„Historicae viae. Studium dedykowane Profesorowi Lechowi A. Tyszkiewiczowi z okazji 55-lecia pracy naukowej” – M. Goliński, S. Rosik (red.) – recenzja

Nakładem Wydawnictwa Chronicon ukazał się tom, który jest zbiorem artykułów poświęconych jubileuszowi 55 lat pracy badawczej profesora Uniwersytetu Wrocławskiego – Lecha A. Tyszkiewicza. W recenzowanej publikacji zamieszczono artykuły zaprzyjaźnionych pracowników i kolegów Profesora z wrocławskiego Instytutu Historii. W ten sposób chcieli oni podkreślić wkład jubilata w polską naukę, a jednocześnie podziękować mu za to.

Prof. Tyszkiewicz, jak podkreślają redaktorzy tomu: Mateusz Goliński oraz Stanisław Rosik, jest wszechstronnie zainteresowany historią. W zakresie badań Profesora są dzieje Śląska (począwszy od czasów późno antycznych, a skończywszy na schyłku średniowiecza). Wrocławskiego uczonego ponadto zajmują kwestie związane z ludami koczowniczymi (Hunami, Awarami), ale też Słowianami, którzy w trakcie czwartego, piątego i szóstego stulecia, wkroczyli zdecydowanym krokiem na arenę dziejów. Prof. Tyszkiewicz znany jest też z tego, że gros swych badań naukowych opiera w szczególności na źródłach historycznych, których jest uznanym znawcą i niedoścignionym wzorem.

Recenzowany tom rozpoczął nową serię zatytułowaną Scripta Historica Medievalia sygnowaną przez Zakład Historii Polski i Powszechnej do końca XV wieku przy Instytucie Historii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Praca podzielona została na trzy działy tematyczne, wśród których mieszczą się poszczególne artykuły. Całość rozpoczyna wprowadzenie redaktorów tomu, w którym przedstawiono osobę prof. Tyszkiewicza, a także ogólny zarys zawartości publikacji. Po tym tekście natkniemy się na bardzo przydatny wykaz dorobku naukowego prof. Tyszkiewicza od 2001 do 2010 roku. Autorem niniejszego spisu jest Mateusz Benedyk.

W dalszej kolejności następuje podział na wspomniane trzy bloki tematyczne. Wszystko rozpoczyna część zatytułowana W panorami źródeł, w której znajduje się pięć artykułów. W drugim bloku pt. Ars historica zaprezentowano trzy teksty, natomiast w trzecim Kształtowanie się Europy: chrystianizacja, władza, polityka, jest ich podobnie jak w pierwszym – pięć.

Lucyna Harc w swoim artykule mierzy się z dyskusją, panującą wśród badaczy śląskich w XVIII stuleciu, odnośnie do zamieszkiwania Śląska przez ludność germańską. Zauważa, że tak częste odwoływanie się śląskich humanistów do źródeł antycznych, było odpowiedzią na zróżnicowanie kulturowe, wyznaniowe i językowe mieszkańców Śląska doby Oświecenia.

Rościsław Żerelik podjął się kwestii przedstawienia wykazu pitancji zakonu cysterskiego w Henrykowie. Podstawą do studiów stały się wykazy gospodarcze wspomnianego klasztoru datowane na I poł. XIV w. Jak wnioskuje badacz, wykazy pitancji były pokłosiem akcji inwentaryzacyjnej ówczesnego papieża Benedykta XII, który nakazał zweryfikować majątki cystersów. Klasztor w Henrykowie był jednym z takich ośrodków objętych tym przedsięwzięciem.

Wojciech Mrozowicz jest autorem następnego artykułu, w którym pyta o właściwego biskupa jako twórcy klasztoru kanoników regularnych na Piasku we Wrocławiu. Artykuł Jarosława Szymańskiego jest próbą ustalenia funkcjonowania zgrupowania waldensów na kartach jednego z kodeksów wchodzącego w skład zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Autor wychodzi z założenia, że dokument ten jest pochodzenia czeskiego oraz że jest zbiorem typowych dla tamtych czasów (II poł. XV w.) antyheretyckich tekstów wymierzonych przeciwko husytom. Problem odlewów średniowiecznych pieczęci o proweniencji śląskiej wchodzących w skład zbioru F.P. von Smitmera i dostępnego w najważniejszych archiwach wiedeńskich , stał się podstawą do sporządzenia artykułu przez Marka L. Wójcika. Artykuł jako jedyny posiada oddzielną listę bibliograficzną.

Tekst Jerzego Moronia to próba ustalenia realistycznego ujęcia sztuki wojennej w wiekach średnich. Na kartach niniejszej rozprawy autor odwołuje się przede wszystkim wyniki do wyników badań Jacka Banaszkiewicza oraz Pawła Żmudzkiego.

