2011 roku strona polska wypłaciła rekompensatę dotychczasowemu posiadaczowi dzieła. Kwota ta została pokryta przez Fundację Kronenberga. [↩]