„Rewolucja rosyjska” – R. Pipes – recenzja (2)

Jak doprowadzić ponad trzystuletnią monarchię do upadku? Ile czynników potrzebnych jest do tego, by wybuchła krwawa rzeź w kraju samodzierżawia? Jak szybko wolność można zmienić w tyranię? Na te pytania możemy szukać odpowiedzi w książce Richarda Pipesa, jednego z najlepszych współczesnych historyków.

Rewolucja rosyjska to dzieło znakomicie skonstruowane i głęboko przemyślane. Na każdej ze stronic widać ogrom pracy, jaki został włożony w jego napisanie. Autor podzielił książkę na dwie części: Agonia starego systemu i Bolszewicy podbijają Rosję. Dzięki temu zabiegowi czytelnikowi łatwiej jest usystematyzować ogrom przytoczonych informacji. W pierwszej części autor skupia się na analizie sytuacji w carskiej Rosji do wybuchu rewolucji lutowej. Naświetla z różnych stron problemy nękające kraj. Zajmujący jest zwłaszcza sposób, w jaki Mikołaj II postrzega swoje obowiązki władcy, co motywuje go do działania. Opisano, jaki wpływ na jego decyzje ma otoczenie, a także zarysowano sytuację na rosyjskiej wsi. Zwłaszcza ten drugi aspekt wiele wnosi do prób zrozumienia przyczyn wybuchu rewolucji, jak również, pośrednio do sposobu postrzegania obecnej sytuacji w Rosji.

Na szczególną uwagę zasługuje również problem niewydolnej biurokracji oraz kryteriów wyboru urzędników państwowych. Autorowi udaje się uchwycić atmosferę tamtych czasów oraz nakreślić tryb, w jakim podejmowane były decyzje, które zaważyły na losie kraju. W pewnych momentach czytelnika wręcz poraża nieudolność władzy carskiej, jak również przypadkowość niektórych, istotnych później, wydarzeń. Pipes z niezwykłą precyzją opisuje ważkie momenty w historii kraju (w pracy znajdujemy na przykład dokładną relacje z abdykacji Mikołaja II).

W części drugiej autor skupia się na wydarzeniach, które nastąpiły po ustąpieniu cara, aż po początek lat dwudziestych, bez pominięcia oczywiście historii początków partii bolszewickiej. Ciekawa jest próba określenia charakteru Włodzimierza Lenina oraz jego przemian – od wzorowego ucznia do wojującego rewolucjonisty. Trafne wydają się też nawiązania do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, które pojawiają się w książce wielokrotnie (np. porównanie Lenina do Robespierre’a). Na uwagę zasługują również sposoby manipulacji ludźmi stosowane przez bolszewików oraz metody panowania nad tłumem – począwszy od organizowania agitacji, a skończywszy na knuciu i intrygach. Dzięki temu druga część jest bardziej dynamiczna niż pierwsza. Książka skłania czytelnika do wielu rozważań, m.in. jak wiele dobrego – ale i złego – może uczynić jeden człowiek lub mała grupa ludzi, gdy mają oni ku temu odpowiednie warunki.

Książkę wzbogacają liczne fotografie, znakomicie pasujące do opisywanych sytuacji oraz kalendarium wydarzeń, które pozwala usystematyzować informacje podane w pracy. Dużym plusem jest fakt, że postacie opisywane są celnie i krótko. Autor nie rozwija również tematów, do których istnieje już obszerna literatura (na przykład przebieg I wojny światowej). Dzięki temu nie zakłócono głównej linii problematycznej pracy. Książkę znakomicie się czyta, co jest bardzo ważne przy dziele tych rozmiarów (prawie 1000 stron). Publikację też zaopatrzono w dużą ilość tekstów źródłowych. Samo wydanie jest dość nieporęczne (łatwiej byłoby, gdyby zostało ono podzielone na 2 tomy), ale za to robi ono wrażenie na współpasażerach podczas podróży komunikacją miejską.

Rewolucja rosyjska to znakomita propozycja dla kogoś, kto chce poznać historię wydarzeń, które miały tak wielkie znaczenie zarówno dla dziejów Rosji, jak i świata. Gorąco polecam. Warto zajrzeć również do innych prac tego autora, na przykład Rosja bolszewików czy Rosja carów, które to wraz z Rewolucją rosyjską tworzą wciągającą trylogię dziejów tego kraju.

Plus minus:
Na plus:
+ znakomita narracja
+ świetna analiza źródeł i faktografii
+ konkretne, celne uwagi i opisy
Na minus:
- brak

Tytuł: Rewolucja rosyjska
Autor: Richard Pipes
Wydawnictwo: Magnum
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-89656-83-4
Liczba stron: 972
Oprawa: twarda
Cena: 69,00 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10