„Gabriela Gabi Kownacka” – R. Dziewoński – recenzja

Dwa lata po śmierci Gabrieli Kownackiej ukazała się biografia, koncentrująca się przede wszystkim na życiu zawodowym aktorki. Dla wielu czytelników koleje kariery gwiazdy serialowej znanej szerszej publiczności przede wszystkim z Rodziny zastępczej z pewnością okażą się zaskakujące.

Tytuł książki sugeruje typową biografię, opowiadającą po kolei historię życia bohaterki. Wydana przez LTW publikacja jest biografią, ale napisaną inaczej –  bo na książkę trzeba mieć pomysł. Dziewoński serwuje ciekawą mieszankę, która zawiera wspomnienia aktorów grających z Gabrielą Kownacką, wywiady z aktorką udzielane zarówno prasie, jak i telewizji na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat oraz recenzje sztuk i filmów, w których pojawiła się Lady Gabi, grając choćby niewielkie epizody. Nierzadko również sam autor zabiera głos na temat gry bohaterki. I w tych właśnie miejscach można  odnieść wrażenie, że książka stanowi hołd złożony aktorce przez Dziewońskiego. Same pochwały przy całkowitym braku krytyki (np. „Gabriela Kownacka miała coś niepowtarzalnego w swoim ruchu. (...) Jej obrót, gest, ruch były jak cięcie samurajskiego miecza. (...) Podobne czary potrafiła odprawiać zmiennym natężeniem głosu”1 ) sprawiają, że powstaje portret aktorki niemal doskonałej, wpędzającej w kompleksy innych, z którym sama Kownacka pewnie by się nie zgodziła. Wrażenie to nasila się zwłaszcza w tych momentach, gdy przemilczane lub zdawkowymi ogólnikami zbywane są negatywne recenzje występów. Taka narracja sprawia, że czytelnik nie pozna wielu interesujących szczegółów z życia zawodowego bohaterki, nie dowie się w jaki sposób reagowała na krytykę. A przecież nie brak miejsc, gdzie chwalona jest wytrwałość aktorki w sytuacjach, gdy inni by się poddali( na przykład gehenna podczas debiutu w Weselu A. Wajdy). Koncentrując się na zaletach bohaterki, autor pozbawia ją pewnej niedoskonałości, której Kownacka się przecież nie bała.

Ciepła, serdeczna, zabawna, życzliwa, utalentowana – oto przymiotniki określające Gabrielę Kownacką wydobywającą się ze wspomnień osób, które ją znały– zarówno na płaszczyźnie prywatnej, jak i zawodowej. Niestety tych pierwszych jest zdecydowanie mniej, a wśród nich m.in. Ewa Ziętek (która z bohaterką biografii dzieliła pokój podczas studiów), Waldemar Kownacki oraz Paweł Wawrzecki. Natomiast Andrzej Fedorowicz, Ewa Wiśniewska, Wojciech Malajkat, Jerzy Grzegorzewski, Piotr Fronczewski to tylko kilka spośród wielu osób, z którymi gwiazda Rodziny zastępczej spotkała się w pracy – czy to na deskach teatrów, czy przed kamerą. Ilość osób przywołujących wspomnienia o Gabrieli Kownackiej pozwala spojrzeć na aktorkę z różnych perspektyw. Niestety w większości dominuje kontekst zawodowy.. Sprawia to, że czytelnik ma okazję zajrzeć za kulisy teatru, poznać historie i anegdoty opowiadane w środowisku, przyjrzeć się trudom profesji aktora, zobaczyć jak artyści improwizują na scenie.  Jednak to, jaka była Gabriela Kownacka prywatnie, jest niemal cały czas spowite tajemnicą.

Ogromną zaletą książki jest imponująca liczba zamieszczonych zdjęć ukazujących bohaterkę od najmłodszych lat aż po ostatnie chwile twórczej aktywności. Możemy zobaczyć małą Gabi ćwicząca balet, dorosłą aktorkę na próbach i w trakcie występów teatralnych, na planie filmowym, a także podczas prywatnych spotkań. Szkoda tylko, że nie wszystkie zdjęcia zostały podpisane, nie wiadomo więc ani kiedy zostały zrobione, ani w jakich okolicznościach.

W książce pojawiają się liczne materiały źródłowe, m.in. plakaty oraz zdjęcia artykułów prasowych, których jakość jest tak dobra, że czytelnik bez problemu może zapoznać się z ich treścią. Pewnym istotnym mankamentem jest brak informacji na temat źródła przedstawianych wycinków prasowych. W książce Dziewońskiego wielokrotnie pojawiają się miejsca, w których autor pomija podanie źródeł, z których zaczerpnął informacje. I tak dla przykładu na str. 185 znajduje się stwierdzenie: „Jeszcze przed premierą w którymś z wywiadów powiedziała (G. Kownacka – W.J.) wprost...„ – na temat miejsca wywiadu nie ma ani słowa, czytelnikowi nie pozostaje zatem nic innego, jak zawierzyć pamięci autora. Także podawanie informacji: ”kserokopia wycinka prasowego w zbiorach autora książki”2 nie pozwoli wnikliwemu czytelnikowi zapoznać się z całą treścią artykułu.

Warto podkreślić również, że w książce opisane są mało znane szerokiej publiczności plany zawodowe Kownackiej. Kto bowiem wiedział, że aktorka chciała kontynuować swoją karierę jako reżyser?

Największym mankamentem omawianej publikacji są liczne literówki, których przykładów nie warto tutaj cytować, gdyż pojawiają się niemal systematycznie, co kilka stron. Ponadto nie brak również błędów fleksyjnych oraz (o zgrozo!) błędów ortograficznych (na str. 306 czytamy: „(...) zdali sobie sprawę z potwornej, na prawdę (sic!) potwornej pustki z powodu braku Gabrysi”).

Książka Dziewońskiego to także rozrachunek autora z niekorzystnymi zmianami zachodzącymi we współczesnej kulturze na skutek nieprzemyślanych decyzji decydentów. Chodzi tutaj przede wszystkim o limitowanie dostępu do wysokiej kultury słuchaczom radiowym oraz telewidzom. Patrząc na zmiany zachodzące w programach proponowanych  przez media, w których coraz mniej czasu poświęca się ambitnym wydarzeniom, trudno nie zgodzić się z Dziewońskim.

Pomimo wspomnianych mankamentów (można mieć nadzieję, że w przypadku kolejnych wydań korekta tekstu będzie bardziej profesjonalna) książka poświęcona aktorce tak ciepło odbieranej przez publiczność zarówno w teatrze, jak i przed ekranami telewizorów warta jest uwagi, gdyż pozwala poznać Gabrielę Kownacką z zupełnie innej, mało znanej strony.

Plus minus:
Na plus:
+ bogactwo zdjęć,
+ ciekawa prezentacja tematu,
+ ukazanie Gabrieli Kownackiej z zupełnie innej strony,
+ spis ról odegranych przez Kownacką,
+ indeks osób występujących w książce,
+ twarda oprawa,
+ książka szyta
Na minus:
- liczne literówki,
- błędy fleksyjne i ortograficzne,
- próba wykreowania aktorki idealnej

Tytuł: Gabriela Gabi Kownacka
Autor: Roman Dziewoński
Wydawca: LTW
Data wydania: 2012
ISBN: 9788375652581
Liczba stron: 400
Oprawa: twarda
Cena: 45 zł
Ocena recenzenta:8/10

1. R. Dziewoński: Gabriela Gabi Kownacka. Łomianki 2012, str. 175. [↩]
2. Np. tamże, str. 114, 153 i wiele innych. [↩]