Mariusz Pandura analizuje pojęcie „bizantynizacji”, heterogenicznego w bizantynistyce jako nauce. Jest to jego pierwsza próba ustalenia tego problemu w podrozdziale Prolegomena. Warto zasygnalizować, że autor wyjaśnia termin bizantynizacji w oparciu o funkcjonowanie w językach: angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim oraz w zarysie – rosyjskim. Przemysław Wiszewski napisał obszerny esej, w którym zadaje pytanie, czy historia jest bez przeszłości. Swój punkt widzenia opiera na kilku przykładach, a szczególnie na funkcjonowaniu w dzisiejszej historiografii dokonań Bolesława I, a także cesarza Ottona III. Autor odrzuca słynne powiedzenie, że historia jest nauczycielką życia.

Tekst Marka Derwicha jest ukazuje pierwsze próby chrystianizacji Słowian w VII stuleciu. Jego studia objęły m.in. misje Kolumbana, Amanda i Bonifacego. Derwich zwraca uwagę, że misje te były impulsem do późniejszych działań zachodnioeuropejskich na gruncie chrystianizacji.

Artykuł Aleksandra Paronia ukazuje natomiast zawiłości bizantyjskiej dyplomacji, która zaangażować się miała w śmierć księcia ruskiego Światosława Igorewicza. Paroń wykazuje, że byłamitem wszechstronność tej „pokojowej broni„, jaką dysponowali i szczycili się hoi Romaioi. Stanisław Rosik podjął się opisania Mieszka I jako króla bez korony. Podstawą niniejszej rozprawy naukowej jest przekaz Widukinda z Korwei, który przedstawiał pierwszego udokumentowanego władcę polskiego jako króla – rex. Mimo że Mieszko osiągnął wszystko, by tytułować się jako średniowieczny król, Rosik udowadnia, że informacja saskiego kronikarza była tylko swojego rodzaju symbolem. Lesław Spychała podjął się wyszukania tzw. ”świętego przodka” w genealogii władców węgierskich Arpadów. Podstawą rozważań były średniowieczne kroniki o proweniencji węgierskiej. Spychała wykazuje, że rodowe origo należy wiązać z Almusem.

Ostatni tekst w recenzowanym tomie jest autorstwa Dagmary Adamskiej, która podjęła się wykazania funkcjonowania w wielkiej polityce morawskiego margrabiego Prokopa i sprawy księstwa świdnicko-jaworskiego. Całość licząca 242 strony zamyka tłumaczenie wprowadzenia redaktorów tomu na język niemiecki.

Tom Historicae viae… jest publikacją naukową. Teksty charakteryzują się wysoką jakością merytoryczną i poznawczą. Oprócz głównej treści, zapoznać się też możemy (musimy!) z przypisami, w których otrzymamy drugą porcję ważnych informacji. Naturalnie będzie to niezbędna i niezwykle cenna literatura, źródła (niekiedy całe fragmenty i tłumaczenia ich) i dodatkowe komentarze autorskie. Do książki dodano również rzadko spotykaną erratę.

Tradycyjnie, jak w tego typu publikacjach, mamy dostęp do szerokiego przeglądu tematycznego artykułów. Teksty dotykają wielu problemów, i to na kilku płaszczyznach. Łączą zainteresowania badawcze autorów artykułów, ale też krążą wokół zainteresowań prof. Tyszkiewicza. Nawiązują do jego badań poprzez metodologię, ale też tematykę oraz cezury chronologiczne. Głównie są to teksty mediewistyczne, chociaż zdarzają się i takie, które operują wokół źródeł nowożytnych, ale traktujących o problematyce starożytnej (L. Harc). Są też takie, w których wykorzystuje się kolekcje muzealne i archiwistyczne, a nawiązują one do wieków średnich (J. Szymański, M.L. Wójcik). Dzięki tego typu tekstom, mamy możliwość zaobserwowania metody badawczej. Starożytnicy i mediewiści wykorzystując różnego rodzaju źródła, budują obraz minionej przeszłości. Rekonstruują nasz punkt widzenia oraz wyrabiają nasze zdanie o problemach zasygnalizowanych w swoich pracach.

Recenzowaną książkę chciałbym polecić przede wszystkim szerokiemu gronu studentów, szczególnie tym, którzy uczęszczają na seminaria mediewistyczne. Do publikacji zaglądnąć powinni też młodzi naukowcy, a także ci, którzy mogą pochwalić się większym stażem badawczym. Nie zaszkodzi też sięgnąć po niniejszą publikację czytelnikom zajmującym się historią czysto hobbistycznie, a także tym, którzy znają literaturę prof. Lecha A. Tyszkiewicza.

Plus minus:
Na plus:
+ jakość merytoryczna i poznawcza
+ spory przegląd tematyczny artykułów
+ spis literatury prof. Tyszkiewicza
Na minus:
- skromne wydanie i miękka oprawa gotowa się szybko zniszczyć

Tytuł: Historicae viae. Studium dedykowane Profesorowi Lechowi A. Tyszkiewiczowi z okazji 55-lecia pracy naukowej
Autor: Mateusz Goliński, Stanisław Rosik (red.)
Wydawca: Chronicon
Data wydania: 2012
ISBN: 978-83-932771-6-2
Liczba stron: 242
Oprawa: miękka
Cena: 39 zł
Ocena recenzenta: 9/10