Wystawa: „Minęło sto lat (1909-2009). Kilka obrazów z życia gen. Elżbiety Zawackiej”

Od 1990 r. w Toruniu działa Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet. Przyjrzymy się bliżej temu interesującemu i potrzebnemu, aczkolwiek nadal mało znanemu miejscu.

Pamiątki po gen. Elżbiecie Zawackiej / fot. Edyta Starszewska

„Jak wiadomo powstała Fundacja Archiwum i Muzeum Armii Krajowej im. Stefana Grota Roweckiego w Warszawie, nie zdołała ona jednak rozwinąć szerzej swej działalności. W tej sytuacji w Toruniu zdecydowano się powołać do życia osobną placówkę archiwalną o nazwie Fundacja Archiwum Pomorskie Armii Krajowej„1.

Pomysłodawcą i twórcą samej fundacji oraz muzeum była Elżbieta Zawacka, pseudonim „Zo„. Kobieta- legenda, która była między innymi generałem, profesorem, emisariuszką i kurierką. Jedyną wśród ponad Cichociemnych. Niestety ”Zo” zmarła w 2009 roku. Dziś jej testament wypełnia grupa dawnych współpracowników pod kierownictwem Dorota Zawacka-Wakarecy – prezes fundacji, a przede wszystkim córka kuzyna Elżbiety Zawackiej.

„Pierwsze i jedyne w Polsce2„ Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet, zostało ulokowane w zabytkowej kamieniczce w Toruniu. Dla kogoś spoza tego miasta, problemem może być odnalezienie kamienicy „z czerwonej cegły”. Jednak nawet pobłądzić warto, żeby tam trafić. A i dłuższy spacer po nieznanych uliczkach Torunia nie zaszkodzi wszystkim, którzy szukają w tym mieście historii i urokliwych miejsc.

Na dwóch piętrach, niezbyt dużego budynku przy Podmurnej 93, zostały zgromadzone eksponaty przekazane w darze od żołnierzy, należących do różnych formacji działających w czasie II Wojny Światowej lub ich rodzin. Aktualnie dostępne są wystawy „Minęło sto lat (1909-2009). Kilka obrazów z życia gen. Elżbiety Zawackiej „Zo” i „Konspiracja pomorska”.

Pierwsza składa się z niemal 100 fotografii, które przedstawiają Drugą Polkę Wszechczasów w różnych momentach jej życia. Dzięki temu poznajemy „Zo” między innymi jako zwykłą, uśmiechniętą, młodą kobietę, która lubi dbać o siebie, ale też jest nieustraszonym żołnierzem i człowiekiem skorym do pomocy innym.

Fragment wystawy / fot. Edyta Starczewska

W gablotach zostały umieszczone przedmioty, które pozostawiła po sobie Elżbieta Zawacka. Znaleźć tu można przykładowo: świadectwa ukończenia szkoły, dokumenty z czasów studiów, różnorodne dyplomy i medale, którymi została odznaczona. W tym order Virtuti Militari i Order Orła Białego. Są także bardziej osobiste rzeczy, takie jak listy oraz zapiski.

Ciekawostką jest rekonstrukcja pokoju dziennego „Zo”, który stanowią autentyczne pamiątki i meble pochodzące z mieszkania Zawackiej. Kiedy ogląda się ten pokój, łzy sam cisną się do oczu. Ma się wrażenie, że Elżbieta wyszła tylko na chwilę, że zaraz wróci. Cennym uzupełnieniem wystawy i całej kolekcji są repliki mundurów używane przez kobiety żołnierzy w czasie drugiego, największego konfliktu zbrojnego na świecie.

Warto dodać, że tę wystawę można zamówić w wersji objazdowej. Podobnie jak inne wystawy przygotowane przez Fundację, np „Charków-Katyń-Twer-Bykownia„ lub ”Polka 1939-1945”.

„Najstarszą i stałą formą działalności Fundacji jest Klub Historyczny (…)  Celem Klubu jest szerzenie w społeczeństwie znajomości historii antyhitlerowskiego ruchu oporu na Pomorzu ze szczególnym uwzględnieniem historii Armii Krajowej i TOW „Gryf Pomorski” oraz utrwalenie w świadomości społecznej tradycji i wartości walki podziemnej toczonej na Pomorzu z hitlerowskim okupantem”3.

Fundacja prowadzi także działalność wydawniczą, która obejmuje publikację książki po każdej corocznej konferencji, wydawania czterech serii wydawniczych oraz biuletynu ukazującego się dwukrotnie w ciągu całego roku. Warto również wspomnieć, że od lat w kamienicy „z czerwonej cegły”, prowadzone są prelekcje i warsztaty dla dzieci, młodzieży, ale i osób dorosłych.

Zachęcając wszystkich do odwiedzenia Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet, a także wystawy „Minęło sto lat (1909-2009). Kilka obrazów z życia gen. Elżbiety Zawackiej „Zo” i „Konspiracja pomorska”, prezentujemy zaledwie kilka zdjęć z wspomnianej ekspozycji.

1. Tekst pochodzi z oficjalnej strony internetowej Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej  Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet, zawacka.pl. [↩]
2. Cytat jest tytułem artykułu autorstwa G. Rakowicz, który ukazał się w Rzeczpospolitej z dn. 31.07.2006 roku, dodatek Kobiety w wojnie 1939-1945, s. 8. [↩]
3. Tekst pochodzi z oficjalnej strony internetowej Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej  Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet, zawacka.pl. [↩]